Tíminn - 26.10.1966, Page 9

tíIÐVIKUDAGUR 26. október 1966
TÍMINN____________?
SKÓGRÆKTARFÉLAG
REYKJAVfKUR 20 ÁRA
á óvart og Stefán Jóhann vill
vera láta?
— Þeir voru búnir að fara
fram á að fá að hernema land-
ið áður en þeir komu hingað.
Ég sagði það í ræðu, sem ég
flutti, þegar Bretar komu,
að við hefðum vitað þetta
fyrir. Orðrétt sagði ég m. a.:
„íslenzku ríkisstjórninni var
ekki alls kostar ókunnugt um,
að þessi hertaka gæti borið að
höndum. Brezka ríkisstjórnin
hafði áður látið þá skoðun í
ljós í boðum til íslenzku rík-
isstjórnarinnar að slík hertaka
á þýðingarmiklum stöðum í
Winston Churchill
landinu væri nauðsynleg fyrir
öryggi landsins."
Þetta finnst mér ekki koma
nógu greinilega fram í bók
Stefáns. Bretar voru búnir að
senda okkur boð um þetta oftar
en einu sinni. Seinasta svar
okkar til Breta, sem ekki finnst
lengur í Stjórnarráðinu, var
dálítið loðið. Þar var tilmælum
um hernám neitað en sagt
að þeir væru svo sterkir á haf-
inu, að þeir hlytu að geta komið
í veg fyrir það, að ísland yrði
hernumið af öðrum. Mér er í
minni að það var lengi legið
yfir þessu skeyti, til að fá i
það neitun, þótt jafnframt væri
látið í það skína, að íslending
um væri það ekki á móti skapi
að vera varðir fyrir Þjóðverjum.
— Hvernig stendur á því,
að þetta Þjóðverjatal kemur
upp í sambandi við þig?
— Það er vegna þess, að ég
var við nám í Þýzkalandi og
var alltaf heldur vel til Þjóð
verja, þótt ég gerði greinar-
mun á þeim og nazistum. Þar
sem þeir komu við sögu gætti
ég alltaf fyllstu varúðar eins
og sagan staðfestir með gögn-
um, sem ekki er hægt að vé-
fengja.
— Þú hefur náttúrlega talið
þér skylt sem forsætisráðherra
landsins að vera ekki að ögra
Þjóðverjum að nauðsynjalausu?
— Það gat beinlínis verið
stórhættulegt og alveg óþarfi
að taka þá áhættu. Én þegar
þeir leituðu á með eitthvað sem
máli skipti, þá var því neitað
kurteislega en ákveðið. Eins og
komið hefur fram áður, þá lá
fyrir dyrum að gera húsleit hjá
dr. Gerlach. Ég bar málið und
ir ríkisstjórnina, en hún vildi
ekki hætta á það. Þar var litið
svo á að leitinni gæti verið tek
ið sem ögrun og hætt var við
allt saman. Og á því geta menn
séð hversu varlega var farið i
orwtnaHMamMMIi
sakirnai. o miig var það i
öllum málum gagnvart Þjóð-
verjum á þessum tíma, að aUs
staðar, þar sem bókstaflega var
ekki um lífsnauðsyn að ræða,
var farið varlega.
— k' hverju byggðu Þjóð-
verjar óskir sínar um flug-
velli og flug til íslands?
— Þegar Þjóðverjar komu
hingað var eitt af rökum
þeirra að annað félag
hefði réttindi til flugs hingað,
og áttu þá við Pan American
flugfélagið. En samningurinn
við Pan American flugfélagið
var útrunninn rétt um þetta
leyti. Og það gerði auðveldara
að neita. Þeir tóku fram að
það lægju engin hernaðarleg
sjónarmið á bak við þessa ósk
um að fá leyfi til farþegaflugs
hingað, með það fyrir augum að
hefja farþegaflug áfram til
Bandaríkjanna síðar. Og það
var náttúrlega í stíl við það
sem forsætisráðherra verður
alltaf að gæta sín með, að ég
sagði þeim að mér dytti ekki
í hug, að þeir hefðu neitt hern
aðarlegt í hyggju með þessum
lendingum hér. Ég sagði þeim
að við ætluðum bara að annast
flugið sjálfir að og frá landinu.
