Vísir - 08.10.1975, Blaðsíða 8

8
VÍSIR. Miðvikudagur 8. október 1975.
— Tekjuskattur til ríkis og sveitar-
félaga eru sérskattur á þá, er
vinna í þjónustu annarra
— Skattaeftirlit er ekki slœlegra hér
en í nágrannalöndunum. Myndin
er frá skattstofunni
Tekjuskattur
-sérskattur á launþega
neilan um það hvort skattar
til hins opinbera cigi að vera
beinir eða i mynd tekju- og
eignaskatta, eða óbeinir, þ.e.
iagðir á neysluvarning og önnur
gæði er þau ganga kaupum og
söium, hefir nú um aldar skeið
eða lengur verið ofarlega á
baugi i umræðum um stjórnmál
og efnahagsmál i öllum iðn-
væddum löndum. Hafa marg-
vlsleg rök verið færð fram með
og móti þessum mismunandi
skattlagningaraðferðum af
hálfu stjórnmálamanna, hag-
fræðinga og verklýðsleiðtoga er
orðið hafa að láta þessi mál til
sin taka. Margt hefur þar verið
skynsamlega sagt, en ekki verð-
ur sú saga rakin hér, þar sem sá
hængur hefir verið á i öllu þvi
pappírsflóði, sem heigað hefir
verið umræðum um þetta, að
mest af þvi, sem sagt hefir verið
er utan við það sem ætti að vera
kjarni málsins. Það hefir nú sið-
ustu daga vakið talsverða og
verðskuldaða athygli að all-
margir skattgreiðendur i Bol-
ungarvik úr röðum launafólks
hafa beint um það áskorun til
stjórnvalda, að ráðin verði taf-
arlaust bót á þvl óviðunandi
ranglæti I skattaálagningu
gagnvart launafólki sem að
þeirra dómi hefir átt sér stað.
Hefir þetta fengið undirtektir
almennings I Borgarnesi og
Hveragerði auk þess sem
Starfsmannafélag Reykjavík-
urborgar hefir gert ályktun i
sömu átt.
Þótt það sé engin nýjung að
skattalöggjöfin sé gagnrýnd,
væri þetta skörulega frumkvæði
Bolvíkinganna ekki til einskis,
ef það leiddi til þess, að vissar
mikilvægar hliðar þessa máls,
sem hingað- til hefir verið litill
gaumur gefinn yrðu dregnar
fram i dagsljósið, þannig að leitt
gæti til úrbóta á þvi ranglæti i
skattaálagningunni sem ég er
sammála Bolvikingunum og
flytjendum þeirra um, að nú á
sér stað, þó að það sé annað mál
eins og koma mun fram á þvi,
sem hér fer á eftir, að það er
viðar en hér á landi, sem pottur
er brotinn i þessum efnum.
Afstaða verkalýðs-
hreyfingarinnar til
beinna og óbeinna
skatta
Um s.l. aldamót var það trú-
arjátning verkalýðshreyfingar-
innar i Evrópu, að beinir skatt-
ar — og þá sér i lagi stighækk-
andi tekju- og eignaskattar —
væru verkalýðnum hagstæðari
en óbeinir skattar. Hefir þessi
afstaða jafnvel verið rakin til
kommúnistaávarps þeirra
Marx og Engels frá 1848. Miðað
við aðstæður á þeim tima var
slik afstaða lika i samræmi við
hagsmuni verkafólks. þegar
alþýða manna var varla læs eða
skrifandi urðu tekjuskattar
varla innheimtir af öðrum en
svokölluðum „betri borgurum”,
þ.e. fyrst og fremst atvinnurek-
endum og embættismönnum.
Þá var sú tækni ekki komin til
sögunnar að láta atvinnurek-
endur draga skattana frá kaupi.
Vegna almennrar fátæktar var
framleiðsla „lúxus” vöru svo
litill hluti þjóðarframleiðslunn-
ar að óbeinir skattar hlutu fyrst
og fremst að verða lagðir á
nauðsynjavöru ef þeir áttu að
skila þvi opinbera tekjum sem
eitthvað munaði um.
Þessi afstaða verkalýðshreyf-
ingarinnar til skattamála hefur
reynst furðulega lifseig, þrátt
fyrir gjörbreyttar aðstæður frá
þvi að hún upphaflega var mót-
uð og hefir hún eðlilega haft
áhrif á stefnu stjórnmálaflokka
sem einkum leita sér fylgis
meðal verkafólks i skattamál-
um-. Hér á landi hefur þetta m.a.
komið fram i þvi að þeirri meg-
in reglu hefir verið fylgt við út-
reikning kaupgjaldsvisitölu, að
óbeinir skattar reiknast inn i
hana að fullu en beinir skattar
ekki. Hefir þetta auðvitað hvatt
stjórnvöld til þess að velja
beina skatta frekar en óbeina
sem skattstofna. í nágranna-
löndum okkar hefir þó orðið
veruleg breyting i þessu efni á
siðustu árum og er áhrifa þess
tekið að gæta hér á landi, þannig
að vaxandi skilningur er á þvi
innan launþegasamtakanna að
sú stefna i skattamálum sem
þau áður hafa fylgt þjónar ekki
hagsmunum þeirra sem fyrr
vegna breyttra aðstæðna. Kom
þetta m.a. fram i jákvæðri af-
stöðu launþegasamtakanna til
lækkunar beinna skatta en
nokkurrar hækkunar óbeinna
skatta i staðinn vorið 1974, þótt
þær breytingar gætu að visu
ekki talist róttækar.
