Lesbók Morgunblaðsins - 22.03.1942, Side 2
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
6ö
anlega vísa. Vinur hans, sem var
vinnumaður á heimilinu, hafði
oft reynt til að koma honum í
skilning um stuðla og hljóðstafi,
og til hans fór hann með þessa
fyrstu tilraun sína. En vísan var
svona;
>,Tófa, tófa, bittu ekki lömbin,
bíttu heldur örninn, sem gerir
mikinn skaða“.
Hann var svo viss um, að hann
yrði eins mikið skáld eins og
Jónas Hallgrímsson, frændi
hans, og honum vildi hann helst
líkjast. En vini hans fanst fátt
til um ljóðagerðina. Óendanleg-
ur sársauki gagntók viðkvæman
hug piltsins. Vinur hans mátti
þó vita, að þetta var honum al-
vörumál, — það sem allir draum
ar hans og vonir snjerust um.
Skáld vildi hann verða. Eins og
fornu kapparnir vildi hann
yrkja drápur og flokka og flytja
konungum. Fyrir fje og frama
skyldi hann berjast til þrautar.
Víkingur vildi hann verða. Skip-
inu sínu skyldi hann sigla alla
leið inn í Ós, hlöðnu dýrum vopn
um og góðum gripum. — En nú
var þetta alt hrunið í rústir. —
Tár komu í augu hans, alt um-
hverfið var fult af gróðri og
söng, — hann einn var radd-
laus. — En snögglega breyttist
svipur hans, vonleysið hvarf af
andlitinu, festa og einbeitni
komu í staðinn. Hann krepti
hnefann upp í loftið í áttina til
svartbaksins, er sveimaði í stór-
um hringum yfir víði vöxnum
eyjunum, og sagði hátt: „Jeg
skal!“
★
Árin liðu. Drengurinn óx.
Snemma var byrjað á námi, —
fyrst í heimahúsum, síðan í
Latínuskólanum. Enn dreymdi
hann stóra drauma, og þó að
ýmislegt breyttist, þá var tak-
markið altaf það sama, þó enn
væri það óralangt í burtu. —
Sumrin voru sælutími. Þá var
gott að mega vera heima. Úti í
náttúrunni undi hann öllum
stundum, marga tíma við að
leita uppi bú býflugna og safna
hunangi þeirra, eða hann lá úti
í móum og fylgdi með augun-
um hvítum. Jjethim sumarskýj-
unum, og um þau og margt ann-
að bjó hann til sögur og æfin-
týri. Stundum sagði hann okk-
ur börnunum það, sem hann bjó
til, og það voru þakklátir áheyr-
endur, sem hann hafði þar. —
Veturinn eftir að hann fór úr
skóla var hann heima. Þá bjó
hann til fyrsta leikritið sitt, og
heimilisfólkið ljek það um jól-
in. Sjálfur var hann lífið og sál-
in í öllum undirbúning og æf-
ingum. Var á því allmikill þjóð-
sagnablær og töluvert öfgakent,
en höfundur, áhorfendur og leik
endur höfðu af því góða gleði.
Hann mintist þessarar fyrstu til-
raunar sinnar, mörgum árum
seinna, í víðlesnu dönsku tíma-
riti. —
Svo kom haustið, er hann
kvaddi heimili sitt, æskustöðv-
ar og ættjörð. Hann ætlaði að
nema dýralækningar, og að því
búnu að hverfa heim. En dvölin
varð lengri en ætlað var. Hún
varð æfilöng, — hann kom eftir
það aðeins heim sem gestur. —
Glaumur borgarinnar við Eyr-
arsund dró hann að sjer, námið
var að mestu lagt á hilluna, —
lífinu lifað. — Þó gaf þetta ekki
til lengdar neina fullnægju.
Hann hafði alla daga verið að
leita að sjálfum sjer. — Enn
hafði sú leit engan árangur bor-
ið. — Og tíminn líður.-------
Svo vaknar hann einn undur-
fagran vormorgun, og inn um
opinn gluggann berast til hans
raddir vorsins. — Það vekur
hjá honum gamlar endurminn-
ingar. Hann sjer í anda Vöku-
kofann heima, og íslenska vor-
nóttin með öllum sínum töfrum
stendur honum lifandi fyrir hug
skotsaugum. — Gamlir draum-
ar, geymdar vonir rísa upp,
ákveðnari og sterkari en fyr.
Enn einu sinni kreppir hann
hnefann og segir: „Jeg skal!“
0& nú eru það orð fullorðins
manns.
★
Að vísu hafði hann aldrej
mist trúna á sjálfum sjer, en
hann hafði sóað tímanum. Nú
skyldi það unnið upp. — Hann
braut af sjer alla hlekki. Ann-
ara ákvarðanir og vilji var að
engn hafður, og þó að aldagöm-
ul ótrú á skáldum og auðnuleysi
þeirra skildi hann um tíma frá
nánustu vandamönnum, ljet
hann það ekki á sig fá. Merkið
var hafið, —- til þrautar skyldi
barist. Og baráttulaus var leið-
in ekki umkomusnauðum útlend
ing, oft fjevana; því hann kunni
lítt með fje að fara, enda höfð-
ingi í lund sem í sjón, og oft
kom það fyrir, að hann ljet síð-
asta eyri sinn til þeirra, sem hon
um fanst enn ver staddir. —
Það er óskrifuð saga erfið-
leika, er hann átti við að stríða,
uns takmarkinu var náð. Og
þeir, sem hafa lesið brjef hans
frá þeim árum, er hann skrif-
aði Jóhannesi bróður sínum,
geta aðeins látið sig gruna, hvað
víða skórinn^þrengdi að. — Á
mörgu var byrjað þessi árin,
sem aldrei varð meira en byrj-
un, því það var alla daga svo, að
hann hafði mörg járn í eldin-
um. Hann var altaf að rífa nið-
ur og byggja upp að nýju, því
að hann var með afburðum
vandvirkur.
Þegar fyrsta leikritið, Doktor
Rung, komst á prent, fjekk það
ljelegar viðtökur meðal ritdóm-
ara. Þó var einstaka maður í
þeim hóp, er taldi hann hafa
hæfileika til leikritagerðar. —
Bóndinn á Hrauni er næsta full-
gerða leikritið. Það fjekk betri
dóma, og nú fóru landar hans.
að veita honum meiri athygli.
Hann finnur það þó sjálfur,,
að enn er hann fjarri að hafa
fundið sjálfan sig til fullnustu..
Það var ekki fyr en hann fór að'
færa sjer í nyt auðæfi íslenskrai
sagna, er biðu eftir að verða
leyst úr álögum. Þar var nóg af
ósljpuðum demöntum. Hann gat
fágað þá og sett þá í viðeigandi
umgerð með orðsnild sinni og
hinu auðuga ímyndunarafli. —
1 Fjalla-Eyvindi og Galdra-Lofti
nær hann hámarki frægðar sinn
ar. — Og nú rætast bernsku-
draumar hans. Hann hefir unn-
ið úr gulli sálar sinnar og ís-
lenskra þjóðsagna dýra gripi.
Nú siglir hann knerri sínum inn
í hvern ós, vík og vog heima-
landsins. — Leiðin liggur greið.
Hann er ekki lengur einmana,
f jevana útlendingur. Hver heið-