Lesbók Morgunblaðsins - 22.03.1942, Blaðsíða 14
78
LBSBÖK MORGUNBLAÐ8IN8
verk að taka kofuna, þegar veð-
ur var gott, en í bleytum tók af
gamanið, því þá er vart til óþrifa-
legra verk en þetta. Voru allir í
hinum verstu lörfum — kofna-
görmunum — þegar kofan var
tekin og var þá stundum sjón að
sjá vinnumannahópinn. Var þá
farið um flestar eyjar og leitað
í lundaholunum, kofan tekin og
snúin úr hálsliðnum og síðan lögð,
með hvítu bringuna upp við holu-
dyrnar, svo að ekki væri leitað
aftur í sömu holunni. Oft kom það
fyrir að „prófasturinn“ væri
heima, og þá þótti viðvaningunum
verra að fara með hendina inn til
hans, því lundinn er sterkur og
snar og getur bæði bitið illa og
klórað.
Svo var farið heim með hlaðinn
bátinn að kvöldi og kofan breidd
á gólf í hjöllum eða annarsstað-
ar þar sem rúm var og þar lá hún
þangað til hún var reytt. Það
starf höfðu vinnukonurnar, en af
þeim var þá enn nóg í sveitum.
Jón Bjarnason bróðir Ásgeirs tók
svo innan úr kofunni og saltaði
hana í tunnurnar, og voru oft til
fleiri tunnur af saltaðri kofu til
vetrarins í Knarrarnesi. Svo var
elduð kofnasúpa, meðan nýja kof-
an var til, með gulrófum og nýj-
um kartöflum. Þótti kofan ágæt-
is matur bæði ný og vel verkuð
sölt og var mikil fitufylla utan á
henni, enda höfðu sandsíli, feit
og spræk, verið aðalfóður hennar
yfir sumarið.
í eyjunum var einnig allmikill
heyskapur. Prá Knarrarnesi var
heyjað í nokkrum eyjum, sem
voru nærri heimaeyjunni og var
þaðan jafnan farið heim að kvöldi.
En þar var einnig heyjað í stórri
eyju alllangt frá, Geldingaey, og
var þar legið við í tjaldi meðan
það stóð yfir. Þurrheyið flutti
húsbóndinn heim á allstórum bát,
sem hann átti og nefndur var
„Skeið“.
Á Hofstöðum, sem eru á landi,
í norður frá Knarrarnesi bjó Jón
Samúelsson, systursonur Ásgeirs í
Knarrarnesi. Var hann mikið fyrir
sjóinn og veiðiskapinn eins og
frændi hans, listaskytta og afla-
maður. Var hann víst ekki minna
á síó larirli. fór um aller tri<!‘3-
ur á „skektunni“ sinni, sem var
ekki stór, og var hverjum manni
slyngari við að komast í færi við
bráðina og klófesta hana. Marga
álftina kom Jón Samúelsson með
í Straumfjörð til móður sinnar, en
hún steikti þær og var það hinn
ágætasti matur. Var talið að álft-
in jafngilti graslambi — fráfæru-
iambi. En álftarhaminn lagði Jón
inn í verslunina, þeir stóðu lengi
vel í tveimur krónum og voru
útflutningsvara.
Þá voru miklar samgöngur
milli þessara heimila við hina
skerjóttu strönd Mýranna. Kynn-
isferðir voru oft farnar á milli
þeirra og man jeg sumar þeirra
vel, einkum þó þær, er foreldrar
inínir og við börnin fórum í
Knarrarnes. Og svo þegar gestir
komu til okkar. Jeg hefi hjer að-
eins sagt lítilsháttar frá þeim
bændum, sem jeg hafði mest
kynni af, af þeim sem næstir voru.
En mjer er það vel ljóst, að með-
al húsmæðranna á þessum neðstu
bæjum á Mýrunum mun hafa ver-
ið alveg óvenjumikið mannval.
