Tíminn - 13.11.1966, Blaðsíða 8

SUNNUDAGUR 13. nóvember 1966'
8
TÍMINN
Eysteinn Jónsson sextug
með tolur, og kynni fslend’ngasög
ur utanlbókar.
Nú vissi ég að visu ekki, hvort
að befct® væri nákvæmlega satt og
rétt. Eitmvcð Maut þó að vera til
í þessu, því þetta var almannaróm
ur.
Það er þó engin tilviljun, að
ungur maður, með þessa hæfileika,
vildi hasla sér völl, sem stjórn
málamaður og verða þannig virk-
«r þátttakandi, að byggja upp hið
nýja ísland.
Nokkrum árum síðar, varð ég
Eysteini Jónssyni samferða í stór-
um áætlunarbíl frá Akureyri til
Reykjavíkur. Eysteinn var duglegt
ur að benda okkur, ferðafélögun
um, á sögustaði við veginn, og
segja frá þeim.
Hann kom þvi til leiðar, að alk
ir kæmu við á eyðibýlinu Öiiyg*-
stöðum í Skagafirði. Þar steig Ey
steinn upp á stekkjarbrot, og lýsti
af myndarskap Örlygsstaðabar-
daga, hann benti okkur á, hvernig
talið er, að fylkingarnar hafi
anætzt þarna, og háð orhisíuna
þennan örlagadag. Ég fann að
það var rétt sem ég hafði heyrt.
Eysteinn virtist kunna Sturlungu
utanbókar.
Eysteinn Jónsson fór stjórn-
málabrautina og háði á þeim vegi
marga stóra orrustu. Oft fur
hann með sigur af þeim hóimi,
en flestar þessar orrustur hafa
haft mikil áhrif á sögu samvinn-
unnar í þessu lándi. Eysteinn hef-
ur um árabil skipulagt fylkingar,
og farið í fararbroddi. Han.n varð
ungur ráðherra, æskumaður mik
illa tækifæra, og enn í dag fer
hann'fyrir Framsóknarmönnum í
sölum Alþingis, og gengur hart
fram. f hita augnabliksins, þegar
Eysteinn Jónsson stendur j ræðu-
stóli, finnur maður enn í dag sxma
neistann, sem varð mér ungum,
svo minnisstæður, þegar ég heyrði
hann í fyrsta sinn í kappræðun;
útvarpsins.
Eysteinn Jónsson stundaði nám
sitt í Samvinnuskólanum 'nann
varð mikill félagsmálamaðar og
baráttusnjall fyrir málefni og upp
byggingu samvinnufélaganna Það
er því engin tílviljun, að í rað-
herratíð Eysteins Jónssonar hafa
orðið miklir gróskutímar í sögu
samvinnuhreyfingarinnar.
Ungur að árum varð hann mik-
ill hvatamaður að stofnun Kaup-
'félags í Reykjavík. Árið 1944 var
Eysteinn kosinn í stjórn Sam
bands ísl. samvinnufélaga og er
nú varaformaður þess. Við í sam-
bandsstjórninni þökkum í dag
Eysteini Jónssyni, samstarfið
Hann er góður vinnufélagi um
málefni samvinnunnar. Hann
tekur störfin alvarlega, er eins og
kunnugt er, glöggur málafylgju-
maður.
Eysteinn Jónsson ann sam-
vinnuhreyfingunni, hennar erfið
leikar eru því einnig hans von-
brigði, þegar samvinnuhreyfing-
unni farnast vel, og sigrar nást,
er það einnig hans gleði. Þannig
er líf Eysteins Jónssonar. samofið
samvinnuhreyfingunni. Með slík-
um er gott að vinna.
íslenzku samvinnufélögin hafa
oft háð harða baráttu fyrir lífi
sínu. Saga þeirra er svipuð þjóð
arsögunni, þar hafa skipzt á næt-
urfrost, og gróðrartímar. Afsk pti
ríkisvalds, og pólitískra aflá af
málefnum félaganna hefur að
ýmsu leyti farið mjög vaxandi í
okkar þjóðfélagi nú á svoköhuð
um „viðreisnartímum". Örlog sam-
vinnufélaganna eru oft í mÍKÍlli
hættu, vegna þess, að þau eru
stundum ráðin, í bankastofnunum
þjóðarinnar, eða sölum Alþíngis
fremur en á skrifstofum félaganna
eða á fundum samvinnufólksins
sjálfs.
