Vísir - 27.09.1975, Blaðsíða 6

6
Vísir. Laugardagur 27. september 1975
vísrn
Ctgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri og ábm:
Ritstjóri frétta:
Fréttastjóri erl. frétta:
y Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiösla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Davfö Guömundsson
Þorsteinn Pálsson
Arni Gunnarsson
Guömundur Pétursson
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 44. Slmi 86611
Slöumúla 14. Slmi 86611. 7 llnur
Askriftargjald 800 kr. á mánuöi innanlands.
t iausasöiu 40 kr. eintakið. Blaöaprent nf.
Breyft kjördæmaskipan
Eftir alþingiskosningarnar sumarið 1974 lýstu
ýmsir forystumenn i stjórnmálum yfir þvi, að nauð-
synlegt gæti verið að endurskoða gildandi reglur
um kjördæmaskipan. Við þær kosningar kom enn
•- frekar i ljós en nokkru sinni fyrr hversu ójafn
kosningarétturinn er.
Umsjón: GP
Yfirlýsingar stjórnmálamanna i fyrrasumar gáfu
tilefni til að ætla, að skriður yrði settur á umbætur i
kjördæmamálinu. Þvi var ekki að heilsa. Nánast
engar opinberar umræður hafa farið fram um þetta
efni. Stjórnmálaflokkarnir eru greinilega smeykir
við að ræða i alvöru um ákveðnar breytingar á
þessu sviði.
Hér er um svo hróplegan ójöfnuð að ræða að leng-
ur verður ekki við unað. Eins og sakir standa hafa
t.d. kjósendur á Vestfjörðum fjórfaldan atkvæðis-
rétt á móti kjósendum i Reykjaneskjördæmi. Jafn-
vel þó menn vildu viðurkenna einhvern mismun á
vægi atkvæða i strjálbýli og þéttbýli, er augljóst að
hér keyrir úr hófi fram.
Um nokkurt skeið hefur starfað hér nefnd sem
haft hefur það hlutverk að endurskoða i heild
stjórnarskrá lýðveldisins. Frá nefndinni hefur
hvorki heyrzt hósti né stuna. Það er i sjálfu sér eðli-
legt þvi að i raun réttri er ekkert sem knýr á um
heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar. Með
nokkrum sanni má þvi segja, að aðgerðarleysi
nefndarinnar sé lofsvert fremur en hitt.
Hér var um að ræða tilbúið verkefni sem engin
knýjandi þörf var á að ýta af stað. Stjórnarskráin
kreppir hvergi að. Heildarendurskoðun hennar
hefði þvi meira verið formlegs eðlis. En þar sem
þessi stjórnarskrárnefnd er enn við lýði, gefst nú
kjörið tækifæri til þess að fela henni raunverulegt
verkefni.
Eðlilegt væri þvi að fela stjórnarskrárnefndinni
nú þegar að gera sérstakar tillögur um breytingar á
kjördæmaskipaninni. Þessar tillögur þurfa fyrst og
fremst að miða að jöfnun kosningaréttar fólks i
dreifbýli og þéttbýli. í öðru lagi væri æskilegt að
breyta kjördæmaskipaninni á þann veg að losað
yrði um hin hörðu flokkstök, þannig að kosningar
gætu orðið persónulegri en nú er.
Kjósendur eiga ekki einvörðungu að geta valið
flokka heldur lika þingmenn. Eins og nú háttar fer
val þingmannsefna að mestu ley ti fram i litlum lok-
uðum flokksstofnunum. Kjósendurnir velja siðan á
milli flokkanna en geta engin áhrif haft á hvaða.
einstaklingar veljast til opinberra trúnaðarstarfa.
Á þessu eru fáeinar undantekningar einkum að þvi
er varðar prófkjör eins stjórnmálaflokks i Reykja-
vik.
Á þessu sviði þarf að gera bragarbót. Það yrði
stjórnmálaflokkunum til vansæmdar ef ekki verður
hraðað breytingum á kjördæmaskipaninni.
Stjórnarskrárnefndin er eðlilegur vettvangur fyrir
stjórnmálaflokkana til þess að koma fram með
endanlegar tillögur i þessum efnum.
