Vísir - 27.10.1975, Qupperneq 6

6
Umsjón: GP
VtSIR. Mánudagur 27. október 1975.
VÍSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Daviö Guðmundsson
Ritstjóri og ábm: Þorsteinn Pálsson
Ritstjóri frétta: Arni Gunnarsson
FrÓttastjóri eri. frétta: Guömundur Pétursson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 44. Slmi 86611
Ritstjórn: Síðumúla 14. simi 86611. 7 linur
Áskriftargjald 800 kr. á mánuöi innanlands.
i iausasögu 40 kr. eintakið. Blaöaprent hf.
Aðhalds er þörf
Geir Hallgrimsson forsætisráðherra hélt stefnu-
ræðu sina sl. fimmtudag. Þá skýrði hann þjóðinni af
hreinskilni og umbúðalaust frá stöðu þjóðarbúsins.
Sú mynd sem forsætisráðherra dró upp var dökk.
Viðskiptakjörin á árinu munu versna um 16-17%.
Gjaldeyrisstaðan versnar enn. Frystideild verð-
jöfnunarsjóðs er tæmd. Þjóðartekjur á mann
minnka i ár um 9% og ekki er við meiru að búast á
næsta ári en þær standi i besta falli i stað.
Ljóst er, að nú verður að spyrna við fótum. Segja
má, að sá vandi, sem rikisstjórn, þing og þjóð
standa nú frammi fyrir, sé i megindráttum tviþætt-
ur. Annars vegar verður að sýna aðhald á öllum
sviðum, einkum i fjárfestingu og draga verður úr
útgjöldum þjóðarinnar, en hins vegar reyna að
halda fullri atvinnu eins og verið hefur. Fram hjá
þvi verður ekki horft, að þessi markmið eiga ekki að
öllu leyti samleið, þegar litið er til skamms tima.
Það kom fram við umræður um stefnuræðu for-
sætisráðherra, að talsmönnum beggja stjórnar-
flokkanna var ljóst hvert er eðli þess vanda sem við
er að eiga og þeir eru einhuga um að snúast gegn
honum. En það er ekki nóg að hjá rikisstjórninni sé
fullur vilji til að snúast gegn meinvaldinum og ráð-
ast að rótum þeirrar óðaverðbólgu, sem geisar. Við
islendingar búum i raun við mjög valdskipt þjóðfe-
lag og ber brýna nauðsyn til, að allir þeir aðilar
leggist á eitt. Þvi er heldur ekki að neita, að fjöl-
mörgum þingmönnum allra stjórnmálaflokka hætt-
ir til að leika hlutverk góðu skátadrengjanna, sem
gera góðverk hver i sinu kjördæmi og hljóta viður-
kenningartákn fyrir hjá heimamönnum. Slikum
góðverkum fylgir jafnan fjárfesting eða bein eyðsla
peninga i kjördæminu. En slik hetjudáð i héraði
hefnir sin á timum eins og nú eru, og er af
trosnuðum toga spunnin. Þingmenn verða að lita
upp yfir þúfnakollana og skilja að hagsmunir
þjóðarinnar allrar eru i veði — efnahagslegt sjálf-
stæði hennar kann að vera i stórkostlegri hættu.
Sama gildir raunar um ráðherra i eyðslufrekum
ráðuneytum. Skylda þeirra er rikari enannarra.
Þeir verða að hafa manndóm til að segja nei.
Og utan þings verða menn einnig að standa
saman. Á íslandi eru hvorki staður né stund nú til
að brydda upp á nýjum og heiftúðlegum stétta-
striðum, sem öllum verða til ills. Þvi er ekki neitað,
að islenskar fjölskyldur hafa nú um nokkurt skeið
orðið að sæta lakari kjörum en verið hefur. Slikt er
óumflýjanlegt, Annars vegar bjuggu heimilin við
falskan kaupmátt, en hins vegar hafa kjör þjóðar-
innar i heild versnað og þvi fylgja að sjálfsögðu
versnandi kjör einstaklinganna, sem mynda hana.
