Lesbók Morgunblaðsins - 19.06.1927, Síða 2

LESBÖK MORGÍJNBLADSÍN S
18tí
• vera og gerði boð skipstjóra kaup-
farsins, Henrik Thomassyni, að
hann kæmi þangað með vopnað lið
til að verja þeim landgöngu.
Tyrkir lögðu fyrst að, þar sem
heitir Kópavík, en treystust ekki
að Jenda þar, því að bæði má heita
ógeugt á eyna þar, og svo sáu
þeir mannaferð uppi á eynni. —
Hjeldu þeir þá lengra suður með,
þangað sem Brimurð heitir. Þar
lögðu þeir að og æddu þegar á
land. Kaupmaður var þar kom-
iun með nokkra menn. Hafði hann
byssu og skaut á ræningja, en
það liafði eigi önnur áhrif en að
þeir hlupu því ákafar á land og
veifuðu l'.öfuðklæðum sínuir með
°pum og óhljóðum. Sá kaupmað-
ur þá sitt óvænna og hbypti alt
hvað af tók niður að Dönsltu liús-
um. Mætti liann skipherra á ieið-
inni og sneri lionum aftur. Var
það nú þeirra fyrsta verk, að
kaupmaður tók nagla, er hann
hafði látið smíða í því skyni, og
rak þá í kveikjupípur fallbyss-
anna, svo að þær yrðu óvinunum
ekki að notum. En skipherra fór
um borð í kaupskipið, hjó reiða
þess og stýri og opnaði botnhlera,
svo að það skyldi sökkva. Síðan
hlupu þeir á báta, ásamt sínu liði,
og reru lífróður til lands. Kom-
ust þeir svo undan, en nærri lá
að þeir dræpi sig í þeirri för.
Af eyjaskeggjum er það að
segja, að þá er þeir sáu að hverju
fór, tóku þeir sem óðast að feU
fjármuni sína, konur og börn og
sjálfa sig. Var fjöldi fólks fluttur
upp í hina svo nefndu Fiskhella.
Voru það hellar, pallar og skýli
í björgum, þar sem menn geymdr.
skreið. í lýsingu í Vestmannaeyj-
um eftir Gissur Pjetursson, er þar
var prestur 1689—1713 segir svo:
„Þau tvö fjöll, í'iskhellrar og
Skiphellrar, strekkja sig bæði frá
hiuum kringum liggjandi fjöllum
inn á eyna eður láglendið, Fislc •
hellrar mjög hátt promontorium,
hjer um 70 faðma hátt, gnapandi
fram í loftið, sem ein spitz húss-
bust, fast móberg með lágum pöll-
um, skútum og nefjum. Á þessum
nefjum pöllum og skútum eru
bygð steinbyrgi eður krær, hvar
inni að innbyggjarnir geyma sinn
fisk á vetrartímanum, sem þeir
taka *hálfharðan af fiskiránum, en
þornar þar til fulls, því vindur-
inn blæs alstaðar inn um holurnar,
en dögg. og votviðri slær fyrir
bergið svo ei kernur inn í skútana.
Nokkur fá af þessum byrgjum eru
með hurð og læsing; sum af þeim
hafa engan annan grundvöll á að
standa annan en þann, af mönnum
er gerður. Þar svo til hagar, að
nefndar gnípur tvær standa fram
úr berginu samsíða, leggja beii
þar á milli sterk trje, fjalir og
flatar hillur þvers á milli trjáin i
og byggja þar svo upp af með
steinum. Sums staðar upp af þess-
um byrgjum er svo sljett berg og
framskútandi, að þar finst eigi
minsta spor eður karta, sem mo- n
kunni tá eður fingur á að festa,
en þar til brúka þeir sömu aðferð
í uppgöngunni, sem .... Súl ia-
skersuppgöngu...... Þessi ’un-
byggjaranna hentisemi kemur
mörgum ókendum undarlega. fyrir
sjónir, svo hana álítandi, að þeir
vildu ekki lífi sínu svo voga, þó
mikinn auð gulls og silfurs þangað
sækja ætti og eigandi að vera, þar
hættusamt sýnist. Upp í þessi
byrgi flýði fólkið í ræningjatíð-
inni og karlmennirnir drógu
þangað upp í vöðum konur og
börn.“ Aðrir leituðu sjer skjóls
í öðrum hellum og dregur einn
hellir í eyjunum enn nafn af því.