Ef nauðsynlegt þykir, ætti að vera unnt að koma
samhliða fram með aðrar minniháttar breytingar á
stjórnarskránni. Meginverkefnið er hins vegar að
koma fram leiðréttingu á þvi misræmi sem nú við-
gengst með gildandi kjördæmaskipan.
■■
i:
|| FRÉTTIR og fréttaskýringar
|; frá Austurlöndum miðast yfir-
| leitt við sjónarmið Vesturlanda,
■ og sjónarmið Vesturlanda þar
| eru litið annað en viðhorf stór-
: veldanna.
| Astæðan er hvimleiður þekk-
| ingarskortur.
: Til skamms tima voru Ind-
: land, Kina og hin dökka Afrika
: ekkert annað en „áhrifasvæði”
sem aðeins leyfðist að ekistera
vegna þess eðla rasa sem
| Evrópu byggði. Og enn ríkir
: þetta sjónarmið nýlendutimans.
| Saga Indlands og Kina er ekki
| kennd i skólum, og raunalegt er
| þaö að fréttamenn sem starfa
: eystra láta fáirsvo litið að horfa
| á tilveruna með augum heima-
| manna, enda flestir frá þjóðum
| sem eru .stórveldi voru stórveldi
: ellegar langar til að verða stór-
| veldi.
Þessi blinda kemur einstak-
| lega vel fram i frásögnum og
| mati á valdatafli þvi um Ind-
: landshaf sem stendur yfir þessi
| árin.
USA eða Rússar?
Áður réðu Bretar lögum og
lofum á Indlandshafi, og raunar
á heimshöfunum öllum sjö. En
nú eru þeir komnir heim til sin
fyrir fullt og allt og dunda sér
viðaðvera á hausnum. Og þá er
auðvitað aðeins spurningin:
hver tekur við af þeim á þvi Ut-
hafi, RUssar eða Bandarikja-
menn? A annað heyrist varla
minnst hér vestra.
I heimi nUtimamannsins er
valdið látið vera réttur — talið
heimska að andmæla slikri filó-
sófiu. RUssar eru orðnir regin-
veldi. Þessvegna eru þeir nU al-
gengari á flestum heimshöfum
en ýmsar hvalategundir! Sama
gildir um hinn stóra bróðurinn,
Bandarikin: hvar sem eitthvað
gerist finnst þeim það koma sér
viö, enda eru nU þessar mætu
þjóðir búnar að gera sig svo
leiðinlegar um gervalla heims-
byggðina að engu tali tekur —
með nefið niðri hvurs manns
koppi og hóta tortimingu ótæpi-
lega ef ekki er makkað rétt.
Þau tiðindi eru fá sem ollu
meira ergelsi siðustu ár á
Austurlöndum en hvaðeina sem
lýtur að herstöð Bandarikja-
manna á Diego Carcia. Og nU
þegar SEATO, samband þeirra
rikja sem styðja vilja Bandarik-
in i Suðuastur-Asiu, er. i upp-
lausn er ekki úr vegi að skýra
málið frá austrænu sjónarmiöi.
Varla er hægt að taka svo til
orða að saga þessi hefjist 1968
og 9, en þá verður nokkurt
fjaðrafok Utaf þvi að Bretar séu
aö fara á braut. Allt er i óvissu
um Vietnam. Þeir menn sem ég
hitti frá Suður-Vietnam þessi ár
töldu sig vissa um að Banda-
ríkjamenn yrðu að vikja og
kommúnistar tækju völd.
Um þetta var hóflega rætt i
blöðum, en þegar i hámæli
komst að Bandarikjamenn ætl-
uðu að setja sig niður á Diego
Garcia og gera Indlandshaf að
sinu hafi var flestum nóg boðið.
s::::::::
Valdatafl á
Indlandshafí
a
■ ■
ii
::
■ n
BB
::
8
Indira neitar
Um þetta leyti sóttu RUssar
fast á Indverja að fá með góðu
samþykki þeirra að hafa flota.á
Indlandshafi, en Indira sagði
þvert nei, endaþótt á sama tima
væri hUn að gera hinn örlaga-
rika samning við RUssa, sam-
komulag sem nUorðið er oft ekki
kallað annað en „samningur-
inn”.
