Lesbók Morgunblaðsins - 03.12.1944, Blaðsíða 8

488
' LESBÓK MORGfUNBLAÐSlNS
ÞEGAR LOUISIANA VAR KEYPT
Eftir Edwin Muller
Sögulegar tilviljanir, metnaður Napóleons til heimsyfirráða, djörf-
ung amerísks sendiherra — árangur: Hið vestræna heimsveldi
Bandaríkjanna.
15 miljón dollara áhætta Livingstons færði Bandaríkjunum: Landsvæði,
sem er fjórum sinnum stærra en Frakkland, og þar sem nú búa 18 milj-
ónir Ameríkumanna. Þetta geysi landflæmi framleiðir árlega 3.000.000
baðmullarstranga, IV2 miljarð skeppur af hveiti og korni, 4 miljón
tunnur af olíu og málmi, sem eru 840 miljón dollara virði. Svínastofn 0g
nautpeningur þar er 2 miljón dollara virði. Ársframleiðsla aðalborgar-
innar, St. Louis nemur 1.000.000.000 dollurum.
LOÚISIANA-KAUPIN breyttu
þriðja flokks þjóð, sem barðist í
bökkum, í voldugt meginlandsstór-
vcldi. Þó voru þau ekki árangur
ráðagerða eða framsýnnar stjórn-
kænsku. Þau gerðust vegna óvæntr-
ar en farsællar tilviljunar, sem hag-
nýtt var með djarflcgri ákvörðun
manns, scm sagan hefir næstum
gleymt. Engan .mun liat'a grimað,
að llobert Livingston væri líklegur
til djarflegra framkvæmda. Hann
var talinn maður varfærinn og at-
hugull. Ferill hans á Bandaríkja-
þingi bar vott um vandvirkni og
heiðarleik, cn var aldrei framúr-
skarandi.
Árið 1801 gerði Thomas Jeffer-
son, þáverandi Bandaríkjaforseti,
liann að sendiherra í Frakklandi.
Illutverk hans nnin fvrst og fremst
hafa verið að iunheimta fjárhæðir,
sem Frakkar skulduðu Bandaríkja-
mönnum. í Napoleonsstyrjöldunum
Iiöfðu Frakkar ráðist á skip þcirra,
og hcrnumið varning. En síðan
hafði sambúðin batnað og líkur
virtust tit þess, að takast
mætti að fá tjón það, seni skipa-
cigendur hbfðu beðið, bætt að
nokkur. Livingston var íalið að
leysa það hlutvcrk af hcndi.
Hann tók sjer bólfestu í látlaus-
um vistarvcrum við Rue C'haussée
d’Antin, og hugðist taka til starfa.
Há maður, sem hann átti að skipta
við, var utanríkisráðherra Napólc-
ons, hinn háli og slægvitri Talleyr-
and. Ilann var of sleipur fyrir þenn
an samviskusama Ameríkumann.
Hvenær sem Livingston reyndiaðná
tökum á honum, slapp liann úr hönd
iim hans eins og áll. Það stóð Liv-
íngston ennfremur fyrir þrifum, að,
kunnátta hans í frönsku var næsta
óíullkomin. Mánuðirnir liðu, en
Livingston var engu nær takmark-
inu. Vonsvikinn, skrifaði hann brjef
til Jeffersons, þar sem hann sagði
meðal annars: „Mjcr virðist lítil
þörf fyrir sendihcrra hjer“.
En skyndilega tóku að gerast at-
burðir, sem voru miklu þýðingar-
meiri en innhéimtur krafna. En til
þess að skilja þá, verðum við að
hverfa í bili frá Pai-ís og vestur í
íjallabyggðir Norður-Ameríku.
Vestan við Alleghanjr-fjöll bjó
]iegar um hálf miljón Ameríku-
manna. Þa r voru komnir á fastir
þjóðfjeíagshættir, en tilvera íbú-
anna þar, byggðist algerlega á við-
skiptum þeirra við hinn hluta lands
ins — og umheiminn. Þjóðvegir
voru enn mjög ófullkomnir. En
náttúran hafði sjeð fyrir aíbrags
samgönguleiðum, þar sem voru hið,
skolgráa Ohio-fljót og hin breiða
Mississippi. „Old Man River (Miss-
issippi) var lífæð Vestursins.
Öll áin var frjáls frumbyggjun-
um — nema mynni hennar. Spán-
verjar áttu e,kki einungis hinar
geysimiklu yíðlendur handan árinn-
ar ofanverðrar, heldur áttu þeir
lönd að hcnni beggja vegna við
Neiv Orleans.
Frá Madrid stjórnaði hinn veik-
geðja Don Carlos IV, að nafninu til,
voldugasta ríki veraldar, en enginn
tók vérulega mark á honum. Enda
voru Vestmenn ekki í neinum vand-
ræðum með að semja við hann um,
MississippimynniÖ. í New Orleansi