Af þessu stafar að ef samvinnu-
félögin eiga ekki skelegga fulltrúa
á Alþingi, getur svo farið að þau
bíði varanlegan hnekki.
En það hefur verið gæfa sam-
vinnuhreyfingarinnar, að eiga
jafnan marga sterka stofna í söl-
um Alþingis, sem hafa skilið
hreyfinguna og haldið þar uppi
samvinnumerkinu.
Eysteinn Jónsson er einn þessi
steriri stofn, sem oft hefur mætt
á, en ekki brugðizt. Hann hefur
marga örlagaorustuna háð, fyrir
okkur samvinnufólkið í landinu,
bæði i ríkisstjórn og á Alþingi.
Þá fer oft gustur um gættir, þá
næðir oft kalt um stjórnmála-
manninn Eystein Jónsson þá
Mása kaldir vindar af jökulfönn-
um íslenzkar efnishyggju og pen-
ingavalds.
Við slík tækifæri kann Ey-
steinn Jónsson, vel að beita rök-
um samvinnunnar, vopnarburður
inn er honum léttur, og alltaf
drengilegnr, eins og siður var
góðra fornkappa.
Fyrir þessi baráttustörf vilja
íslenzkir samvinnumenn, allir,
þakka Eysteini Jónssyni í dag, um
leið og við árnum honum og fjöl
skyldu hans allra heilla.
Finnur Kristjánsson
☆
Alþingi var rofið í apríl 1931.
Þá hefst upp hér ’mikill gaura-
gangur í pólitík. Meiri e« ég hef
nokkru sipuj. í annan tíma kom-
izt í kýnni víð. Kosnfngar voru
ákveðnar 12. júnj um vorið. Ríkis
útvarpið var þá á fyrsta arinu, og
útvarpsumræður um s tjórnmál
fóru fram 4.—6. maí. Þecm var
nýung, og þeir, sem höfðu út-
varpstæki eða aðgang að þeim,
hlustuðu með athygli á rœður
manna. Einn af þátttakendum i,
umræðunum var ungur maður, Ey
steinn Jónsson, sem ta'aöi fvrir
Framsóknarflokkinn. Á þeim tíma
var kosningarréttur óg kjörgengi
miðað við 25 ára aldur og Ey-
steinn hafði ekki hlotið pau rétt-
indi. Hann var of ungur til þess.
Útvarpsræða Eysteins var urn
fjármálin. Hann flutti sérstaklega
greinilegt yfirlit um tekjur og
gjöld rikisins á stjórnarárum Fram
sóknarflokksins 1928—1930 en
það var eitt mesta framfaratirnaMi
í sögu þjóðarinnar. Menn hlýddu
með athygli á ræðu þessa unga
manns, en þar komu strax í ljós
þeir ágætu hæfileikar hans til
málflutnings, sem hann hefur síð
an verið kunnur fyrir. Og Fram-
sóknarmenn um land allt voru
mjög ánægðir með þennau nýja
málsvara flokksins.
Tveimur árum síðar en þetta
var, sumarið 1933, fóru fram kosn
ingar til Alþingis. Sveinn í Firði,
sem hafði átt sæti á þingi fyrir
Suður-Múlasýslu síðan 1916, gaf
ekki lengur kost á sér til þing-
mennsku, enda þá orðinn sjötug
ur. í hans stað völdu Framsókn
armenn í Suður-Múlasýslu Ey-
stein Jónsson til framboðs, með
Ingvari Pálmasyni. Eysteinn ilaut
mikið fylgi. var kosinn, og befur
átt sæti á Alþingi síðan. Hann
hefur setið lengur á þingi en noks
ur annar núverandi alþingismað
ur.
Gamansaga komst á kreiK
skömmu eftir kosningarnar 1938.