Með þessari afstöðu hækkuðu
hlutabréfin i Indiru og hennar
Sigvaldi
Hjálmarsson
skrifar
flokki, og veitti henni ekki af,
þvi jafnframt kepptist hUn við
að kljUfa Congress og treysta
völd sin heima fyrir.
En reginveldunum snýr eng-
inn við. RUssar komu sér vel
fyrir á Indlandshafi og hafa i
seli á ýmsum stöðum, að sagt
er, bæði i Suður-Yemen og i
Somaliu, þótt ekki sé látið heita
svo.
Diego Garcia varð fyrir val-
inu hjá Bandarikjamönnum
afþvihUn ein var föl, enda i eigu
sjálfs breska heimsveldisins.
Allir aðrir staðir eru þannig
settir að þar fengu þeir ekki
inni. Indland ræður eyjaklösun-
um norðurfrá. Pakistan á engin
slik sker sem nothæf eru, en
kannski hefði verið unnt að gera
kaup við þá ef i boði hefðu verið
vopn og ádráttur um- stuðning i
Kashmir málinu.
Blaðaskrif um að fólk hafi
verið flutt nauðungarflutningi
frá Diego Garcia er auðvitað
mál fyrir mannréttindastofnan-
ir, og er þess að vænta að það
verði tekið fyrir þar þótt hitt sé
staðreynd að mannfólkið sjálft
skiptir minnstu i alþjóða pólitik.
Þeir sem hugsa
Þvi miður er hinn menntaði
minnihluti i löndunum við Ind-
landshaf ekki stór, þessi hópur
manna sem hugsar einsog :|
heimurinn sé ein heild. En |
hann er sannast sagna að sumu |
leyti miklu betur að sér en ||
menntaðir Vesturlandamenn, ||
þvi hann þekkir sögu mann- ||
kynsins alls, ekki aðeins vest- j
ræna sögu einsog við.
Þessir menn hafa sitthvað að ||
athuga við návist reginveldanna ||
á Indlandshafi.
Þar er fyrst til að taka að :
hvorugt reginveldið á nokkur- ||
staðar land að Indlandshafi, ||
bæði eru þangað komin fyrir ||
frekju og yfirgang. Bretar urðu ||
að arfleiða Bandarikin að stað ::
fyrir bækistöð, annars hefðu ||
þeir að likindum ekkert fengið. ::
::
Áttu að vera kyrrir
I annan stað er gjarna vikið ■
að þvi að Bretar hefðu vel getað ■
verið þarna lengur. TrUlega j
hefðu það þótt fréttir hér fyrr á •
árum ef návistar Breta hefði ■
verið óskað við Indlandshaf, en
nU var það svo. Þeir hefðu mátt
biða með að fara, fyrrverandi
nýlendur þeirra þóttusteiga það
inni hjá þeim, að þeir sætu sem
fastast uns löndunum i þessum
heimshluta yxi sjálfum svo fisk-
ur um hrygg að hætt yrði að lita
á þau sem „áhrifasvæði” sem
slegist er um eða boðið er I eins-
og fala konu.
Þessir menn standa nefnilega
i þeirri meiningu að stóru lönd-
in, a.m.k. Indland með 600 millj.
og Indonesia með 130, eigi eftir
að verða sterk veldi, kannski
ekki stórveldi, en svo sterk að á
þeirra Uthafi verði aðskotadýr-
um ekki vært.
Það var vegna þessa stand-
punkts sem Indverjar reyndu
1969 að fá samstöðu meðal þjóða
i -nágrenninu að Indlandshaf
yrði lýst friðað svæði og frjálst
af ásælni stórveldanna.
Fjendur og vinir
Miklir andstæðingar eiga allt-
af mikið sameiginlegt, annars
væru þeir ekki andstæðingar —
og þessvegna eru þeir lika að
sumu leyti elskulegir samherj-
ar. Styrkur RUssa og Banda-
rikjamanna liggur i þvi meðal
annars, á Indlandshafi ekki
siður en annars staðar, að hvort
verldið um sig er hinn heppileg-
asti andstæðingur hins.
RUssar berjast á móti
imperialisma, Bandarikjamenn
á móti kommUnisma. Hvort
tveggja er djöfull uppá vegg, en j
hvorugt þó skilið þar eystra
einsog við skiljum það. Tveir
slæmir eru bara komnir á Ind-
landshaf i staðinn fyrir einn
sæmiiegan.