Hversu umfangs-
mikil eru
skattsvikin?
Það er vissulega ekki nein ný
uppgötvun, hvorki hjá Bolvik-
ingum eða öðrum, sem kvarta
um rangláta skattaálagningu,
að þvi er mjög ábótavant, að
tekjur teljist að fullu fram til
skatts. En hvað mikið kveður að
sliku, og hvað er hægt að gera til
úrbóta?
Sú aðferð hefir i seinni tið
einkum verið notuð til þess að
gera sér grefh fyrir þessu, að
bera saman þjóðartekjurnar
gerðar upp á grundvelli upplýs-
inga um magn og verðmæti
þjóðarframleiðslunnar annars
vegar og skattframtala hins
vegar. Sá samanburður hefir
verið gerður hér á landi, og
samkvæmt þeim upplýsingum,
sem mér eru um þetta kunnar,
skakkar hér 10-11%, sem skatt-
framtölin eru lægri en þjóð-
hagsreikningstölurnar. Þótt
hafa beri hugfast við slikan
samanburð að við mat tekna til
skatts er ekki fylgt nákvæmlega
sömu reglum og við mat verð-
mætis þjóðarframleiðslu i þjóð-
hagsreikningum, auk þess sem
niðurstöður.þjóðhagsreikning-
anna verða aldrei fullkomlega
áreiðanlegar, þá ætti hér þó að
vera um nothæfan,grófan mæli-
kvarða að ræða á það, hversu
miklu skattsvikin nema fyrir
þjóðarbúið i heild. Gera má ráð
fyrir að tekjutap hins opinbera
vegna skattsvika nemi þó meiru
en þessu, þar sem liklegt er að
það séu einkum tekjur er lenda
myndu i háum skattstiga sem
stungið er undan. Á sl. sumri
gátu fjölmiðlar um það, að
niðurstaða samsvarandi athug-
unar i Noregi hefði leitt i ljós ná-
kvæmlega það sama, að 10-11%
þjóðartekna væru dregnar und-
an skatti.
En hverjir eru það sem koma
tekjum sinum þannig undan
skatti? Mér vitanlega hefir eng-
in tilraun verið gerð til þess hér
á landi að kanna það. En i bók
eftir norskan hagfræðing, pró-
fessur Leif Johansen, sem lögð
hefir verið til grundvallar
kennslu.I fjármálafræði (offent
lig ökonomikk) í seinni hluta
viðskiptafræði við Háskóla Is-
lands, er vitnað i athugun sem
norska hagstofan hefir gert
varðandi þetta (Johansen, Off-
entlig ökonimikk bls. 202). Nið-
urstaða hennar er sú, að tekjur
launafólks teljist jafnan fram að
fuilu, og sama máli gegni um
allar tekjur af fiskveiðum, en i
öllum öðrum atvinnugreinum sé
þvi mjög ábótavant að tekjur
þeirra, er stunda sjálfstæðan at-
vinnurekstur teljist fram. 1 at-
hugasemdum norsku hagstof-
unnar er þó tekið fram, að mun-
urinn á niðurstöðum þjóðhags-
reikninganna og skattframtal-
anna skýrist að nokkru af þvi að
meiri vafi sé á þvi hvernig meta
skuli tekjur af atvinnurekstri til
skatta en þegar um launatekjur
er að ræða og slik vafaatriði séu
jafnan af skattayfirvöldum úr-
skurðuð skattgreiðanda i vil.
Verður skattsvikum
útrýmt?
Hér er komið að þvi atriði, er
ég einkum hafði i huga er ég i
upphafi minntist á það, að deil-
an um það, hvort skattar ættu
að vera beinir eða óbeinir hefði
að verulegu leyti snúist um at-
riði, sem væru utan við kjarna
málsins. Það hefic nefnilega
alltaf verið byggt á 'þeirri for-
sendu að allar tekjur teljist
fram, eða ef svo sé ekki, sem
alhr vita að er ekki, þá sé þar
aðéins um að kenna sleifaralagi
af hálfu skattayfirvalda. Laun-
þegasamtökin hafa vissulega
fyrir löngu gert sér ljóst, að hér
er pottur brotinn, en i öllum
ályktunum, sem þau gera um
þetta efni er klykkt út með þvi,
að skora á stjórnvöld að herða á
skattaeftirliti og þar við látið
sitja.
Þeirrar mikilvægu spurning-
ar hvort hið fullkomna skatta-
eftirlit sé framkvæmanlegt hef-
ir aldrei verið spurt i neinu þvi
sem ég hefi heyrt eða séð um
þessi mál rætt eða ritað. Við
skulum þvl lita nokkru nánar á
þetta.
Telja má vist að það sama
eigi við hér á landi og i Noregi
að tekjur launþega teljist jafnan
fram að fullu. Skattayfirvöld
hafa nefnilega það kverkatak á
launafólki, hvað framtöl þess
varðar, að launin eru gefin upp
af atvinnurekendum þess. Ef
atvinnurekandi gefur ekki upp
það kaup sem hann hefur greitt,
kemur það fram i auknum
ágóða hans, þannig að hann yrði
sjálfur að greiða skatt af þvi
kaupi, sem hann gefur ekki upp.
Aðeins þeir, sem sjálfstæðan at-