Lesbók Morgunblaðsins - 20.06.1926, Blaðsíða 3
20. júní '26.
„annað eðli“, en'fðavenjur af-
kvæmanna. En hreyfiþörfin sjálf
keníur í Ijós bæði lijá mönnum
(>{? skepnum, eins og alkunnugt er,
eftir langar kyrsetur og innistöð-
ur, sbr. hesta, kýr og kindur, sem
„bregða á leik“, þegar þeim er
ihlevpt fyrst út á vorin.“
Athugum nú nánar, hvernig
skyn og hugur geta vkkjað öll
starfskerfi vor. Slkynjan og liuga
er það eiginlegt að geta hvatt til
athafna þá eða þær starfsdeild-
ir líkamans, sem við eiga í það
og það sinnið. Skynjan ákveðinn-
ar tegundaæ matar eða hugsunin
ein um ákveðinn mat framleiðir
t. d., eins og þegar er drepið á,
viðeigandi meltingarvökva í
munni og maga, manninum sjálf-
um alveg ósjálfrátt og óafvitandi.
A líkan hátt virkja taugaxrnar
vöðva vora og vekja þá til starfs.
En til hvwstveggja þessa þarf
að vera taugasamband milli við-
komandi licilasviðs og þess eða
þeirra Hkamsparta, sem heila-
sviðið á að stjcrna. Og til þess
að taugarnar geti verkað á hvort
heldur er lcirtla eða vöðva, verða
þær að hafa sama lariftíma og
stírffærin, sem verkað er á. En
sú hefir orðið reyndin á, að að
minsta kosti öllu vöðvakerfi
manna má skifta í fjótra flokka.
Eru tveir flokka<r beygivöðva og
tveir floikkar teygivöðva til, en
hriftíminn jafnan styttri hjá
beygivöðvum en teygivöðvunv
Ilriftíminn er jafnan sá sami hjá
þeim vöðvum, er starfa að söinu
Ixreyfingu. Mynda þeir því sjer-
stakt starfskerfi eða starfsdeild.
Nú geta taugarnar ekki vei’kað
á starfskerfi þessi eða „virkjað“
þau nema þæ»r hafi sama eða
mjög svipaðan hriftíma og vöðv-
ar þeir, sem þeim er retlað að
virkja, en þessu er líka þannig
farið. 011 samliæfing tauga og
vöðva hvílir á því, að þau eru
(V.'ðin samhrifa, hafa sama hrif-
tíma. Því hrærast vöðvarnir jafn
skjótt og taugin, sem virkjar þá.
Nú mætti nefna mörg dæmi
þess, hversu skynsvið heilans og
vitsvið virkja mismunandi sta*rfs-
deildir líkamans fyrir ósjálfráða
eftirtekt eða meira eða minna
sjálfráða íhugun og val.
Það, sem net'ut hefk verið hug-
Lesbók MORGUNBLAÐSINS
3
Munii effir
þessu eina
inalenda Ijalagi
Þegar þjer sjó- og bruna-
iryggid.
Sjóvátr.: Sfmi 542. Brunavátr.: Sími 254.
Pósfthólf 718.
Simrsefni: Insurance.
lirif eða sefjan (suggestion) hvíl-
ir á meira cða minna ósjálfráð-
um eftirhermuxn, eu eftirhermau
hvílir á því, að skynjanin virkjar
samskonar vöðva hjá sjálfum
manni og þá, sem eru að starfi
hjá þeim, sem maður horfir á eða
heyrir til. Þannig fæ*r einn maður
aðra til að geispa eða hlæja o.
s. frv., ef þeir aðeins sjá eða
heyra til hans, nema „feigir sjeu
eða fátt sje á milli.“ Því að van-
heilsa, andúð og innri ábyggjur
gv-ða fvrir þessar ósjálfráðu eftir-
hermur. Aftur á móti greiðir það
fy.rir þeim, þegar íkært er á milli
manna. Ungbarnið tekur t. d. eft-
ir brosi móður sinnar og brosir
ósjálfrátt á móti af því, að skynj-
anin virkjar sömu andlitsvöðvana
hjá því og móðurinni, undireins
og andlitstaugar þess og andlits-
vöðvar eru orðin samhrifa. Þetta
veldur yfirleitt því, að fje verður
jafnan fóstri líkt í svip, fasi og
framgiingu. Og af þessu staf.w
það, að göilTUl hjón fara oft ið
lík.jast hvej-t öð»ru eftir langa og
samúðarfulla sambúð.
Það, sem Englendingar nefna
„the willing game“ og menn lijer
hafa nefnt „huglestur1 ‘ o»r ekkert
annað en þetta, að taugar og
vöðvar einhvers hrifnæms manns
hrífast ósjálfrátt á sania liátt og
taugar og viiðvar þess mauns, sem
leiðir hann eða. heldur um hendur
hans eða höfuð.
Maðurinn, sem leiðir, hugs-
ar ríkt í einbveæja átt; það
virkjar vöðva hans á viðeigandi
hátt, en vöðvar hins hrifnæma
manns virkjast þá ósjálfrátt með
svipuðuin hætti. Þetta cr því eng
in kyngigáfa, og maðurinn, sem
leikiw þetta, hefir alls enga hug-
mynd um, hvað aðrir hugsa. í
ha'sta lagi fær hann óljóst liugboð
um það af hreyfingum þeirra,
svij) eða hljóðskrafi.
Inivra hljóðskraí eða bálfhátt
muldur, eins og þegar gamalt fólk
er farið að „hugsa uppliátt“ með
því .að skrafa við sjálft sig, er
aftur á móti ágætt dæmi hug-
virkjunar. Má nefng nokku*r dæmi
hennar. Menn geta t. d. orðið
rámir al' því að lesa allan daginn,
þótt þeir alls ekki lesi upphátt;
en þetta Ikemur af því, að radd-
böndin brífast með við lesturinn
og hiuar sífeldu smáhreýfingar
þeirra gera mennina ráma. Að
liugsa ríkt um eitthvað er og
oft það sama <»g að hefjast handa
og g(va það, því að hugurinn
virkjar þegar viðkomandi starfs-
deildir vöðvakerfisins. Því segja
t.d. Danir: ,Som sagt, saa gjort I'
Og því er það gamalla manna
mál lijá oss, að hugiw valdi liálf-
um sigri, eða, að hálfnað sje verk
j)á hafið er.
Þessi „skynlirif“ og „hughrif' ‘
geta orðið að smitandi faröldrum.
Stundum fara dansæði og annað
tískutildiv, trúarvakningar með
tungutali og þv.L, og margt annað
fleira eiris og landfarsóttir yfir
liindin, af l>ví einu, að skyntaugar
nianna, hugur og hreyfitaugnr
„smitast“ ósjálfirátt af því, sem
fyrir þeim e*r haft. Oftast ern
það ])ó hinir ístöðuminni karlar
og Ikonur, er láta h*rífast af slík-
um faröldrum; stilt fólk og ráð-
sett síður, nema jiað jiyki fjarska
„l'ínt.“