Að visu hafa afleiðingar versnandi kjara verið
mildaðar með erlendum lántökum, en slikt er ekki
fært til lengdar og að skuldadögum kemur.
Ástandið er mjög erfitt, en við eigum enn kost á
að ná tökum á þvi. Forsætisráðherra lauk stefnu-
ræðu sinni með þessum orðum: ,,Eftir miklar svipt-
ingar i ytri skilyrðum þjóðarbúsins undanfarin ár
og hærri verðbólguöldur en dæmi eru um fyrr, er nú
kyrrara framundan hér á landi, ef við sjálf gefum
ekki tilefni til annars. Ástæða er til þess að ætla að
verðbólguþróunin á næstunni sé fyrst og fremst á
okkar eigin valdi. Þetta tækifæri verðum við að nota
til að leggja traustan grunn að sókn til nýrra fram-
fara. — íslendingar, við eigum nú tækifæri til að
kunna fótum okkar forráð i þessum efnum. Þvi
tækifæri megum við ekki glata, þvi að efnahagslegt
sjálfstæði okkar, bæði sem einstaklinga og þjóðar-
heildar er i veði.”
MfJM
Leiötogar EBE á fundi, nógu sáttir tii aö sitja þröngt, en einingin hefur ekki haldist.
Staða breta i Efnahagsbanda-
lagi Evrópu hefur hnignað
mjög, að sögn embættismanna
bandalagsins.
í þrjú skipti á hálfum mánuði
hafa bretar fært áætianir EBE
úr skorðum — þar á meðal að
EBE hugðist vera sjálfstæður
þátttakandi á ráðstefnu fram-
leiðenda og neytenda i Paris i
des. nk.
Þessar aðgeröir hafa valdið
þvi, að spurningar eru á lofti hér
i höfuðstöðvum bandalagsins —
hvað hyggjast bretar eiginlega
fyrir?
Að sögn embættismannanna,
hafa bretar aldrei reynt eins
mikið á þolinmæði samtakanna
og núna, eða slðan James Call-
aghan, utanrikisráðherra, lagði
fram kröfur ríkisstjórnar sinnar
um endurskoðun samninga
breta við bandalagið.
En þótt ýmsir séu sammála
fullyrðingum breta um að þeir
leggi of stóran skerf fram i sjóði
bandalagsins, hafa kröfur
þeirra um endurskoðun samn-
inga hins vegar vakið almenna
andstöðu.
En sú krafa breta, sem mest-
ar deilur vakti, var þó sú að þeir
fengju sérstakt sæti á fyrirhug-
aðri ráðstefnu um orkuskort og
hráefni.
Flest bandalagsrikin vildu
mæta sem ein heild — en Call-
aghan sagði hinsvegar að þar eð
Bretland væri eina oliufram-
leiðsluriki bandalagsins, þá
ættu þeir að fá sérstakt sæti á
ráðstefnunni.
Einn opinber talsmaður
sagði: ,,Ef bretar fá sérsæti þá
fara hin bandalagsrikin átta að
þeirra dæmi. Samábyrgð
bandalagsins verður dauður
bókstafur og ráðstefnan verður
aldrei haldin.”
Enn ullu bretar reiði félaga
sinna i EBE. er þeir stöðvuðu
fyrirætlanir, sem hinir átta
höfðu samþykkt, um takmörkun
á vissri eyðslu og kröfðust siðan
lengri biðar á úrvinnslu reglna
EBE um vöruflutninga.
Þessar kröfur breta um sér-
Bretar
komnir
upp ó
kant
við EBE
stöðu á Parisarráðstefnunni,
hafa vakið mikil ramakvein frá
rnrisstjórnum annarra Efna-
hagsbandalagsrikja ogfrá þingi
bandalagsins. Allir stjórnmála-
flokkar að sósialistum undan-
skildum hafa samþykkt tillögu,
þar sem ákvörðun breta að
segja sig úr lögum við banda-
lagiö, var harðlega gagnrýnd.
t tillögunni voru bretar að
visu hvergi nefndir á nafn, held-
ur aðeins talað um „ákveðinn
meðlim bandalagsins” sem
krafðist sérsætis á ráðstefn-
unni.
