Lesbók Morgunblaðsins - 07.09.1941, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
301
ar þar fyrir hin djörfu hirðisbrjef,
er upplesin voru í kirkjunum á
liðnum vetri. Yar þar auðsjáan-
lega hin fylsta samvinna með
biskupunum, er brjefin sendu, og
prestUnum, er komu þeim á fram-
færi. Ekki heldur skorti á það,
að almenningur safnaðanna veitti
foringjum sínum hið fylsta fylgi.
Þetta var hófstilt krafa til þess
að njóta rjettar síns, sem frjáls
kirkja og mótmæli gegn þeirri
skerðingu á lífi þjóðar og kirkju,
sem hvortveggja hafði orðið fyrir.
Hjer var auðsæ sannfæring og
trú á málstað sem erfiðar horfur
ekki gátu upprætt.
Það getur farið svo, að þeir
verði með öllu bornir ofurliði, sem
svo drengilega hafa varið hin
æðstu óðul, en framkoma þeirra
hefir verið frábærlega dýrmæt
vörn andlegra verðmæta. Hún efl-
ir kjark hinnar. norsku þjóðar og
örfar sannan frelsishug um heim
allan. Hispurslaus dómur kirkj-
unnar yfir órjetti og rangsleitni,
þó yfir henni vofi verð ofsóknar,
leggur þunga í orð hennar og
aflar henni virðingar og álits. Það
veitir ítök til viðreisnar í fram-
tíðinni framar flestu öðru. Dæmi
hinnar norsku kirkju er heldur
ekki eins dæmi. Á Hollandi og
víðar er kirkjan svipaður aflgjafi
til trygðar"við hugsjónir og mál-
stað, og varðveitir þannig fjör-
egg þjóðlífsins gegnum hörmung-
arnar. Þetta gleymist ekki auð-
veldlega, en heldur uppi sönnu
hlutverki kirkjunnar fyrir henni
sjálfri og fyrir öllum lýð. Hún
hefir reynst helsta stofnun til
bjargræðis í þjóðanna sárustu
raun.
Ekki hefir hjer verið að ræða
um vörn einvörðungu frá kirkj-
unnar hálfu, heldur líka sókn. I
sambandi við ófriðinn yfirstand-
andi hefir kirkjan ekki aðeins
lagt sig fram að vernda verðmæti'
hins liðna, heldur líka að ávaxta
þau. Hún hefir verið skapandi afl
til leiðbeiningar í lífi mannanna.
Hún hefir sýnt þann skilning á
hlutverki sínu, að ekki sje lokið
því starfi að útþýða og heimfæra
upp á ástæður lífsins merkingu
hinnar kristnu kenningar. Það
verður ekki á þann hátt að fara
með boðskapinn sem lagabálk,
sem þrýsta verði að, heldur sem
umskapandi afl og hugsjón, er
sífelt bendir lengra áleiðis til upp-
fyllingar. Þessa hefir gætt meir á
þessum erfiðu dögum en oft áður.
Vitanlega ekki þannig, að allir
hafi jafnglögt áttað sig á vand-
kvæðum þeim, er krefjast úrlausn-
ar eða að allir sjeu sammála um,
hver þurfi og eigi að vera kristi-
leg afstaða í hverju einu, sem nú
er uppi á tening. Miklu fremur að
frjáls og breytileg hugsun innan
kristninnar um rjetta þátttöku í
lífinu í kristilegum anda hefir þok
að nokkuð áleiðis til meira heil-
brigðis jafnvel í öngþveiti styrj-
aldarinnai. Það má í því sambandl
nefna afstöðu til stríðs sem nokk-
urskonar æðsta rjetti til úrskurð-
ar málum bjóðanna. Fyrst og
fremst er nú glöggar skilið og
rækt að andi kristni og lýðræðis
krefst að einstaklingurinn fái að
framfylgja dómi sinnar eigin sam-
visku um hvort hann geti persónu
lega tekið bátt í stríði og með
vopnum vegið eða ekki.
