Lesbók Morgunblaðsins - 07.11.1948, Blaðsíða 5

sem lionum var bannað að bera
hönd fyrir höfuð sjer, rjeð hann
það af að sigla til Danmerkur og
íá blaðið prentað þar Bændur i
kring um Reykjavík skutu saman
100 rdl. handa honum í ferðakostn-
að og tveir menn lánuðu honuni
sína 100 rcLl. hvor.
BlaOuð var svo prentað í prent-
smiðju L. S. Möllers og nefndist
,,Hljóðólfur“. Síðan ritaði Svein-
björn stjórninni og lagði málið fyr-
ir hana. Scndi hann með afrit af
samningi sínum við prentsmiðjuna.
al'rit af prentbanni stiftsyfirvald-
anna og prófarkir af blaðinu „ti'
þess að stjórnin geti sjcð og da?mt
um hvort ritgerðir mínar verðskuld
uðu það af hendi stiftsyfirvaldanna
að örkin væri ekki einungis útilok-
uð frá prentsmiðju landsins, heldur
líka timaritið sjálft hindrað fram-
vegis frá prentun þar. Af því það
er nú áform mitt framvegis að gefa
út blað á íslandi er leiðbeint gcli
alþýðu og skýrt hugmyndir hennar
í ýmsum málum, og þar eð jeg
þykist fullviss um, að stjórnin hjer
muni eigi mótfallin slíkri tilraun,
þá er það auðmjúk bæn mín til
hennar, að hún líti svo á mál þelta,
sem hún sjer að rjettur er til, og
sjái svo fyrir, að blaðamenn íslend-
inga þurfi ekki framvegis að óttast
slika ráðstöfun af stiftsyfirvöldum
landsins, meðan eigi eru aðrar á-
stæður til þess en einhverjai
„kringumstæður“, áem engíun má
vita hverjar eru.“
Þetta bar þann árangur, að dóms
málaráðuneytið nam úr gildi bann
stiftsyfirvaldanna gegn prentun
Þjóðólfs, svo að þessi tilraun stifts-
yfirvaldanua að hefta ritfrelsi fór
út um þúíur. Varð þessi utanferð
sjera Sveinbjarnar liin snöfurleg-
asta, cg mun líklega hafa ýtt uxidir
baö, að íimm árum seixma var prexit
frelsi lcitt í log a íslandi.
LESBOK MORGUNBLAÐSIJNS 431
Óvænt aílciðing
Það var að vonum að Sveinbirnx
væri mjög um það hugað að hjei
fengist prentfrelsi. Hann hafði orð-
ið fyrir barðinu á þröngsýni yfir-
valda og gremjan út af því kom
fram í tveimur greinum, scm hann
skrifaði í Þjóðólf árið 1352. Þar
scgir svO meðal annars:
— Málfærið er ein af ágætustu
gáfúm guðs oss til handa, og þó
hefur ágæti hennar ekki lítið auk-
ist við prentverks íþróttina. Án
málfcerisins hefði maðurinn veriö
eins og hver örinur skepna, en án
prentverksins væri sú kynslóð, sem
nú er uppi, ekki annað en ómentað-
ur og íáíróður lýður, þar sem ein-
stakir drotnuðu, en allur þorrinn
væri ánauðugur. Klerkarnir voru
það, sem fundu fyrst upp á rit-
banni. Veraldlegir höfðingjar tóku
ritbannið ppp, því altjcnd var það
ágætt ráð til að stennna stigu fyrir
uppfræðingu og frelsi þjóðanna. Og
þuð er sannast aö segja, að ljósið,
sem prentvcrkið hjálpaði Luther til
að kveikja, blossaði itpp í þann
loga, sem s\ eið bæði hár og skegg
af páfanum, því það er ugglaust,
hefði prentfrelsið ckki verið, þá
sætum vjer enn í dag í myrkri hjá-
trúarinnar og værum háðir allii
villu páfans. —
Út af þessum seinustu orðum er
dáhtið gaman að athuga þetta:
Ef Sveinbjörn hefði ekki gengið
fram fyrir skjöldu ineð að koma
sjera Ásmundi brott frá dómkirkju
söfnuðinum, mundi hann sennilega
hafa gegnt dómkirkjuprests emb-
ættinu til æviloka. Árásin hefur á-
reiðanlega ýtt undir hann að flytj-
ast lieðan.
Eins og fyr er frain lekið átti
hann heima í Landakoti. Sjera Ol-
afur Pálsson vildi ekkí kaupa þá
eigix. Var hún ekki seld fyr en 1859.
og var það þa kaþclska trúboðið,
sem keypti haxxa fyrir 4500 rdl.
Hormuðu margir, bæði fyrr og síð-
ar, að bærinn skyldi láta þessa eign
sjer úr greipum ganga.
En Sveinbjörn Hallgrímsson, sem
fagnaði því að vjer værum lausir
við villu páfans, hafði óviljandi og
óaí'vitandi greitt götu páfadómsins
til þess að nema land í hjartastað
höfuðborgarinnar.
Svo einkennilegur er stundum
leikur forlaganna.
V V L 4< V
ÚT AF GREININNI um „Ár-
bæjarmálið“ í Lesbókinni og
fi’ásögninni um dysjarnai hjá
Kópavogi, hefir mjer Verið bent
á þetta:
Á hernámsárunum vorú her-
búðir miklar á Digraneshálsi og
standa þar alhnargir skálal' enn,
Flestir voru skálarnir á háháls-
inum. Herbúðum var aítaf valið
eitthvert nafn, eins og menri vita,
og þessar herbúðir voru kallaðar
„Skeleton Camp“ (Beinagriridar-
búðir). Má af þessu draga þá á-
lyktun að hermennirnir hafi rek-
ist þar á beinagi'ind, cr þeir voru
að reisa herbúðirnar og gefið þeim
nafn af því. Hafa þeir þá hitt þarna
á eina eða fleiri af dysjum saka-
manna, er teknir hafa verið aí á
Kópavogsþingi.
En það gæti þa aftur i móti
beut til þess að í Valla-aunái sje
att við Digranesháls, þar sem sagt
er að „fyrrurn hafi verið höggvið
uppi á liálsinum“. A, O.
íW íW vV
Gamall fylliraftur kom askvaðandi
imi til læknisins, barði stafnum sín-
um i gólíið og þrumaði:
— Þú ert meiri svikahrappurinn.
Árið 1904 feklc jeg lijá þjer nieðal við
kvefi og varð að borga þjer lli ki'ónur
fyrir það
— Exx batxiaði þjer ekki? spuröi
1 v' írinn
— Eair.aSi? axpt; kkir*. — Littu a
roigi Jeg heíi fengiö kvef aftur.