Félag ungra Sjálfstæðismanna
Reykjavík, Heimdallur. efndi til
gleðimóts á Þingvöllum um næstu
helgi eftir kjördag. Flokkur peina
hafði bætt við sig þingsætum, og1
menn voru glaðir og reifir. Marg
ar ræður vom fluttar, og mikið
af húrrahrópum. f nýafstöðnum
kosningum hafði Thor Thors verið
kjörinn á Snæfellsnesi, og hann
kom til mótsins, þegar það stóð
sem hæst. Þá bað einn af fyrir-
liðum félagsins menn að hrópa
ferfalt húrra fyrir yngsta alþmgis-
manninum á íslandi, sem hapn
hélt að væri Thor Thors. Söfn-
uðurinn gerði góðan róm að til-
mælum hans. Allir viðstaddir hróp
uðu af öllum kröftum, og hamra
veggir Almannagjár endurvörpuðu
húrrahrópum þeirra yfir hinn
fórna þingstað. En Heimdellingar
urðu dálítið niðurlútir næsta dag,
þegar þeir komust að raun um að
þeir höfðu verið að bera fram
heillaóskir til Eysteins Jónsson-
ar, þingmanns Sunn-Mýlinga, sem
þá var yngstur alþingismanna
Ekkert vil ég fullyrða um það,
hvort hamingjuóskir Heimdel’inga
hafa hrinið á Eysteini Jónssyni.
Ég vil ekki neita því, að svo geti
verið, þótt þær væru fram born
ar af misskilningi. En hitt veit
ég, að góðar óskir og hlýr hugur
flokksbræðra hans og fleiri manna
hafa alla .tíð fyigt honum að störf
um. Slíkt fylgdariið er gott hverj-
um manni, og eykur hamingju
hans. Og fullyrða má, að Eysteinn
frá Múla og Ámi Pálsson. Gömlu
mennirnir unnu sigur og nokbur
snillyrði Sveins í viðureigninni
við prófessorinn lifa enn á vörum
manna. Framsóknarmenn urðu
og sigursæHr víðar um land.
í þessum kosningum var það,
sem Eysteinn Jónsson kom fyrst
til fundar við Sunn-Mýlinga að
ræða stjórnmál, þó ekki sem
framhjóðandi. En þess varð þá
skammt að bíða. — Frá þessum
tíma hefir hann verið tengdur
mönnum og málefnum í Suður-
Múlasýslu og síðar um allt Aust
uriand órofa böndum.
Á þessum síðustu þrjátíu og
fimm árum hafa Austfirðingar lif
að tvenna tímana: kreppur og
veltiór, aflaleysi og landburð, kal
sumur og árgæzku í búskap. En
vandfundinn mun slíkur bölsýnis
maður að eigi viðuricenni, að starf
ið er margt orðið og að ifram
lágu sporin.
Stórkostleg þróun hefir orðið
í samgöngum, menningar og fé
lagsmálaaðstöðu allri, í atvinnu
tækjum til lands og sjávar og í
húsakosti og búnaði heimila.
Eysteinn Jónsson og aðrir þing
menn Framsóknarflokksins i fjórð
ungnum hafa á þessu árabili átt
frumkvæði að mörgum hagsmuna
málum Austfirðinga á Alþingi. En
Jónsson sé gæfumaður. Hann hef- „hvert býggðarlag hlýtur að njóta
ur notað sína miklu hæfi’eik.'i eða gjalda íbúa sinna“, sagði
þannig, að til heilla hefur orðið^Davíð Stefánsson. ,Hvað stoðar
fyrir land og lýð. Aðalstarf hans' frjómold og fiskimergð, ef þar
hefur verið á stjórnmálasviðinu
og oft hefur hann átt sæti í rik-
isstjórnum. Hann er óeigingjarn Iþess að hagnýta sér auðlindir
maður, mjög ósérhlífinn og skyldu
rækinn, og óhætt er að segja, að
hann sé einn af mestu starfs-
mönnum í hópi þeirra, sem fást
við landsmál. Áhugi hans fyrir
því, sem til heilla horfir, er ópreyt
andi, og honum hefur auðnazt að
koma fram mörgum þjóðnytjamál
um.
