Lesbók Morgunblaðsins - 14.06.1936, Blaðsíða 2

lÖo
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
nafn á skáldamiðinum sjálfum.
Það er kenning skáldskapar. Og
þannig kemur það að minsta kosti
íyrir í Hávamálum (106):
Óðrerir
er nú upp kominu
á alda vjes jaðar.
En þá hefir Óðrerir ekki verið
þriðja ílátið upphaflega. Hygg jeg
því að nafnið Óðrerir á íláti stafi
af því, að það hafi einhvern tíma
verið misskilið í skáldskap, þar
sem það virtist bæði geta þýtt
dvykk, og ílátið sem hann var
geymdur í. Þetta kemur og fram
í Hávamálum (140)
drykk ins dýra mjaðar.
ansinn Óðreri.
1 Velleklu Einars skálaglams er
einnig talað um „Óðreris öldu“.
Siðan Óðrerir varð að íláti, hef-
ir hann auðvitað verið settur í
samband við kerin tvö, því að
„alt er þá þrent er“.
En hvers vegna er þá talað um
Óðreri sem ketil, en sagt að Són
og Boðn sje ker? Þetta getur staf-
að af því, að Óðrerir hafi svo
verið nefndur í eldri, sjerstakri
þjóðsögu. Annars get jeg ímynd-
að mjer, að sá, sem helt að nafn-
ið þýddi ílát, hafi álitið að óðinn
ætti hægra að fást við ketil en ker,
því að þau hafi verið stór. (Þó
mun eigi altaf hafa verið mikill
stærðarmunur á kötlum og kerum
í fomöld).
Það verður ekki sjeð hvað
Snorri Sturluson á sjálfur mikinn
þátt í frásögninni um Boðn, Són,
og óðreri. Hitt verður ekki rengt,
að hann hefir liaft sagnir að
styðjast við, og þar haf’a bæði Són
og Boðn verið nefnd.
En á því, sem að framan er sagt,
getum vjer sjeð, að „þrenningin“
Són, Boðn og Óðrerir skiftast í
þrjá óskildar einingar.
Kona var spurð af vinstúlkum
sínum, daginn eftir brúðkaupið,
hvernig hún kynni við sig í hjóna-
bandinu og hvernig maðurinn
væri við hana.
„Það er að lofa sem liðið er,
ekki barði hann mig í nótt“, sagði
hún.
Geirf u
Arið 1534 komu franskir sjó-
farendur að lítilli ey skamt und-
an New Foundlandi. Þar var ó-
hemju grúi af stórum sundfugl-
um, sem ekki gátu flogið. Þetta
vom geirfuglar. Og á hálfri
klukkustund drápu Frakkar
þarna svo marga fugla sem þeir
gátu framast flutt með sjer á
tveimur bátuin.
En 300 árum seinna hefir fugla-
kyni þessu verið algerlega útrýmt
á jörðunni. Ern nú tæp hundrað
ár síðan að seinustu fuglamir
tveir náðust hjer hjá Eldey. Það
var 1844.
Um 200 ára skeið drápu sjó-
menn og innflytjendur á New
Foundland fuglinn miskunnar-
laust. Yoru fuglamir rotaðir með
stöfum, og kjötið af þeim, sem
ekki var etið nýtt, var saltað nið-
ur. Eggjunum var líka rænt, og
kvað svo ramt að því, að soðin
geirfuglsegg vom höfð til beitu.
Um 1622 var enn svo mikið
eftir af geirfugli, að sjerstakar
veiðiferðir voru farnar út í eyj-
arnar, þar sem hann helt til. En
nú var það ekki einungis gert til
þess að ná í kjöt og egg, heldur
í fjaðrirnar. Fuglarnir vom látn-
ir ofan í sjóðandi vatn og lá þá
fiðrið laust á þeim, en til þess að
hita vatnið, var kynt undir með
fuglakroppunum, því að þeir vom
svo feitir, að þeir loguðu eins og
lýsi.
öeirfuglinn verpti aðeins einu
eggi og var viðkoman því lítil,
enda gekk fuglinn fljótt til þurð-
ar með þessu framferði og í byrj-
un 19. aldar var hann aldauða
hjá New Foundlandi.
Geirfuglinn hafði áður verið
miklu víðar, á Islandi, Færeyjum,
Orkneyjum og nokkrum öðrum
stöðum. Um 1753 og lengur verpti
hann enn á eynni St. Kilda, en
seinasti fuglinn var drepinn þar
1821. Lengst lifði hann í Geirfugla-
skerjum, en er þau sukku í sjó í
eldsumbrotunum fyrir Reykjanesi
1837, var seinasta athvarf hans
farið, og eins og áðúr er sagt,
glinn.
Geirfugl.
veiddust seinustu geirfuglarriir, sem
sögur fara af, hjá Eldey, hinn 3.
júní 1844. Munnmæli ganga þó um
það, að geirfugl hafi sjest hjá
New Fóundlandi 1852, og dauður
geirfugl hafi fundist þar 1853, en
engar sannanir eru fyrir því.
1 fornöld hefir geirfuglinn ver-
ið miklu víðar. Bein úr honum
hafa fundist í sorphaugum í Dan-
mörk, í leirmjmdunum hjá ítalíu-
strönd, og mynd af honum er í
helli, sem steinaldarmenn liafa
bygt á Spáni. Bein úr honum hafa
einnig fundist í sorphaugum á
austurströnd Ameríku, alla leið
suður að Floridaskaga.
Geirfuglinum var útrýmt vegna
Jæss hvað hann var stór (á stærð
við gæs) og vegna þess að hann
gat ekki flogið. Að vísu hafði
hann vængi, en þeir voru eltki til
flugs, heldur til að synda með í
kafi. Og þá var fuglinn svo hrað-
syndur, að enginn róðrarbátur
hafði við honum.
Talið er, að í öllum heiminum
sje aðeins til 80 geirfuglahamir
og 75 egg. Auk þess eru til nokkr-
ar beinagrindur af honum. Egg-
in og hamirnir eru dýrgripir, en
sjaldan á boðstólum. Nýlega var
þó geirfuglshamur boðinn fyrir
16.000 króna, og fyrir tveimur ár-
um voru seld á uppboði í London
6 geirfuglsegg og tveir hamir.
Eggin seldust á 2400—7200 krón-
ur, eftir því hvað vel þau _voru
útlítandi. En báðir hamirnir voru
seldir fvrir 20.000 króna,