Lesbók Morgunblaðsins - 22.05.1927, Qupperneq 1

Sveltalíf og landöúnaður Horðmanna
á umliðnum öldum^fram til vorra daga.
ii.
Heimilisiðnaður verður að lúta í
lægra haldi fyrir erlendu vöruflóði
Á umbreytingatímum búskapar-
ins breyttist hugsunarháttur
sveitfólksins. Það liirti ekki leng-
ur um að búa að sínu, mat ekki
heimilisiðnað og handaverk sjált's
sín að verðleikum, peningagildið
óx því í augum, og alt átti að
„kaupa í búð.f‘ Yiðkvæðið var
þetta, að varningurinn þar *eæri
svo ódýr, að það borgaði sig ekki
að vinna neitt í heimilunum. í
staðinn fyrir heimilisiðnaðinn
*
gamla, kom búðasókn.
i
Peningaeklan, meðan framleiðslan
er með gamla laginu.
En það var oft erfitt fyrir
’bóndann að hafa nægilega peninga
í höndum til allra kgupanna. Best
voru þeir staddir sem seldu mjólk
til mjólkurbúa. Þeir höfðu jafnar
tekjur alt árið.
Þrengra varð um fyrir þeim,
sem ekki gátu selt afurðir nema
stöku sinnum á ári. Oft hefir það
komið. fyrir að bændur hafa selt
skóglendi, fossa og því um líkt
fyrir smávægilegar upphæðir,
vegna þess, að þeir liafa fullkom-
lega misskilið verðgildi hinna fáu
króna er þeir fengu í hendur.
Sveitafólk fleygir dýrmætum
þjóðminjum til erlendra prangara,
Samskonar hirðuleysi hafa menn
sýnt um gamla muni. Stórkostlega
verðmæta gripi, svo sem áklæði
og allskonar teppi, gömul húsgögn
og þessháttar hafa menn selt fyrir
gjafverð. Seld liafa verið lieil æki
ágætra gamalla muna fyrir einar
3 krónur. Dýrindis teppi voru seld
fyrir 1 krónu. Skipsfarmar af alls
konar minjum fornrar innlendar
listar, frá menningarstÖðvuni
lands vors, hafa verið sendir til
útlanda. VlJm saina leyti voru
gamlar kirkjur rifnar og skarti
þeirra og gripum dreift út í busk-
ann.
Nú hugsa menn með hryllingi
til þess hugsunarleysis er ríkti hjer
í landi í þessum efnum kringum
1860.# Vera má að sumt af því, er
selt var og eytt, hafi eigi haft
mikið notagildi.Sumt af mununum
voru þannig, að vel voru þeir
nothæfir á öllum timum, og skart
var að þeim hvar sem var. í öllu
falli var enginn vinningur að því,
að fleygja burt minjum fornrar
bændamenningar og fáa allskonar
gálgatimbur úr verksmiðjnm í
staðinn. Að þessum umskiftum
var mikið tjón. Þau sýndu rækt-
arleysi .við menningu landsins. —
Eftirkomendurnir áttu fvrir bragð
ið erfiðara með að skilja og meta
fortíðina.
Straumhvörf eru nú komin í
þessum efnum. Nú er lögð áhersla
á að varðveita og endurbæta, end-
urreisa þau menningarheimili er
áður voru rúin.
Meðan við reittum okkur inn að
skinni, tóku hágrannaþjóðirnar
með áfergju við því seni við
fleygðum. Aðrir þjóðir kunnu afi
meta miujagripi vora. Hjer var
svo mikil ringulreiðin, að margir
bændur seldu erfðagripi sína fyrir
dagverð.
Bændur apa kaupstaðamenning,
glata virðingunni fyrir starfi sínu.
1 fyrri daga var hver jörð sem
sjálfstætt rílci út af fyrir sig. • —
Þungamiðja þjóðlífsins var í sveit-
unum. Nú er þungamiðjan í borgum
og kaupstöðum, þungainiðja at*
vinnulífs og menningar.
Þessi uinskifti hafa orðið bætnl-
um dýr. En þeir hafa líka fengið
ýms ný verkfæri og vinnuaðferðir
er gera þeim Ijettara fyrir.
Verst er, að kaupstaðarmenn-
ingin hefir haft altof gaghgerð
áhrif á bændur,
Sveitafólk er orðið ósjálfstætt ;
daglegri breytni, við það að taka
kaupstaðafólkið sífelt til fyrir*
myndar. Það sýnir sveitalífina
stjett sinni og starfi hina megn-
ustu vanvirðu, og jafnframt hálf*
gerðan undirlægjuskap í um-
gengni við kaupstaðafólkið.
Fvrr á tímum sýndi sveitafólk
embættismönnum hina mestu auð*
mýkt. Hún var að því leyti góð,
að henni fylgdi ldýðni og virðing
agnvart ríkisvaldinu. Alt öðru
máli er að gegna, að opna heimili
sitt og beygja sig í auðmýkt fyrir
hverjum ferðalang og kaupstáða-
Ungling, sem að garði kemur, í
von um hagnað af greiðasölu. Eins
gengur það ódænmm næst, er