Hvergi hefir þetta verið í
fyllra mæli tekið til greina en á
Englandi, þó reynt sje að forðast
að noltkur geti notað þetta til að
koma sjer undan fórnfærslu. En
hjá þeim mikla meirihluta kirkj-
unnar, sem, þó hann telji stríð ó-
hæfa aðferð til úrskurðar mikil-
vægum málum, samt finnur til
þess, að þau ekki verði umflúin
að svo stöddu, er sterk tilfinning
fyrir því, að sigur í stríði einn út
af fyrir sig tryggi ekki framtíð-
areill neinnar þjóðar. Það þurfi
meira til. Og að til þessa meira
þurfi kirkjan og kirkjunnar menn
að leggja ríkulegan skerf. Hún
þurfi að koma á framfæri þeirri
kristilegu hugsjón, að stríð þurfi
og eigi að hverfa úr sögunni, ekki
einungis með því að kveða upp
dóm í þessu efni, heldur með því
að auka skilning á þeim orsökum
stjTjaldar, er ryðja þurfi úr vegi,
og halda uppi merki þess nýja
mannlífs, er bejft geti trygt ein-
ingu og bræðralag. í þessu efni
hafa kirkjunnar menn á Englandi
gengið mjög á undan. Þaðan hafa
borist hinar skýrustu raddir um
þann grundvöll, er byggja verði
á að loknu stríðinu. Malvern
kirkjustefnan þar á síðastliðnum
vetri gekk hiklaust að verki að
hefja þá íriðarhugsjón, sem á ekk-
ert skylt við hefnd. Þar var geng-
ið út frá því sem sjálfsögðu, að
kristilegar hugsjónir þyrftu að
móta mannfjelagsmálin engu síð-
ur en einstaklingslífið, að öfgar
fátæktar og auðs þyrftu að
hverfa, tækifærin til að nota gæði
lífsins að jafnast, og mannrjett-
indin að sitja í öndvegi. Samband
þjóða að byggjast á rjettlæti og
sanngirni í garð allra, en ekki á
yfirboði og valdboði.
Á sama grundvelli var yfirlýs-
ing frá höfðingjum allra aðal
deilda kirkjunnar á Englandi í
London Times, að rómversk-
kaþólsku kirkjunni meðtaldri, um
meginatriði þess friðar, er semja
þyrfti við lok styrjaldarinnar, er
nú geysar. Er þar talað mjög 5
sama anda og í Malvern-
samþyktunum. 'Síðan hefir berg-
mál þessa komið fram hjer í Ame-
ríku, allra síðast á allsherjar-
kirkjufundi í Toronto nú fyrir
skömmu. Það markverða í þessu
er, að kirkjunnar menn eru fremst
í fylkingu að halda uppi merki
þeirrar hugsjónar, að alt skipu-
lag lífsins verði og eigi að þjóna
sannri velferð mannanna á öllum
sviðum lífsins Engir tala máli
hinna fylstu mannrjettinda og
hinnar fylstu samvinnu til sam-
eiginlegrar velferðar eins skýrt og
ákveðið. Engir eru fjær því að
bugast eða gefast upp í barátt-
unni fyrir nýju mannlífi á þess-
ari jörð. Þetta er heiðurskóróna
kristninnar á þessari tíð.
Með þessum ummælum er ekki
verið að hvetja til ofmetnaðar frá
kirkjunnar hálfu á þessari tíð.
Það er fyllilega ljóst, að hún hef-
ir nú og ætíð næga ástæðu til
auðmýktar, því margt er ömur
legt í fari hennar og fjarri er því,
að hún sje að sinna hlutverki sínu
með þeim krafti og þeim áhuga,
sem því er samboðið. Hún hefir
ekki höndlað hnossið fremur en
kristnir einstaklingar, sem þó
seilast eftir því, sem framundan
er. En á grundvelli sannrar auð-
mýktar, sem hvorki vill breiða yf-
ir eða neita að kannast við það,