Lesbók Morgunblaðsins - 20.06.1926, Blaðsíða 5

20. jiiní ’26.
LE8BÓK MORGTJNBLAÐSIN8
5
Foniiiimjar á Grænlaudi.
i.
Líklega hefir Eiríkur rauði vív'-
ið íslandi einn hinn óþarfasti
maðui til forna Hann hefir ekki
verið lióti betvi en Vesturfara-
agentarnir sælu, sein gintu svo
niarga menn hjeðan, að heilum
sveitum lá við auðn. Eiríkur hef-
ir kunnað, eigi síður en þeir, að
koma inn hjá mönnum hyllivon-
um, eins og sjá má á því, að
hann valdi landi því, e<r lxann
nam, nafn gott, og þótti líklegt,
að það mundi fýsa menn að flytj-
ast þangað. Honunt varð líka all-
vel ágengt í því að draga menn
hjeðan vestur til Grænlands, eins
og best má sjá á því, að á eina
sumri fóru 35 skip iir Breiðafirði
og Borgaríirði að leita Grænlands.
l’að er að vísu ekíki gott að segja,
hve margir menn liafa verið á
hverju skipi*), en þegar þess er
gætt, að það vom cngir kotbænd-
ur sem áttu skip, og fluttu sig
þannig búferlum landa á milli,
þá hefir þetta orðið tilfinnanleg
blóðtaka fyrir þessi hjeruð. Að
vísu ra'k sum skipin aftur, en
þctta var aðeins á „einu sumri*'
og aðeins úr þessum hjeruðum.
Menn vita eigi hve mörg skip
hafa kunnað að fa«ra hið sama
sumar frá Véstfjörðum og Suð-
urnesjum**) og eigi vita rnenn
heldur hvað sigling hefir verið
mikil hjeðan til Grænlands á
næstu árum. Hitt eff víst, að í
Grænlandi voru tvær fjöhnennar
bygðir og nær eingöngu bygðar
landnámsmönuum frá íslandi. Frá
Noregi, Orkneyjum, Suðureyjum
og Færeyjum munu fáir land-
námsmenn liafa komið. Það verð-
ur því ekki um deilt, að Græn-
land vaa- numið og bygt af ís-
*) Þess er að vísu getið um þá
Karlsefni og Bja*rna Grímúlfsson,
að þeir höfðu fjóra tugi manna
hver á skipi, og 30—40 manns
mun liafa verið á hverju skipi,
sem fór til Vínlands.
s:') Herjólfur Bé.rðarson, sem
fór til Grænlands þetta sumar,
var t.d. landnámsmaður á Reykja-
nesi og bjó á Drepstokki vestan
ÖlfuSsáross. Það er nú éyðibýli.
lendingum. íslendingar mistu
þangað mannval mikið og auð
fjár. Og hvað fengu þe.vr svo í
staðinn ? Jú, heiðurinn af því, að
hafa „fundið“ Grænl. og Ameríku
fyrstir manna. í þann heiður
reynum vjer að halda dauðahaldi
enn í dag, þótt englr vilji unna
oss lians.
II.
Svo urðu íslendingar aldauða á
Grænlandi og landið „týndist“.
Nú vilja ýmsir að vjer gerum
kröfu til eignarrjetta.r á því, og
skal jeg ekkert annað um það
seg.ja, en að margt virðist liggja
okkur nær, en að seilast til landa.
Þó megum vjer alls eigi þola það
þegjandi, að Ncvðmenn kúgi Dani
í þeira málum og beri fyrir sig,
að þeir hafi fundið og numið
Grænland. Þeim má eigi líðast að
ná þar ueinuin sjerrjettindum á
undan okkur. Það ætti líka að
vera hægurinn hjá að varua þeim
þess, þar sem „fæðingarrjettur“
er gagnlkvæmur í Danmörk og á
Islandi.
En það er önnur krafa, sem
vjer ve,"ðum að Iialda fram með
oddi og egg og það er eignar-
rjettarkrafa til allra þeirra forn-
gripa e.r á Grænlandi fiunast,
eða fundist hafa. Um það verður
eigi deilt, að þeir eru arfur
íslendinga, hvernig sem uin laud-
ið sjálft fer, og það á enginn til-
kall til þeirra nema v.jfv
Danir nnmu þegar ’ hafa flutt
heim til sín allmikið af græn-
lenskum fornminjum. og má þar
meðal aniuvs nefna liinn fræga
foruleifafund á Herjólfsnesi. Dan-
ir hafa sjálfir haft fyrir þv> að
ná þessum gripum, en engu að
síður eru þeir vor eign. Að sjálf-
s/igðu getum vjer þó eigi lieimt
þá úr höndum Dana, nema eitt-
hvevt gjald komi í staðinn, og í
það megum vjer eltki horfa.
En þrátt fyrir allar rannsóknir
Dana í fornbygðum íslendinga
vestra, þá er víst, að þaa- munu
enn finnast margir og meitkilegir
gripir. Og það er eigi að vita
nema þar kunni að finnast ým-
islegt, ’ er lyft geti að nokk.ru
Siikolín.
Munið eftir að biðja
kaupmann yðar um hina
alþektu „SiIkolin“ ofn-
svertu. Engin ofnsverta
jafnast á við hana að gæð-
uml
Anór. J. Ðertelsen.
Sími 834. Austurstræti 17
tffiifiílifiSfiítftfiifiifiSfiÆ'fiifilfilfílfiSfiSlifiifiSKfiifi*
þeirri hulu, sem hvílir yfir síð-
asta þætti í sögu hinna íslensku
Grænlendinga. En þótt svo heppi-
lega kunni eigi til að takast, þá
munu þar enn ýmsir fornir fjár-
sjóðv geymdir í skauti jarðar
og bæjarústum. íslendingar þurfa
því, fyr en# síðar, að senda ínaiiii
eða menn þangað vestur, til þess
að hafa upp á fox'iimiiijum þess-
um, enda er þeim manna bcst
trúandi tii þess að rata á þær.
Það má ganga að því visu, að
Danv liafi eigi neitt á nióti þessu,
því að til þess hafa þcir enga
ástæðu.
Af fonileifum þeim, sem fund-
ust á llerjólfsnesi má sjá það,
að gripír gcymast mikið lengur
í jörð á Grænlandi heldur en
hjer. Er þetta í alla staði eðli-
legt, þega.r tckið er tillit tii veðr-
áttu beggja landa, sem er gjiir-
ólík.
Verði þetta gert, mœtti á næstu
áruiii bæta nýrri og meitkilegri
deild við Þjóðminjasafnið lijer. —
deihl forniniiija frá Grænlandi. —
-Etti oss að vera þetta metiiaö-
armál. Og þetta þarf að gerast
að mcstu eður öllu leyti, áður en
Grienland vcrður „opnað“, eða
farið vc.rður að stofna þar ný-
bygðir að ráði. Og líkurnar fyrir
góðum árang.ri verða æ því mintii,
sem Dönuin miðar áf.vam í því
að gera Eskimóa að bænduui, því
að sjálfsögðu setjast Jieir að á
hinuni fornu jörðum og umturna
þar iillu, eins og reynslan er þeg-
ar farin að sýna, til dæmis á
biskupssetvimi Görðuui.
Á. ().