Var þar skamt á milli mikilhæfra
kvenna, þegar frú Martha sat á
Álftanesi, móðir mín í Straum-
firmi, Ragnheiður í Knarrarnesi
og Rannveig systir hennar í Vogi
og Sesselja á Hofstöðum. Enda
hefi jeg aðeins heyrt þeim lýst
á þennan eina veg af öllum þeim,
er þektu þær, eða voru hjá þeim.
Af hinu eldra fólki man jeg
auðvitað fátt. Best man jeg
gömlu Höllu á Álftanesi, tengda-
móður frú Mörthu. Var hún kona
allstórskorin, tápmikil og hraust.
Á áttræðisaldri hikaði hún ekki
við að fara fótgangandi á efstu
bæi á Mýrunum, um þrjátíu kíló-
metra veg, eða meir. .Hún var
orðin heyrnarlítil þegar jeg þekti
hana og lá því hátt rómur. Nef-
tóbak brúkaði hún mikið og bar
jafnan á sjer tóbaksbauk, sem var
silfurbúin tönn. Vel gæti jeg trú-
að því, að einhverntíma yrði skrif-
uð bók um íslensku tóbaksbauk-
ana, sem eru merkileg og þjóðleg
ílát, listaverk, sumir þeirra, að
útskurði og silfurbúnaði. En nú
láta íslendingar sjer sæma að
taka í nefið úr meðalaglösum með
pqrmírcfarma í, pða jafnvel úr
pappírskramarhúsum! Mikil er sú
hnignun og skelfiiig að vita til
hennar.
• Af vinnufólki foreldra minna
man jeg ýmsa menn og konur, en
minnisstæðastur er mjer þó Guð-
mundur gamli, sem var hjá þeim
bæði í Kóranesi og í Straumfirði.
Það man jeg, frá þeim einu jól-
um, sem jeg man eftir mjer í
Kóranesi, að Guðmundi var gefin
þriggja pela flaska af brennivíni
í jólagjöf — og bar jeg hana
þvers yfir gólfið til hans, og þótti
erfitt, því kraftarnir voru litlir,
en flaskan þung. Og ekki leið á
löngu áður en gamli maðurinn var
orðinn góðglaður, því innihaldið
kunni hann vel að meta. Guð-
mundur hafði verið giftur, en
ekki voru hjónin saman þá, tím-
arnir höfðu verið mörgum erfiðir
fyrir aldamót, einkum voru harð-
indaár milli 1880 og 90. Þau
höfðu átt nokkur börn og vænt
þótti Guðmundi um Ástu konu
sína. Þegar hann var ljendur, seui
kom fyrir einstöku sinnum, þá
voru vinnumennirnir stundum að
spvrja gamla manninn hvort hann
vildi ekki selja þeim Ástu. En þá
svaraði gamli maðurinn: „Nei. «. eg
farga ekki Ástu! — Jeg ljet gráa
rollu fyrir Ástu“. Allmikið tók
Guðmundur gamli upp í sig, og
kæmi fyrir að tóbak vantaði, þá
tugði hann síðast vasann, sem
hann hafði haft töluna sína í.
Altaf var gamli maðurinn góður
við okkur krakkana. Þegar for-
eldrar mínir fluttu frá Straum-
firði fór gamli Guðmundur til
Reykjavíkur og vann fyrir sjer
þar sem vatnsberi síðustu æfiárin.
Þá man jeg og er þau giftu sig
á heimili foreldra minna, Guðjón
Sigurðsson og Þórdís Jónasdóttir,
sem síðan bjuggu allan sinn bú-
skap í Straumfirði. Þá kom sjera
Einar Friðgéirsson á Borg til að
gefa þau saman. Jeg man þegar
hann stóð austan við sundið og
kallaði ferjuna eins og þá var
siður, því þá var enginn síminn.
Urðu ferðamenn stundum að bíða
nokkuð áður en köll þeirra heyrð-
ust, ef heimafólkið átti ekki von
á ferðamönnum. En í þetta sinn
var farið að voiiast eftir prestiu-