Hann heitir Hundraðmann
og er sagt, að þar hafi falist 100
manns, en Tyrkir fundu ekki þann
felustað. Er og vandratað á hellis-
munnaun.
Sjera Jóu þorsteinsson flýði með
fjölskyldu sína og heimafólk í
helli nokkurn. Var hann í urð
undir hamri, niður við sjóinn,
austur frá Kirkjubæ, svo sem tvö
steinköst frá. túninu. Sá hellir var
farinn af um 1700 og sjást lians nú
engar menjar.
Nú er að segja frá ræniugjum,
að þeir hlupu upp hamarinn upp
af Brimurð eiits og ekkert væri,
og höfðu þó Vestmannaeyingar
sjálfir álitið þar illfært eða ófært.
Þegar upp á eyna kom, fylkfu
þeir liði, og skiftust í þrjá flokka
undir eldrauðum fánum. Kom þá
á þá berserksgangur og æddu þeir
niður á eyna grenjandi eins og
óargadýr. Stærsti flokkurinn fór
rakleitt til Dönsku húsanna, en
þar varð nú lítið um vörn, þvi
allir voru flúnir þaðan fyrir
nokkru. Hinir flokkarnir lilupu í
bygðina og tóku að’ smala saman
fólki og fje. Bar þá svo brátt að,
að ekki varð forðað börnum og
farlama fólki á efri bæjunum, fyr-
ir ofan hraunið. Þeir, sein hraust-
astir voru, og ekki höfðu neitt
með sjer að draga, eða hugsuðu
eigi um aðra, gátu þó komist
undan á flótta og í felur. Ræn-
ingjar komu að Ofanleiti. Var
sjera Olafur heima. Var hann með
þeim fyrstu er handteknir voru.
Hann var ]>á við aldur, en reyndi
]>ó að verjast og eins fólk hans,
en liafði eigi annað upp úr því
en högg og barsmíð. Asta, kona
sjera Olafur, að ]>að hafi verið
á leið, en eigi að síður varð hún
fyrir talsverðu hnjaski. Hyggur
sjera Ólafur aþ ðaþ hafi verið
breskir meim er handtóku hann,
því að á skipunum voru ekk^ ein-
göngu Tyrkir, heldur alskonar lýð-
ur, Englendingar, Þjóðverjar,
Danir og Norðmenn, sem áður
höfðu verið herteknir, en höfðu
kastað trúnni. Ber öllu^u sögm.i
saman um það, að þeir menn nafi
verið rniklu grimmari en Tyrkir
sjálfir og að þeir hafi unnið fiest
hermdarverkin. í Ofanleiti ku
ránsmenn þau prestslijóuin, t’jög-
ur börn og tvær vinnukon-
ur. Var fólk þetta alt rekið í bönd-
um niðifr til Dönskuhúsa. Síðan
báru þeir eld að Ofanleiti og
brendu staðinn og þar inni tvær
lasburða konur.
Annar flokkur ránsmanna kom
að Landakirkju, „hringjandi öll-
um hennar klukkum til spotts og
hæðni með hrinum og ólátum sem
rakkar, hjuggu liana síðan, skutu
og brutu, þar til þeir komust inn
í hana, rændu hana sínum skrúða
og klæddu sig honum. Þeir veittu
kirkjunni þá háðung, sem hvorki
er skrifandi nje frá skýrandi. —
Aftur sama dag brendu þeir liana
algerlega upp.“
Ræningjar skiftust nú í smærri
hópa og voru 4—8 í hverjum. —
Nokkrir fóru upp að Fiskahellr-
um og „ekki stóð fyrir þeim björg
eða hanirar framar en þeim alfæru
íslensku, svo að þeir án festa eða
vaða fóru upp þau björg eða
hamra .... hver eð mælist frá
sljettlendingu 100 faðmar, en ofan