Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1927, Blaðsíða 6

8G
LESBÓK MORQUNBLAÐSINS
Dr. Gudbrandur Vigfússon.
. 1827 — 13. mars 1927.
OiiDbráriönr Vipfússon or mjög þo>s
veÆur, afS minnast náns. Var hann
einn af 'gáfnfSUsfn * ísloníin^um sinn-
ár samtífiar, og oigi"<eimiiigis malfræð-
iiigiir injög ínorkilogur, 'heiiiur einnig
mársnillingur svo niíkiIT. að'fáir hafa
á síðhri tímunf skrifhð íslensku ’ hetnr
ón hnnn, ef ‘þei'r eru þá nokkrir. —
Hofði n11 voi við, að géfa ú"t, í minn-
ingu rthlarafunolisins, hinar snildar-
lega rítuðu forðosögur lians frá Nor-
egi óg pýskalandi, og ef til vilí eitt;
hvað fleira. "— Málsnild Ouðhránds
var ættararfur. ftafa í þöirri ætt ver-
ið hinir mestu málsniHingar, JÍállgrím
nr Pjetursscm'ög Jónas Hallgr ímsson,
ér 'báðír vorii, oins og Guðbrandur, í
beinan kaijlégg komnir áf' Svéinbirni
óffieialis pórðársvni, or flost ' átti
• Jh ■ ' i ' \ ■
hornin, og'óhæft or að sogja, að þarf-
nr maður hafi vorið siiini þjóð. —-
Ha nriés Háfstein' gotnr þoss í ævi-
sögunni, "að Jórias hafi verið kominn
af sýstur HaTlgríins' Pjofurssonar, on
moira voru þoir skvldir én það, eins
óg' nu var fsogt.' Einnig híð Sgætasta
skáTd ísloiiskf um vórn daga, vár af
þessari æit, því að éf'jég ntán rjotí
það, fterii sagf hofír mjer Hálí Erlíngs-
son, vinur ínfnn, þá var ErliiigUr, móð
urfáðir' þéirra porstófns,' af Svoin-
- ^ •' • 'íí f • \
birni kominn. í béinari karllegg.
OiTðbrandTir Vigfússoh hafði ,iit
sem til Jféss"'' þárf að ávi'nria sjer
héimsináfn ' sem vísindamaður og rit-
nöfuridur, n'einii það 'að hann vár Ísí
lendíngúr." Og ' e'kki stoðaðf, þó að
harin fáu-Í "útlægúr, bioði af Islandi
og úr Danmörku. Dválái hann á Eng-
landi, oins og kunnugt or, og vann
þar að vís-tt miááð vork og gott, e i
þó hvergi nærri eftir því, sem vit og
snild var til. Trevsti hann hvorki sjer
nje íslenskffiii - Íríoðum eins og mátti,
og er það íiokkur vörknnn, því að
gegn þungutn stranmi var að sæk.ja
og er, ef komn skal því til leiðar, að
norrærin'og íslenskur andi, sje í önd-
vegi og í fvlkingarbrjóstinu, eins og-
þó þarf nð verða, ef vid á að fara.
Dr. Guðbrandur átti í því sammerkt
við marga aðra merka menn, innlenda
og útlondrt, - lið- hann hjelt nð Islenö-
ingar vær-u wiiuugis fvr.yerandi. —
Stund þíns fegursta framn »—. lýsir
sem leiftur um nótt — langt fram á
horfinni öld--segir Jónas, eins og
kunnugt er. En þó fer því fjarri, að
sú skoðnn sje rjett, nð einungis sjo
til fortíðarinnar að líta eftir íslenskri
fríogð og íslensku frægðarefni. — Og
ekki jriuri þurfa nema 2—-3 ættliði til
þess'rtð hjer verði þeir merin og þa-r
lfonur, er á alla grein atgjörvis kom-
ist til jafns við það sem Jslendingar
vorn hest, á Öldnm „hins fegiirsta
frama.“ Eri á tíundu öldinni livgg
jeg rtð hjer hafi verið drengilegflstir
meim og vitrastir, og fríðastar kon-
ur. Hinir kristhu Islendingar komust
'ekki alveg til jafns við hina heiðnu
fórfeðnr sína og formæður. Keriuing
miðnldnkirkjunnnr beindist mjög að
því, að svívirða samfárir maniis og
k’onn, og eðlileg afleiðing af því var,
að fólktð ófríkkaði. pó veitti norræi 1
og íslenskur andi nokkuð viðnám, alt
fram á síðari hluta 13. aldar; eri ná-
lægt nldamótunum 1300 var hinn illi
sigur unninn, svo að varla virtist við-
reisnar von, þó nð vjer vitum nú, n'ð
náð mun verða tilganginnm með hvgg-
ingu Islands, og vinnast sá sigur, sem
nauðsynlegUr er Norðurlöndum og
öllu mannkyni.