— En svo við víkjum að
hernáminu og samningunum
við Bandaríkjamenn?
— Já, viðhorfið til þeirra
breytinga, þegar Bretar fóru
héðan og Bandaríkjamenn
komu í staðinn, kemur m. a.
fram í ræðu sem ég flutti á
alþingi 1941, þar sem gerð er
grein fyrir samningunum við
Bandaríkjamenn. Þar segir á
einum stað: „Brezki herinn var
óvelkominn til þessa lands. AU
ur her var og er oss mjög
ógeðfelldur í landi voru. Vér
vonuðum að fá að lifa hér
óáreittir. Vér vissum það að
Bretar eru ein af fremstu
menningarþjóðum veraldar, en
í sannleika sagt væntum vér
þess þó engan veginn að dvöi
hersins í landinu jg sambúð
hans við þjóðina yrði jafn
vandræðalítil almennt og raun
hefur orðið á. En nú get ég
sagt það, þegar hinar brezku
hersveitir eru að fara héðan,
að ég tel að með framkomu
hinna fjölmennu brezku her-
sveita hafi brezka þjóðin enn
einu sjnni sýnt hvaða dreng-
lund og prúðmennska er henni
almennt í blóð borin. Og ég er
viss um að þetta verður lengi
munað meðal hinnar íslenzku
þjóðar."
Adotf Hltler
Síðan um komu Bandarikja:
hers hingað:
„Ég get sagt það fyrir sjálf
an mig og ég hygg fyrir hönd
allra ráðherranna, að í huga
sjálfs mín voru engar efasemd
,ir né eru un. það eftir vandlega
íhugun, að ákvörðunin sem tek
in var, er sú eina, sem ég get
varið fyrir sjálfum mér og
Framhald á bls. 15.
HH-Reykjavík, mánudag.
í dag varð Skógræktarfélag
Reykjavíkur 20 ára. Var blaða-
mönnum boðið til þess að skoða
stöð þess í Fossvogi og skýrðu
stjórnarmenn félagsins einnig frá
sögu félagsins og starfi.
Skýrði Guðmundur Marteins-
son formaður Skf. Reykjavíkur frá
sögu félagsins, sem var stofanð 24.
okt.. 1946. Það var Skf. íslands,
sem átti upptökin að Skf. Reykja-
víkur, því að skipulagsbreyting,
varð á Skf. íslands, sem gert var
að sambandi skógræktarfélag-
anna á landinu. Bæjarstjórn
Reykjavíkur hafði látið Skf. ís-
lands 9 ha lands í té í Fossvog-
inum árið 1932 og það land fékk
Skf. Rvíkur til afnota. Var strax
hafizt handa um að girða landið
og lögð áherzla á plöntuuppeldi.
Einnig var Heiðmörkin á döfinni
og árið 1950 var hún vígð. Það
ár voru teknar 67 þúsund plöntur
úr skógræktarstöðinni í Fossvogi.
Nú eru árlega teknar úr stöðinni
um 400 þús plöntur. Alls hefur
félagið „framleitt" 3.754.939 plönt
ur',
Árið 1948 réðst Einar Sæ-
mundsen til félagsins og hefur ver
ið framkvæmdastjóri þess síðan.
Tilgangur félagsins er auk skóg-
ræktarinnar að vinna að auknum
áhuga meðal almennings, en óll-
um Reykvíkingum er heimill að-
gangur að félaginu. Nú eru félag-
ar þess um 1600 talsins.
