Lesbók Morgunblaðsins - 21.11.1948, Blaðsíða 7

LESBÖK M0RGUNBI AÐSIN9
515
annað eins verk um ísland verið út
gefið, og mun aldrei verða.“
Guðbrandur Jónsson prófessor
segir í formála fyrir myndabók-
inni: „Myndir hans (þ. e. Mayers)
frá íslandi eru svo til orðnar, að
hann og fleiri leiðangursmenn
gerðu á ferðinni lauslega flýtisupp-
drætti af því, er þeim þótti mark-
vert, og vann Mayer síðan úr því,
þegar heim kom, og sauð upp úr
bví fullgerðar myndir.... Gefur þá
að skilja, að eðlilega hlýtur að
skorta nokkuð á um nákvæmni. Jeg
er þó ekki alveg viss um, að þar
sje altaf losarabrag frumdráttanna
um að kenna. Listamenn vildu í þá
daga, ekki síður en seinna tíma
listamenn, færa náttúruna til betri
vegar, ef svo mætti kalla það, eftir
sínum smekk, en hann gekk út á að
gera alt sem fegurst, ævintýraleg-
ast og annarlegast. Virðist mjer ein
mitt nokkuð augljós vísvitandi við-
leitni til þess í sumum myndun-
um.“
Má það að vissu leyti segja um'
þá mynd, sem hjer birtist, en hún
er af Húsavík í Þingeyjarsýslu. —
Kunnugum mun koma einkenni-
lega fyrir sjónir, að höfnin lítur út
eins og pollur, í fljótu bragði. En
þegar betur er aðgætt, er eins og
Viknafjöllin færist fjær og flóinn
opnist. Allir rosknir menn munu
kannast fljótlega við víkina og lend
inguna innan við höfðann, bryggju
selstöðuverslunarinnar og hinn háa
stiga af bakkanum niður í fjöru.
Listamaðurinn, sem myndina dró,
hefur staðið niðri í Búðarárgilinu
fremst að sunnanverðu. — Þá er
göngubrú yfir Búðarárósinn. Upp
háa stigann hafa menn borið allar
vörur á bakinu, áður en járnbraut
kom niður bakkann, og vagnar
voru dregnir upp með handsnúinni
vindu, sem var fremst á bakkan-
um. Eitt verslunarhús sjest þarna,
á svipuðum stað og íbúðarhús Guð-
johnsens stendur enn. Sunnan við
GULL! - GULL!
Ný náma veldur gullæði
ÁRIÐ 1898 ljet enska skipið ,Drum-
mond Castle“ í haf frá Höfðaborg
í Suður-Afríku, og var förinni heit
ið til Englands. — Maður nokkur,
Donaldson að nafni, og tveir fjelag-
ar hans, tóku sjer far með skipinu.
Donaldson hafði meðferðis nokkur
sýnishorn af grjóti, sem hann hafði
tekið hjá Odendaals Rust, en það
er lítið hjerað í Oranje fríríkinu.
Var þar þá enn lítil bygð og þar
voru hvorki járnbrautir nje vegir.
Voru þarna nokkrir fátækir land-
nemar, sem lifðu á nautgriparækt.
Landkostir voru litlir þarna, en
Donaldson var sannfærður um að
þar væri gull í jörð. Hann hafði
gengið á milli manna til þess að
reyna að fá fje til þess að hefja
þar gullgröft. En þrátt fyrir það að
ána sjest vatnsmylla, en önnur
bygð eigi. Hefur þeim eflaust fund
ist svipmeira þarna en uppi á bakk-
anum. Fram af Bökunni liggur svo
seglskip fyrir akkerum, en bátur
er að lenda í „fjörunni“ og menn
komnir til að taka á móti honum.
„Enn er myndasafnið talið mikils
virði. — Það geymir fyrir okkur
merka þætti úr þjóðlífi voru sem
horfnir eru fyrir meira en einni
öld, án þess að veruleg spor þeirra
sjái lengur. Það er orðið söguleg
heimild. — Leiðangur Gaimards
smeygðist sem aðskotaatvik inn í
rás íslenskra atburða, að því er
virðist til þess fyrst og fremst að
bjarga fyrir okkur minjum, sem
við, eins og á stóð fyrir okkur þá,
gátum ekki bjargað sjálfir,“ segir
Guðbrandur próf. Jónsson enn-
fremur í formálanum, og þetta er
satt.
sögur höfðu gengið um það síðan
1854 að gull væri í Oranje ríkinu,
vildu efnamenn Suður-Afríku ekki
leggja fram fje, og trúðu ekki á
fullyrðingar Donaldsons. — Þess
vegna var hann nú á leið til Eng-
lands og vonaði að sjer mundi tak-
ast betur þar, þegar hann hefði
látið rannsaka grjótið, sem hann
var með.
En á leiðinni hrepti „Drummond
Castle“ æðiveður undan Afríku-
strönd, sigldi þar upp á sker og
fórst og druknuðu allir, sem um
borð voru. Þar lauk ævi Donald-
sons og þar sukku gullsteinarnir
hans í djúp Atlantshafsins. Og í
Odendaals Rust gekk lífið sinn
venjulega gang. Á þeim slóðum er
Donaldson hafði tekið steinana,
gekk kvikfjenaður bændanna, og
þeir trúðu ekki einu orði af því,
sem hinn ókunni maður hafði sagt
þeim um fólgin auðæfi í jörðunni.
—o—
DONALDSON hafði átt tal við
ýmsa menn í Bloemfontein, Jo-
hannesborg og Höfðaborg, og sag-
an um þessa gullnámu hans var því
ekki gleymd, þótt hann væri fall-
inn frá. Og árið 1904 setti náma-
verkfræðingur Oranjenýlendunnar
tvo krossa á kortið hjá Odendaals
Rust til merkis um það, að þar væri
sennilega gull í jörð.
En það var ekki fyrr en 30 árum
seinna að byrjað var að bora þar
eftir gulli. Fanst þá þegar talsvert
gull, en þó ekki svo mikið að neitt
veður væri gert út af því. Tvö
námafjelög trygðu sjer öll náma-
rjettindi í hjeraðinu, en þau lietu
Frh. á bls 518.