Ekki skal þess ógetið, að Ey
steinn Jónsson er kvæntur ágætri
konu, og eiga þau nokkur vel gef
in börn. Á heimili þeirra hjóna,
Eysteins og Solveigar konu hans,
er gott að koma.
Þegar tækifæri gefast sækir Ev
steinn andlegan og líkamlegan
þrótt til skíðafjalla og í göm.u
ferðir til þess að skoða dásemd-
ir náttúrunnar. Og stopular tóm
stundir notar hann einnig til lest
urs góðra bóka. Mestan áhuga
hygg ég að hann hafi fyrir sagn-
fræði, m.a. ævisögum innlendra ög
útlendra manna. Hann er mjög
vel að sér í fornsögum okkar, t
d. kann hann Sturiungu spjald-
anna á milli. Vel kann nano að
gleðjast með glöðum, og er manna
skemmtilegastur á góðra vina
fundum.
Ég þakka Eysteini Jónssyni vin
fara aukvisar einir, sem brestur
vilja til sjálfsbjargar, framtak til
náttúrunnar." Dugandi þingmenn
né framsæknar rikisstjórnir raska
ekki þessum lögmálum. En það
hefir verið baráttuliði byggðanna
um Austurland ómetanlegur styrk
ur, að hafa notið um meira en
aldarþriðjungsskeið drengilegs
stuðning ótrauðs áhrifamanns,
sem sparaði sig hvergi þar sem
mönnum þótti nokkurs við þurfa.
Góðir menn gleyma ógjarr.an
uppruna sínum. Eysteinn Jónsson
er fæddur í fiskjþorpi á Austfjörð
um. Ég hika ekki við að fullyrða.
að hin nánu tengsl við íbúa Aust
uriands hafa verið honum mikils
virði, störfin fyrir heimahérað innt
af höndum með fúsu geði. En það
skal játað, að stundum hefir mér
ofboðið álagið. — Á hinu leitinu
hefir það oft skemmt mér að
veita því athygli, hversu margir
Austfirðingar líta á Eystein sem
algeriega fastan punkt í tilverunnj
að því er varðar málefni Austur-
lands, líkt og Búlandstindur, Snæ-
fell og Dyrfjöll eru óafmáanlega
mótuð í austfirzkt landslag! Hann
er þó aldrei nema dauð’egur
maður, einn af oss — og eidist
meira að segja eins og við:
Já, tíminn er lúmskur. Það ser
áttu hans og sérstaklega ánægju-] maður aldrei betur en á afmælis-
lega samvinnu á liðnum áratug-1 dögum. Maður sem klífur hæstu
um, um leið og ég færi honuir i fjöll án sýnilegrar fyrirhafnar og
og fjölskyldu hans innilegar ham fer á skíðum glæra hjarn af slík
ingjuóskir frá mér og konu mir.n.
í tilefnj af sextugsafmæli hans.
Við óskum honum langlífis til
starfa fyrir land og þjóð.
Skúli Guðmundsson.
☆
Árið
rninni*'
1931 er mér í „barns-
Þá var róstusamt í stjórn
málum. Þá rauf Tryggvi Þór-
hallsson þing ög efndi til kosn
inga. Útvarpsræðu hans gleymi
ég aldrei. Kosningarnar urðu
hinar hörðustu. Þingmenn Sunn-
Mýlinga voru þá nokkuð við ald
ur, einkum Sveinn í Firði. sem
um fræknleik, að fákænum kemur
í stanz, hann er einn góðan veður
dag orðinn sextugur- — En svona
gengur það! Og hver var það líka
sem 'sá góði maður, Bjarni sálugi
á Borg, kallaði .fjármálaráðherr
ann okkar gamla“ á fundi í Fram
sóknarfélagi Suður-Múlasýslu fyi-
ir hartnær þrjátíu árum? — Jú
það var hann! Það var Eysteinn
Jónsson! Og að /því athuguðu þá
fer manni að skiljast að tímabært
kunni að vera orðið að kalla hann
sextugan.