Aðeins sósialistar — og þar
má telja 18 þingmenn frá breska
verkamannaflokknum — voru
andvigir samþykktinni.
En margir sem telja sig hafa
verið sviknir og hlunnfarnir
lýstu yfir reiði sinni vegna af-
stöðu breta.
„Til þess að aðstoða breta,
neytir alnjenningur iEi'nahags-
bandalagsrikjunum nú smjörs
og osts, sem flutt eru inn frá
Nýja-Sjálandi, þrátt fyrir að
miklar smjörbirgðir hrannist
upp. Allur sykur er fluttur inn
frá breska samveldinu, þótt
nægur sykur sé framleiddur
heima fyrir,” sagði vest-
ur-þýski fulltrúinn, Gerd
Springorum, i umræðum um
þetta efni.
Opinberir talsmenn Efnahags-
bandalagsins segja, að með
þessum kröfum reyni brelar ef
til vill að komast að einhvers
konar samkomulagi þess efnis,
að þótt þeir muni koma til með
að sitja i hóp með hinum banda-
lagsþjóðunum á sjálfri ráð-
stefnunni, þá fái þeir sérsæti I
orkumálanefnd ráðstefnu.nnar.
Bretar hafa hinsvegar hvergi
hvikað frá kröfum sinum um
sjálfsákvörðunarrétt sinn við
samningaviðræðurnar.
En þegar allt kemur til alls,
þá er mjög liklegt að deilur
þessar verðileystar á fundi leið-
toga bandalagsins i Róm —
hálfum mánuði á undan orku-
málaráðstefnunni.
Kanslari Vestur-Þýskalands,
Helmut Schmidt, hefur brugðist
harðlega við afstöðu breta, og i
bréfi til Wilsons forsætisráð-
herra skoraði hann á breta að
falla frá þessum kröfum sinum.
Bréf kanslarans gaf það óbeint
til kynna, að bretar gætu ekki
bæði farið sinar eigin leiðir án
samráðs við aðrar þjóðir'
bandalagsins og vænst um leið
stuðnings við ýmis önnur mál-
efni sem þeim liggur mjög á
hjarta, svo sem aukna aðstoð
við vanþróuð riki, sem bretar
segjast lengi hafa verið hlynnt-
ir.
Vestur-Þjóðverjar stöðvuðu
ákvörðun ráðgjafa bandalags-
ins um málefni vanþróuðu rikj-
anna, um tryggingu fyrir auk-
inni aðstoð við vanþróuð riki i
Asiu, og eru mörg þeirra gaml-
ar nýlendur breta. Siðan
samþykktu vestur-þjóðverjar
með stuðningi allra hinna
bandalagsrikjanna, að bretum
undanskildum, ráðstafanir, sem
áttu að leggja mikla áherslu á
strangt eftirlit með eiturefnum i
ám bandalagslandanna.
Innanrikisráðherra
Vestur-Þýzkalands, Werner
Maihofer gaf gott dæmi um þá
örvæntingu er rikir meðal ráö-
herra EBE, er hann i ræðu
ákærði breta fyrir að „reyna að
spilla fyrir stefnu bandalagsins
um umhverfismál.”
_Opinberir talsmenn Efnahags-
bandalagsins hérna hafa einnig
lýst yfir nokkurri reiði vegna
harðrar afstöðu breta til ráð-
herrafunda, einkum eftir að
þeir höfðu reynt að tefja
umræður um önnur málefni,
meðan viðræður um skilmála
þeirra um aðildarrétt stóðu yfir.
Einn embættismaður sagði:
„Við höfum orðið að skera við
okkurorku.tilaðhaldabretum i
bandalaginu. Nú væntum við
þess að bretar reyni að hjálpa
okkur til að bæta þetta upp.”
Wilson og Schmidt.