Lesbók Morgunblaðsins - 05.07.1931, Side 4

204
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS

Vcstmannaeyjar fyrir 50 árum.
J í.'usið, sem næst er, var sýslumannssetur og þótti fallegasta húsið í
þorpinu. Það stendur enn og er nú talinn ósjelegnr kumbaldi.
all siður þar við hálfdrættinga.
Þegar út í Eyjar kemur er það
fyrst að fá ihúsaskjól. Margir
höfðu útvegað sjer það áður, og
sumir voru altaf í sama stað ár
eftir ár. Og svo var það talið sjálf-
sagt, að þegar landmaður rjeri á
Eyjaskipi, að slcipseigendur sæju
honum fyrir aðhlynningu: Húsnæði
þjónust.u, vökvun grautar eða
fýlasúpu á hverju kvöldi, elda
soðningu fyrir hann á hverjum
degi og baka kökur eða brauð.
Svo lagði maðurinn pund af kaffi
með rót fyrir sig og fjekk fyrir
3—4 bolla á hverjum degi, svo
máttu allir taka 1 pund af sykri
(ekki meira) út fir reikning hús-
bóndans. Það átti að duga alla
vertíðina, um þrjá mánuði.
Fimm af sjö vertíðum, lá jeg
við í Stakkagerði. Þá bjuggu þar
foreldrar frvi Jóhönnu, konu Gísla
Lárussonar, sem nú bvia þar. Hjón-
in hjetu Árni og Ásdís. Árni
þessi var bróðir Guðmundar í
Sjólyst, sem áður er getið. Þeir
voru um þetta leyti taldir mestu
formennirnir þar í Eyjum. —
Mjer- leið þar mjög vel og minn-
ist þeirra hjóna og dótturinnar
með mikilli þakklætistilfinningu.
Tvo vetur geklc jeg með skip-
um. Úr því átti jeg að heita há-
seti.
Skipshafnir sem komu af landi,
og hjeldu skipum vvti í Eyjum,
lágu vanalega við í Sjóbúð, sem
kallað var; t. d, uppi á pakkhús-
lofturn eða í ljelegum kofum.
Skipshafnirnar höfðu með sjer
kvenmann — bústýru —; hún
gerði þar alt sem undir bústýru-
nafnið heyrir: Eldaði alt, þvoði,
bætti öll föt þeirra og þv.l. Þar
var oft glatt á hjalla, og stundum
fyllirí. Þar var hægt um hönd fyr-
ir formanninn að kalla til róðurs,
þar sem alHr hásetamir voru í
einum stað. Það var alt annað hjá
Eyjaformönnum, Þeir urðu að vera
eins og þeytispjald um allar Eyj-
ar, jafnvel í 14—15 stöðum, ef
hásetarnir voru svo víða. Allir
landmenn, sem rjeru á Eyjaskip-
um, hreyfðu sig ekki fyr en þeir
voru kallaðir. Allir hásetar fengu
kaffi áður en þeir fóru að róa, og
auðvitað borðuðu þeir eitthvað
sem lyst liöfðu; en þeir sem bjugg-
ust við að kasta öllu upp þegar
austui'í flóann kom, borðuðu lítið
eða ekkert.
Þegar róið var, var verið á
sjónum — ef veður leyfði — all-
an daginn. Enginn lvafði með sjer
matarbita eða neitt að drekka;
það var ekki siður. Það leiðir því
af sjálfu sjer, að þegar í land
konv — eftir máske 12 tíma — var
mprgur orðinn matarþurfi.
Jeg man að við Fjallamenn og
allir landmenn öfunduðum Eyja-
menn því að þegar í land kom,
færðu sandkonur þeim fulla blikk-
brúsa af kaffi og tvær sneiðar af
heilu brauði, eða tvær kökur. Og
svo þegar Eyjamenn voru bvinir
að setja skipið upp í hróf og
skifta fiskinum, máttu þeir, og
gerðu ávalt, fara heim og ekkert
þurftu þeir að skifta sjer af fisk-
inum. Það gerðu sandstúlkurnar.
Við Fjallamenn og allir land-
nienn, fenguin ekkert kaffi eða
brauð, urðum eins og aðrir að
setjá upp skipið, skifta fiskinum,
draga eða bera liann á bakinu
vipp í kió, slægja hann, fletja og
salta, sækja saltið, slíta frá n.f.l.
skilja lifur og hrogn frá slóginu,
salta lirognin og láta lifrina í
lifrarkaggann. Ef vel var, varð
þetta alt að gerast sama kvöldið.
Það kom fyrir þegar- við sóttum
salt, að sá sem gaf seðil- upp á
saltið, gaf okkur eina skonroks-
kökvi. Hún var lögð í bleyti í
lifrarkaggann, og þegar hún var
orðin gegndrepa, þá borðuðum við
liana og þótti hún herramanns
matur.
!ávo komu landlegu dagarnir.
Þeir voru að mörgu leyti nauð-
synlegir fyrir alla, og þó sjer-
staklega fyrir okkur landmennina,
Fjallamennina.
Ef ekki var sjóveður að morgni
dags, var það vanalega fyrsta
verkið okkar landmanna að fara
niður í kró, og setja þar alt í lag,
senv ekki var tírni til að gera
kvöldið áður, slægja fiskinn fletja
og salta hann, þvo króna, þvo
hausana og bera þá á bakinu upp
á eitthvert tvvnið, því 'þá fyrir
fjörutíu árum voru aðal flutnings-
tæki okkar landmanna, okkar eig-
ið bak. Þó voru til lvjá Eyjamönn-
um handbörur og bakskrínur.
Svo þurfti að hugsa um skinn-
klæðnaðinn, þurka bann og bera
á lifur, svo hann yrði síður eins
og skæni, og drægi þá vatn. Eitt
var og óhjákvæmilegt, og það
var að mala rúginn í kökurnar.
Það var gamall siður að hver
landmaður sem rjeri í Eyjum
mátti taka vvt úr reikning hús-
bónda síns, eina skeppu af rúgi;
sjálfur varð lvann að mala rviginn,
en húsbændurnir, sem við lágum
við hjá, ljetu gera kökur eða brauð
vir mjölinu. Jeg man vel að það
voru stundum álitlegir kökustafl-
ar í eldhúsinu í Stakkagerði. Þar
voru líka milli 10 og 20 sjómenn.
Allir voru latir að mala', fanst
það vera löðupmannlegt verk. Þó
kom það stvmdum fyrir að ein-
hver fjekst til að mala fyrir'sig
og ýmsa meiriháttar fcjúmenn,
sem eltki gátu lotið svo lágt að
láta sjá sig við kvörnina.