Lesbók Morgunblaðsins - 03.12.1944, Blaðsíða 2

LESBÖK MOROUNBLAÐSINS
4S2
Friðrik sjötti konungur Dan-
nivrkurríkÍK hafði atjórnað mjög í
anda einvoldisins, og var andvtgur
ölluiu stjórnarstel'mun, sein fúru í
frjálslvndis- og þingstjórnarátt.
Ilafði konungur þcssi löngiun sot'ið
á flestum framfaramálum og heft
framgang þeirra. En við júlíbvlt-
inguna 1830 hrökk hann upp nokk-
uð hastariega, nuddaði stýrur úr
augum og gáði til veðurs. Leist
honum ekki á bliku þá, sem upp
itafði dregið á himni stjórnmálanna,
enda mátti telja allra veðra von.
\’ar þá sýnilegt talið, að til ein-
ltverra ráða yrði að grípa svo að
sjálft hásadið skolaðist ekki burtu
í bvltingarflóði. Sá kostur var val-
inn. að stofna til þriggja ráðgjafa-
þinga í Danmörku til þess — eins
og það var orðað — „að gera kon-
unginum kleift að at'la sjer árciðan-
legrar vitneskju um allt, cr verða
megi þjóðinni til nytja, treystá þau
bönd, sem biuda sanian þjóð og
konungsætt og lífga anda almenn-
ings“.
illutur íslands skyldi verða sá,
að konungur tilnefndi tvo menti
J'yrir þess höud. er tækju sirti á
stjettarþinginu í Hróarskeldu. Var
um ísland rætt og mcð þ.tð farið
sem rjettindalaust amt cða stifti í
Danmörku.
J>e1ta var í sannleika rýr kostur,
enda þótti flestum þjóðræknum og
hugsandi tslendingum skömm 1il
koina. Baldvin Einarsson gekk fram
fvrir skjöldu, sýijdi fram á það í
Ijósu máli, hvílík reginfirra væri
hugmyndin um konungkjörnu full-
trúana tvo á Hróarskelduþingi. Ilóf
hann jafnframt baráttu fyrir stofn-
un ráðgjafarsamkomu í landinu*
sjálfu, baráttu fyrir eudurreisn Al-
jiingis. Fjekk mál hans þegar mik-
inn hljómgrunn meðal íslendinga,
emkunt nienntamanna i Kaun-
maimaiiciij, ■ og seudu þeir btsna-
Kristján VIII.
skrár um mál þetta til konungs.
Þrátt fyrir eindreginn andróður
Islendinga. urðii þeir að búa við
þann halla hlut í fullan tug ára,
að hafa tvo stjórnskipaða fulltrúa
á þingi Eydana í llróarskcldu. l’að
var allt og sumt sem þcir skyldu
leggja til stjórnarstarfa lands síns.
l’iiinur prófcssor Magnússou var
annar fulltrúinn öll árin, seni þessi
skipan var höl'ð, en með honum var
í l'yrstu L. A. Krieger, stiítamt-
maður, þá I’. F. Iloppe, fyrrum
stil'tamtmaður, og loks Grímur
Jónsson, cr lengi var aiutrauður
norðan og austan á íslandi. llann
var þessi árin (1840 — 1842) bæjar-
lögeti í kaupstað eiuum í Dan-
mörku.
Em bættism annanefnd i n.
MEÐAN |iessi skipan lijelst,
gerðust kröfur hinna framsæknari
íslendinga stöðugt háværari. Tíma-
ritið Fjölnir var þar í brjósti fylk-
ingar fyrsta sprettinn. mcð vík-
inginn Tómas Sæmundsson að höt'-
uðsmanni. Síðan komu Ný fjelags-
vit. á vettvang og dón Sigurðssou
i’ór að látu þessi mál til sín taka.
Friðrik konungur sjötti og róð-
gjafar haua þybbuðust þo við, og
var lcngi talað fyrir ilaut'um eyr-
um Jieirra. En ýmsir hinir frjáls-
lynduri stjórnmálamenn Dana
sýndu glöggan skilning á sjerstöðu
íslunds og studliu málstað þcss.
Kom þnr að lokum, að konungur
setti á stofn „Embættismannunel’nd-
ina“ svokölluðu, og var það hlut-
verk hennar að „ræða þau íslands-
málcfni. er mest þykja umvarðandi
ölluin almenningi, og stjónnirráð
vor munu senda þgjm í því skyni
að þcir ræði þau. og að því búnu
láti uppi álit sitt og frumvörp".
Konungsúrskurður þessi um em-
bættismannanefndina var út ge.finu
22. ágúst 1838. Þar voru þau. á-
kvæði, að net'ndarmemi skyldu vora
tíu. allir tilnefndir af konungi eða
sjálfkjörnir vegna embætta sinna.
Nei'ndin átti að vcra skipuð moð
þeim hætti, som nú skal greina:
Amtmennirnir þrír voru sjálfsagðir
og auk þeirra cinhver dugmesti
sýslumaðurinn í hverju amti. l>á
kom biskup og mcð honum aunar
böfuðklerkur, soiu stjórnin taldi
besl til fallinu. Loks áttu Jiarna
sæti dómstjóri yfirrjettar og land-
fógeti.
Nefnd þessi skyldi koma saman
til funda í Reykjavík annaðhvert
ár. og ráðgast þar um landnins
gagn og nauðsynjar, þó ekki longur
cn fjórar vikur hvcrju sinni.
Embættismannanefndin cr fvrir
]'»að merkusts að hún var undanfari
hins endurreista Alþingis, niillispor,
seni stigið var al’ aðilum, er veigr
uðu sjcr við að feta áfram hreint
og hiklaust. Nefud þessi kom tví-
vegis saman til ráðslcfnu. árin 183!)
og 1841. Áttu þar sæti ýmsir hinir
mætustu menn, og skulu þeir nú
taldir.
Carl Bmil Bardeufletb. Ilann \ jr
ungur maður er nefudin var skip
uð. aðeins 31 ars að aldri, eu atti
óvenjulega glæsiiegau starfsfwil aó