Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1927, Síða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Ö5
Á að kenna Islendingnm
frambnrð skrílslns A Englandi?
Eftir dr. Jón Stefánsson
Einusinni var keisari að ganga
skrúðgöngu i höfuðborg sinni, til
þees að sýna þegnum sinum ný
Bkrautklæði. Bumbur voru barð-
ar og mikið gekk á Þegnar hans
stóðu í þyrpingu á stjettunum og
þorðu varla að lita upp á Hans
Hátign Þá kallaði allt i einu
barn, eem hjelt I höndina á móð-
ur sinni, með hvellum róm: »Nei,
eko, mamma, hann er berstrip-
aður, hann er allsberlc Þá var
eina og blæja dytti frá augum
allra, þvi þeir sáu, að barnið
eagði satt. Mjer datt i hug þeasi
saga, þegar jeg blaðaði i: Stutt
eiuk mállýúng eftir prófetsor 0.
Jespersen, þýdd og löguð fyrir
islenska nemendur af Árna Þor-
valdasyni og Böðvari Kristjáns-
Byni, Reykjavík. 1906.
Jeg varð að kynna mjer bók-
ina, því gagnfræðaskólakennari
og Þorsteinn Jónsson, bóksali, á
Akureyri, höfðu beðið mig að
semja kenslubók í ensku fyrir
byrjendur. Það úir og grúir af
latmœlum og skrilmœlum í bók-
inni. Höf. hefir aldrei dvalið til
langframa á Englandi, og, þó
hann viti vísindalega hvernig á
að mynda hljóðin, vantar hann
æflngu í að bera þau fram. Hljóð-
fræði hans stafar fráT Henry
Sweet, sem var talinn mesti sjer-
vitringur í Oxford, þar sem hann
bjó. Framburði höf. sjálfs er á-
bótavant, aegja enskir kennarar
l ensku, og ber einkum á því
1 fyrirlestrum fyrir Englendinga
eða Ameríkumenn, að sögn við-
staddra.
Engum mentuðum Englending
dettur hug að tala eina og hljóð-
ritað er hjá höf. því hann hljóð
ritar það, sem skríllinn er að
tæpta á vörunum. Auðvitað er
skrillinn i meiri hluta, en ment-
aði hlutinn þjóðarinnar kallar nú
þetta samt latmæli. Þá er líka
hljóðritun höf. afskræmisljót á
pappirnum. Setjum að íslend-
ípgur skiifaði jeld fyrir jeg held
og pald jeg fyrir fiað held jeg,
og færi svo að kenna útlending-
um þeasa islensku. Til að sanna
mál mitt tek jeg hjer fáein dæmi
af mýmörgum í mállýsingu höf.
are (ísl eru) framborið a blB.
44, á að vera: ar. Á Suður-Eng-
landi eimir lítið eftir af r, nema
í byrjun orða og milli tveggja
raddstafa. Oxford-orðabókin tákn-
ar hljóðið með öfugu r, jeg tákna
það með r*), því það eimir þó
eftir af þvi, og það er ekki isi.
ö-hijóð, eins og höf. aegir, bls. 9.
you are frb. joo bls. 46, jo fyr-
ir you, e á höfði fyrir are; á
að vera: jú ar.
he is frb. hiz bls. 41, minnir á
óhljóðin í to hiss; á að vera:
hi iz
St. Paul’8 (dómkirkjan i London)
frb. Bn polz bls. 30. Latmæli.
Á að vera: seínt polz.
Pear’s soap frb. pgoz soup blB.
29. Hvaða súpa er það, mundu
Englendingar spyrja. Á að vera:
perz 8óp. Súpa úr perum, á-
vöxtum, er það líklega.
Second frb. seknd ble. 36. Hjer
brást illa e-ið á höfði, þvi eitt-
hvert hljóð þarf milli k og n.
Lock (lás) frb. lok bls 23, á
að vera: lokk.
Á bls. 10 lýsir höf. hljóðinu,
sem hann táknar með e á böfði:
»Þetta hljóð hefir myndast úr r
á þann hátt, að tungan og neðri
skolturinn smámsaman hafa sigið
niður«. Þá fer nú að grána gara-
anið, ef maður verður munn-
Bkakkur af þessu blessuðu r-hljóði.
Ekkert r-hljóð eimir eftir i því
hjá höf, þvi hann segir, bls. 9,
að það sje langt óákveðið hljóð,
ekki óiikt íslensku ö i för«. Það
er svo ódkveðið, að e á böfði
táknai' ou i could bls. 50 og a í
What a pity og are í What
nonsenie you are talking á bls. 46.
Engle^ding. sem sá þetta, varð
á munni: What nonsense!
*) Þ. e. ógreinilegn r, en f = ial. r.
Á blB. 50 er t. d. sannkölluð
latmælasetning. Such presents as
they could afford er fib. SAtS
preznts oz ðe1 kad e'food.
Raddataf vantar milli z og n i
preznte; e á höfði og eitt d i
could; á aö vera kúdd; a i
affori og r í sama orði táknað
með e á höfði; u i such frb A
i stað ö, eins og skríllinn gerir
i austurenda Luudúna. Vesliugs
e-ið á höfði er orðið mesta rusla-
kieta, sem öllu má fieyja i. Á
Bömu blfl. er there is frb. ðsz.
Það yrði aö leita vel í Lundúna-
skrílnum til að finua skrælingja,
sem tala evona, en að vera að
rembast við að tala eins og þeir,
finst mjer skrælingja háttur.
Nú mun leaendunum þykja
nóg komið. Verkin aýna merk-
in. Þeasi ágæti hljóðfræðingur
vili kenna útlendiugum latmœli
og frambnrð skrilsins Ungling-
ar, sera læra slíkan fiamburð,
búa að þvi alla æfi, þvi srnekk-
urinn sá sem kemst i ker, keim-
inn lengi eftir ber, Það er nærri
frágangasök fyrir þá, sem lært
hafa þenna akiilframburð, að
breyta honum i meutaðra manna
framburð. Ex uno disce omnes.
Þetta aýnishorn ætti að uægja
til þess að útrýma kenalubókum
höf. á ísiandi. Jeg hef borið
þetta alt undir háskólakennara i
ensku og eru þeir mjer aam-
þykkir (R. W. ChamberB, univer-
Bity College, Loudon, Sir Israel
Qoilancz, Kings College, London,
W. A. Craigie, prófessor i Oxford
og Chicago).
HrygBarefni.
A. Mjer er sagt, að konan hafi
hlaupið frá þjer. Er þnð satt?
B. Já.
A. Vesalings vintir ininn, jeg sje
það líka á þjer, að þú ert varla mönn-
um sinnandi.
B. petta er alveg satt — en það er
vegria þess að hún kom aftur.
í vesturheimi eru nú almeut seldir
3 ailkisokiar í eúm, einn til vara.