Lesbók Morgunblaðsins - 19.05.1946, Side 14

250
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
SKILVINDAN KEMUR
TIL SÖGUNNAR
Sœnski hugvitsmaðurinn Gustav de Laval er
heimsfrœgur. Hann var ákaflega fjölhœfur og fekst
við margt. En frœgastur er hann fyrir skilvinduna,
sem kend er við hann og heitir Alfa Laval. Hún
hefir verið á mörgum heimilum hjer á landi. Auk
þess fann hann upp gufuturbínuna og rnjaltavjel-
ina og ótal margt annað. Hjer er sagt frá því þegar
hann fann upp skilvinduna.
— Er langt hjeðan til Klosters-
verksmiðjanna? spurði ungur mað-
ur um leið og hann settist á sleðann.
— Ekki getur það nú talist langt.
Við ökum yfir vatnið og verðum
því fljótari í ferðum.
Ekillinn breiðir stóra gærufeldi
yfir fólkið á sleðanum, sest svo
sjálfur í sæti sitt og slær í hestana.
Það er heiðbjart vetrarkvöld og
óteljandi stjörnur tindra á festingu
himinsins. Skin þeirra er svo bjart,
að það endurkastast af fönnum og
svellum alt umhverfis sleðann.
Ungi maðurinn hallar sjer aftur
á bak í sæti sínu og horfir dreym-
andi augum upp í himinhvolfið og
hlustar á hófatak hestanna og hvern
ig skaflarnir bryðja ísinn. Hugur
hans flýgur hátt og fæst við bjart-
ar framtíðar fyrirætlanir. Ungi
maðurinn veit að hann hefir köll-
un í lífinu, og hann er viss um það
að sjer muni takast að beita hæfi-
leikum sínum á rjettan hátt. Hann
er einráðinn í að sigra alla erfið-
leika.
En hættan liggur í launsátri. —
Fram undan er dimmur skógar-
jaðar, hinum megin við vatnið. —
Hratt er ekið og sleðinn nálgast
óðum land. En alt í einu heyrist
mikill brestur og á næsta augna-
bliki eru hestar, menn og sleði á
kafi í ísköldu vatni. ísinn hefir
verið svikull. Fólkið hljóðar og
kallar á hjálp. Ósjálfrátt verður
því það fyrst fyrir að losa sig við
gærufeldina og svo er að ná í skör-
ina. Ungi maðurinn varð fyrstur
upp úr vökinni. Eftir langa mæðu
tekst að bjarga öllum, og hestunum
einnig. Holdvotir og skjálfandi setj
ast menn á sleðann aftur, og áfram
er haldið.
Hjer lá við slysi, en varð ekki af.
En hæglega hefði svo getað farið
að Svíþjóð hefði mist þarna ein-
hvern mesta snilling sinn, og þá er
hætt við að ýmsar i'opgötvanir,
sem fyrir löngu eru komnar um
allan heim, væri enn eigi til.
Seinna þetta sama kvöld ók sleð-
inn í hlað á herragarði nokkrum.
Þegar þangað kom voru allir ferða-
langarnir í klakabrynjum. í glugg-
unum voru jólaljós og þegar bjöllu-
hljómurinn heyrðist þaut alt fólkið
út til að taka á móti gestunum.
Þeim var boðið inn í hlýjuna og
hjúkrað af mestu alúð.
Hún var söguleg ferð unga manns
ins til þessa herragarðs. En dvöl
hans þar varð eigi síður söguleg.
Hann var ráðinn þangað sem verk-
fræðingur við verksmiðju. Á hverj
um degi var hann önnum kafinn
við að gera tilraunir, og einu sinni
varð óhapp, sem hefði getað kostað
hann lífið, en snerist upp í það að
Laval.
verða leiðarstjarna unga manns-
ins á sviði nýrrar tækni. Hann var
að gera tilraun með nýjan stein-
bor. Hafði hann búið sjer til bor,
sem snerist með ofsahraða um
möndul sinn. Alt í einu brotnaði
borinn og dálítill bútur úr honum
þeyttist eins og elding út í vegg.
Verkfræðingurinn hugsaði ekkert
um það hvað hann hafði verið hepp
inn að verða ekki fyrir brotinu.
Hann var að hugsa um kraftinn,
sem þeytti brotinu þvert út í vegg.
Þarna var nýtt rannsóknarefni
— dýrmæt reynsla fengin af flugi
þessa litla búts. Fyrir þetta atvik
og á þessari stundu byrjaði Laval
að skilja það lögmál, sem var und-
irstaða margra uppgötvana hans,
þýðing hraðans.
Hann hætti að vinna og gekk
rakleitt inn í herbergi sitt. Þar
sökti hann sjer niður í að lesa grein
í þýsku tímariti, sem húsbóndi hans
hafði ljeð honum. Greinin var eftir
þýskan verkfræðing og lýsti hann
þar tilraunum, sem hann hafði
gert til þess að reyna að skilja
mjólk með miðflóttaafli.
Hann hrökk upp við það að
klukku var hringt, merki þess að
miðdegisverður væri fram reidd-
ur. Hann flýtti sjer að hafa fata-
skifti. Eins og vant var voru gestir
komnir og þeir spjölluðu um alla
heima og geima yfir borðum. En