Ég vík örfáum orðum að persónu
legum kynnum. Allmargar reisur
höfum við Eysteinn farið saman
um austfirzkar byggðir, stundurn
þá fór fram i síðasta sinn. Til tveir einir. stundum í stærri hóp.
höfuðs þeim vom þeir settir Árni I Eysteinn er góður ferðafélagi. Á
ferðalagi víkur hann pólitíkinni
til hliðar um sinn. Þá gefst tóm
til að rifja upp gamla sögu, ræða
uppmna örnefna, landslag og jarð
myndanir. Og ef bílnum sleppir
má huga að fugli og sel ellegar
gróðri. Að ógleymdu því grjóti
margfháttuðu, er heillað hefir
manninn. Að kvöldi er svo mætt
á fundi. Kannski er „leiðarþing'*.
þar sem menn ræða málin og
skiptast á skoðunum F ró og
næði ellegar það eru kosningar
og samkvæmið fær annað yfir-
bragð.
— Aldrei varð ég þess var
þótt lenti í harðbráki á fundum,
að skilmingar leiddu til meiðsla
á sálinni hvað þá örkumla! En ég
tel, að Eysteinn hafi miklu vald
ið um það, að umræður mótuðust
svo, þrátt fyrir landskunna hörku
hans í málflutningi. Samveruna
á ferðum þessum hlýt ég að
þakka Eysteini alveg sérstaklega,
þar með gagnlega tilsögn, föður
lega umhyggju og þarfar brýn-
ingar! Honum vil ég einnig þakka
margvísleg önnur kynni, sem öll
hafa verið á eina lund.
Starf stjórnmálamannsins hlýt
ur misjafna dóma. Um hann blása
vindar af ýmsum áttum. En hver
sá, er vinnur að þeim málum af
drengskap og ósérplægni, sýnir
málefnum umbjóðenda sinna vel-
viid og skilning og hrindir brott
beiskjunni, sem á stundum er sam
fara stjórnmálaátökum, hann verð
skuldar virðingu og hlýhug þeirra
mörgu, er honum kynnast, hlotn
ast þetta livort tveggja. Þeir verða
því margir, Austfirðingamir, sem
senda honum Eysteini hlýjar kveðj
ur og góðar óslrir á sextugsafmæl
inu, og þá jafnframt og engu síð-
ur konu hans og börnum, þvi á
heimili þeirra höfum við mörg
átt glaðar og góðar stundir.
Vilhjálmur Hjálmarsson.
☆
Þegar stofnað var til Alþýðu-
skólans á Eiðum, árið 1917 með
gjðf Múlasýslna til ríkisins á eig
um búnaðarskólans, var það feat
i lög að. „landsjóður starfræki á
Eiðum eða á öðrum stað í Múla'
sýslum vel útbúinn æðri a’þýðu-
skóla, er samsvari kröfum timans.“
Hvað sem leið skilningi stjórn
arvalda á því hvað teldist.vel út-
búinn æðri alþýðuvkóli, mattu hin
ir fyrstu skólastjórar sannreyna
að allmikið bar á milli um skiln-
ing þeirra á þessu lagaákvæði og
ríkisvaldsins, þings og stjómar.
Þegar komið er fram um 1930
er Eiðaskóli kominn í erfiða sam-
keppnisaðstöðu við aðra sams
konar skóla, sem verið var að
reisa á þessum árum í öðrum
landsiþlutum. Þessir skólar höfðu
verið staðsettir með tilliti til
krafa tímans, við góð vegaskilyrði
og jarðhita og sumir raflýstir þeg-
ar frá upphafi. Heita vatnið skap-
aði þessum skólum hin æskileg-
ustu skilyrði til sundiðkana, og
sund varð ein eftirsóttasta náms-
greinin.
Þessi aðstöðumunur olli því, að
námsvist i Eiðaskóla þótti e’kki
eins eftirsóknarverð og áður var.
Nemendum fór sífellt fækkandi,
haustið 1931 sækja eðsins tuttugu
nemendur um skólann og þar af
átta um yngri deild hans Ljóst
var að hverju stefndi.
í fullri alvöru var nú farið að
ræða um það á æðstu stöðum,
hvort réttlætanlegt væri að reka
skóla á landsins kostnað svo óhag
stæður sem rekstur hans var orð
inn með tilliti til tölu nemenda.
Þeim, er þessar línur rita vai