F. 12 11 1879 d- 18. 10 1966
Á síðari hluta 19 aldar bjuggu
á Grund í Skorradal hjónin Pét-
ur Þorsteinsson og Kristín Vig-
fúsdóttir. Var Pétur sonur Þor-
steins Þorsteinssonar og Snjáfríð-
ar Bjarnadóttur, er bjuggu á Háis
um í Skorradal og víðar. Þor-
1 steinn á Hálsum var borgfirzkr-
ar ættar, en kona hans af Álfta- í
nesi. Foreldrar Kristínar Vigfús-
dóttur bjuggu á Grund, en áður
áttu þau heima austur í Fells-
múla á Landi og fluttust vestur
undan sandágangi 1836- Var faðir
hennar Vigfús Gunnarsson kom
inn af Víkingslækjarætt, en Vig-
dís móðir hennar var dóttir séra
Auðunar Jónssonar á Stóruvöllum
á landi, en séra Auðunn var bróð-
ir séra Arnórs í Vatnsfirði- Eru
þetta allt miklar ættir og má þar
finna margt atgervismanna. Voru
þau Grundarhjón Pétur og Krist-
ín engir ættlerar og heimili þeirra
talið meðal fremstu myndarheim-
ila í Borgarfirði á þeim árum.
Reglusemi öll og stjórnsemi var í
bezta lagi. Gestrisni var þar mik-
il. Pétur var hreppstjóri um langt
skeið og tók mikinn þátt í op-
inberu lífi sveitar sinnar. Bæði
voru þau hjón betur að sér til
munns og handa en þá var títt
og létu sér mjög annt um upp-
eldi barna sinn, en þau voru 10,
sem upp komust (af 13 alls).
Yngst þeirra var Guðlaug Péturs-
dóttir, fædd 12. nóvember 1879,
og átti hún því skammt eftir til
87 ára afmælis, er hún lézt á Sól-
vangi í Hafnarfirði 18. þ.m. Var
hún ein eftir á lífi þeirra Grund-
arsystkina síðan Pálína systir
Skf. Rvíkur hefur keypt land
i Fossvoginum og hefur nú yfir
að ráða 14 hekturum. Þar eru aðal
lega ræktaðar 40 tegundir plantna
og trjáa. Mikill hluti þessara
plantna fer í gróðursetningu í
Heiðmörk en sala til borgarbúa
hefur einnig stóraukizt. Virðast
þeir hafa meiri áhuga en áður á
því að rækta tré og runna í heima
görðum og sumarbústaðalandi.
Einar Sæmundsen fram-
kvæmdastjóri skýrði frá því að
Heiðmörk hefði verið friðuð árið
1948, en þá hafði undirbúnings-
vinna staðið yfir í 10 ár. Þá var
Heiðmörk um 1350 ha. Með frið-
uninni var hafizt handa um að
girða landið og leggja vegi. Ýms
um félögum voru veittir skikar til
gróðursetningar og alls hafa 55
félög gróðursett plöntur á 250 ha
landsvæði. Því miður væri áhugi
þessara félaga að dvína, en mik-
ill akkur hefði verið í því, að
börn í Vinnuskólum Rvikur hafa
unnið við gróðursetningu árlega,
frá 1953. Árið 1950 voru gróður-
settar 51 þús. plöntur í Heið-
mörk en flestar plöntur voru
gróðursettar árið 1958, eða 218
þúsund. Alls hefur verið plantað
2.37 milljónum plantna í Heið-
mörk.
Á síðastliðnum áratug hefur ver
ið keypt mikið landflæmi um-
hverfis Heiðmörk, og er það nú
orðið um 2500 ha. Sú nýbreytni
var tekin upp árið 1951, að plægja
hennar, móðir Ólafs Hanssonar
menntaskólakennara, dó fyrir rúm
um tveim árum.
Guðlaug Pétursdóttir var greind
kona að eðlisfari og ávaxtaði vel
þann sjóð með miklum og góð-
um lestri og náinni athugun fag-
urra hluta. Hún hafði ung verið
þrjá vetur við teikninám hjá hin-
um skurðhaga snillingi.