Tlelgi Pjeturss.
Frá Grænlandi.
Fepðasögubrot.
Sá sem dvalið hefir á Vestur-Græn-
Inndi, þú ekki sje tieroa stutta stund,
verður þess fljótt var að hugmynd-
irnarv sem maður hafði um landið og
þjóðina, eru nlgerlnga rangar, enda
eru þær hygðar á gömlum kensln-
liókum í landafræði, skrifar. sjóliðs-
foringiun Salieath. Is og snjór eru
sjaldgæf f\TÍ rtirigði á Suður-Græn-
landi að sumrinu til, og innlands-
jökullinn er svo langt frá ströndinni
0g bygðunum, að maðnr gleymir að
hann er til. Sumarmámiðina er svo
heitt þar, að maður getur gengið
ljettkLæddur. Sólin skín að kalia
allau s.ólarhringinn, í dölunum evu
ógrynni af blómum, rauðum og gul-
um, og gra-sið er þjett — hátt og
mjúkt gras. f Julianehnab-hjeraðimi
er veðráttan svo mild, að þar vaxa
trje og stórir _rununr, meirn að segja
má sjá skóg þar.
í fyrsta skifti sem maður stígur
fæti í siiður-grænlenska nýlemlu
undrast maður muninn á Grænlandi
kensluhókanna og hinu raunvcrulega
Grænlandi. Maður liefir altaf heyrt
tnlað um litla, feita eskimóa, sem
gengju skinnklæddir og byggju í
moldarkofnm. En þessu fer fjnrri.
pnð fyrsta sein maður tekur eftir
þegar maður nálgast snðnr-græn-
lenskrt nýlendn, er venjnlegn kirkjan,
sem steridur þrtnnig að hún gnæfir
yfir alln hygðina. Kringum kirkjuna
aru lítil timhurhús máluð. með sterk-
um lit, rauð, gul og blá og npp ,með
veggjunum er hlaðinn meterhár gnrð
ur úr torfi til skjóls. Aðeins himr
allra fátækustu lifa enn í moldar-
kofum., Nýlendust jórnin vinnur að
því, að nllir geti eignast timburhús,
svo að moldarkofarnir, sem v.arl.i
eru , heilnæmir, eru • að hverfa úr
sögunni, pó er hreinlætinu í tiinb-
nrhúsunum mjög ábótavnnt líka. —
Stundtim er þar ekki neina ejn, stór
stofa, sem öll fjölskyldau býr í —
svefnherbergi, eldhús og vinmistof.t,
alt í senn. — Efnaðir Grændlend-
ingar liafa hinsvegar fleiri liec-
bergi í sínum húsum — heimili eftir
danskri fyrirmynd, sem oft eru nijög
þokkaleg.
Grænlendingurinn í dag er kyn-
blendingur Dana og eskimóa, stund-
um svo blnndaður, að það er erfitt
að sjá á honiun eskimóaHppýunann.
Kvenfólkið notar ennþá liinn gamla
skrautlega búning sinn, en hárfljett-
an er smám saman að hverfa. Karl-
mennjrnir eru að mestu leyti klædd-
ir að Evrópusið, þó hafa allir — líka
Danir — „anorak“, það er - hentuð
og þægileg strigaskvrta, með á,fastri
hettu. ,
Pegar Hans Egede kom til Græn-
lands 1721, bárii eskimóarnir nafn,
sem höfðu ákveðna þýðingu; oftast
voru það dýranöfn. En í þau tvö
liundruð ár, sem liðin eru síðau, hafa
prestarnir harist gegn þessum heiðna
nafnasið og skírt börnin hiblíunöfn-
um.
Selurinn liefir um langt ^skeið
verið helsta veiðidýr eskimóa og er
það enn. Selskinnið nota menn í
vetrarúlpur handa karlmönnunum,
brækur lianda kvenfólkinu og í
„krtmik,kana“, þ. e. einskonar upp-