Stefáni Eiríkssyni, og einnig not-
ið kennslu Þórarins B. Þorláksson
ar málara. Hannyrðanám hafði
hún einnig stundað í Reykjavík
og lagði sig þá eftir dönsku og
sigldi síðan til Kaupmannahafn-
ar og nam þar hannyrðir. Var hún
óvenjulega vel að sér í höndunum,
þar sem allt fór saman: kunnátta,
smekkvísi og vandvirkni. Hún
kenndi teiknun við Barnaskólann
í Hafnarfirði vetuma 1911—1913
og við Flensborgarskólann einn
landið fyrir gróðursetninguna og
planta í plógförin. Þessi nýja að-
ferð gaf ákaflega góða raun.
Einar kvað alla umgengni í Heið
mörk til fyrirmyndar, nema hvað
ungar rjúpnaskyttur væru engir
aufúsugestir, því að þær nota fé-
lagaspjöldin og öskutunnurnar fyr
ir skotmörk.
Einar kvað marga Reykvíkinga
leggja leið sína í Heiðmörk á
sumrin. Umferð i Heiðmórk var
talin í júlí og ágústmánuði 1965
og að jafnaði komu 175 bílar inn
í Heiðmörk á dag.
Á morgun verður haldinii
skemmti- og fræðslufundur 1
Tjarnarbúð í tilefni 20 ára afmæl
isins. Þar mun formaður félagsins
flytja ávarp og norskur búvísinda
doktor, Kristjan Bjor, mun flytja
erindi um búfjárbeit í skóglendi,
og stiginn verður dans á eftir.
Samkvæmt nýja Fossvogsskipu
laginu verður ekki haggað við
skógræktarstöðinni og þar sem
enn er óræktaður einn ha af land
inu mun stöðin geU full-
nægt þörfum Reykvikinga og
Heiðmarkar í næstu 10—20 ár.
Stjórn Skógræktarfélags Reykja
víkur er nú þannig skipuð:
Guðmundur Marteinsson, form.
Ingólfur Davíðsson, ritari, Jón
Helgason gjaldkeri, Lárus Blöndal
meðstj. Sveinbjörn Jónsson meðstj.
Einar G. Sæmundsen framkvæmda
stjóri.
vetur síðar. Auk þess kenndi hún
stúlkum handavinnu. Sjálf málaði
hún í tómstundum sínum alla ævi
og hafði af því mikla unun.
Guðlaug giftist 6. desember
1913 Friðriki Bjarnasyni kennara
og tónskáldi í Hafnarfirði. Upp
frá því má segja að sterkasti þátt-
urinn í lífsstarfi hennar hafi verið
að hlúa að listgófu manns síns
og búa henni skilyrði tll sköpun-
ar, en hann var eins og kunnugt
er snjall listamaður og stundum
viðkvæmur fyrir ytri áhrifum.
Veit enginn, hvern þátt um-
hyggja frú Guðlaugar hefur átt í,
að til er margt af því, sem glatt
hefur eyru manna og lyft huga
þeirra í tónsmíðum Friðriks —
og á eftir að gleðja eyru og lyfta
huga kynslóða.
Þau hjónin voru ákaflega sam-
rýmd- Oft mátti sjá þau á göngu
um nágrenni Hafnarfjarðar. Munu
fáir menn eða engir hafa verið ná
kunnugri landslagi þar en þau,
kunnað betri skil á hæðum og
lautum, hraunrimum og grasboll-
um, séð glöggar liti í grjóti og
mosa, notið innilegar fjölbreytni
gróðurs og forms á steinum. Gleði
náttúruskoðarans þekktu þau
bæði.
Ást þeirra á blómagróðri mátti
glögglega sjá í garði þeirra, og
mun þó umhirða hans löngum hafa
hvílt á Guðlaugu. Og þessi tilfinn-
ing fyrir fegurð jarðarblóma kem
ur einnig greinilega fram í ljóð-
um Guðlaugar sumum, svo sera í
eftirfarandi erindi úr kvæði un>
Hellisgerði, um þessa „skógarhöl’
Framhald á bls. 1S.
MINNING
GUDLAUG PtTURSDÚTTIR
frá Grund í Skorradal