Lesbók Morgunblaðsins - 21.11.1948, Blaðsíða 11

17 LESBÖK MORGUNBIIAJÐSINS
gullborgin Jóhannesborg þaut upp,
með öllum þeim stórbyggingum,
sem þar eru.
GULLIÐ finst þarna í lögum milli
sandsteinslaga, og geta þau lög, sem
gullið er í verið alt frá nokkrum
sentimetrum upp í tvo metra á
þykt.
Hin gamla aðferð að skola gullið
úr jarðveginum, er nú fyrir löngu
úrelt. Nú er gullið unnið með vjel-
um og á efnafræðilegan hátt
Flestir gullnemar hafa þráð að
finna stóra gullmola og verða ríkir
í einu vetfangi. En það eru oftast
nær óskadraumar, því að sjaldan
hafa fundist gullmolar. Þó hefur
það komið fyrir. Stærsti gullmoli,
sem sögur fara af, fanst í Chile og
vóg 153 kg. Hjá Ballarat í Ástralíu
hafa fundist tveir gullmolar og vóg
annar 84 kg., en hinn 69 kg. En
þetta eru hreinar undantekningar.
Mest af því gulli, sem til er manna
á meðal, hefur verið unnið úr grjóti
og með margbreyttum aðferðum.
í þessari „auðugustu gullnámu
veraldar“ hjá Odendaals Rust, bú-
ast menn heldur ekki við því að
finna gullmola. Gullið er alt í smá-
kornum í grjóti. Til þess að ná gull-
inu verður fyrst að mala grjótið, og
úr hverri smálest af grjóti fást ekki
nema 1780 grömm af hreinu gulli.
ÁRIÐ 1620 vörpuðu tveir enskir
skipstjórar akkerum þar fyrir fram
an, sem nú er Höfðaborg. Þeir hjetu
Fitzherbert og Shillings, og þeir
helguðu landið þar umhverfis Jak-
ob konungi I. En Bretum fanst fátt
til koma um útskaga þann, og eins
og allir aðrir á þeirri öld, hafði
Jakob konungur mesta ágirnd á
löndum í Vesturheimi, þar sem
„smjör draup af hverju strái“, og
þar sem gull og silfur var óþrjót-
andi, eftir sögusögn þeirra, er þar
höfðu komið. Bretakonungur ljet
sjer og í Ijettu rúmi liggja er Aust-
ur-Asíufjelagið hollenska sölsaði
Kaplandið undir sig 1652. — Þar
höfðu Hollendingar síðan bækistöð
fyrir skip sín, er þeir sendu til
Indlands. Það var svo ekki fyr en
í Napoleons-styrjöldinni, að Eng-
lendingar slógu aftur eign sinni á
landið og hafa haldið því síðan. En
löngu seinna fundust þar hinar auð
ugustu demanta og gullnámur, sem
tóku fram öllu því er þekktist í
Ameríku af því tagi. Og nú um
langt skeið hefur gullið verið helsta
útflutningsvara Suður-Afríku.
FYRIR stríðið nam gullframleiðsl-
an í heiminum samtals 1.143.035 kg
Árið 1938 skiftist hún þannig á
löndin:
Suður-Afríka 378 244 kg.
Rússland 155 515 —
Kanada 145 562 —
Bandaríkin 132 001 —
Ástralía 48 832 —
Filippseyjar 29.921 —
Mexiko 28.926 —
Suður-Rhodesía 25.318 —
Það var árið 1885 að menn fundu
fyrst gull í Suður-Afríku. Var það
hjá Wutwaterstrand, sem liggur
nokkru hærra en Transvaal hálend
ið. Paul Krúger var þá forseti Búa-
lýðveldisins. Menn komú himin-
lifandi til hans með þessa gleði-
fregn, en hann sagði:
„Minnist ekki á gull við mig Þvi
fylgir meiri bölvun en blessun, —
Hvert gullkorn, sem grafið verður
hjer úr jörð, mun síðar kosta tár
og blóð.“
Hann varð sannspár. Gullið freist
aði fjölda útlendinga að leita þang-
að. Og innan skamms reis upp gull-
borgin Jóhannesborg. Hinir mörgu
útlendingar, sem þar voru, heimt-
uðu fult jafnrjetti við Búa, og Bret-
ar studdu þá kröfu. Þegar Kruger
vildi ekki fallast á það, hófst Búa-
stríðið, sem stóð frá 1899 til 1902
og kom Búum svo að segja á vonar-
völ.
VvÁ' 'Y hú-Í TK" .’.'.'Á C39
- Molar -
Stokkhólmur varð ekki fyrir neinum
loftárásum í stríðinu og þó eru líklega
hvergi meiri húsnæðisvandræði en
þar. Öll herbergi í gistihúsum eru
pöntuð fram til ársins 1951. Fanga-
húsið á Langholmen hefir verið tekið
handa húsnæðislausu fólki. Engar
breytingar voru samt gerðar á því.
Þar eru enn járnslár fyrir gluggum og
hurðirnar er ekki hægt að opna nema
að utanverðu. Samt býr nú fólk í öll-
um fangaklefunum.
„Hvað var þá gert við fangana?"
mun einhver spyrja.
„Þeir voru fluttir í vitlausra-
spítala".
„Og hvað varð þá um vitleysing- •
ana?“
„Þeim var slept, og enginn hefir tek-
ið eftir því“, (Carrefour, París).
Hann haffii heimsótt liana tvisvar
í viku í hálft ár, en ekki borið fram
bónorðið enn. Svo voru þau á panpi
i tunplsljósi og þá sapði hann:
— Jeg þarf að leggja fyrir þig
mikilsverða spurningu.
— Ú, þetta kemur svo óvænt. sagði
hún, jeg. ...
— Mig langar til að spyrja þig
um þetta, tók hann fram í. Hvaða
dag hafið þið móðir þin ákveðið að
við skulum giftast?
Georg og Beta höfðu verið saman f
30 ár. Beta var farin að verða óróleg
út af því hvað bónorðið dróst. Og því
var það eitt fagurt sumarkvöld, er þau
sátu saman, að hún herti upp hugann
og bað hans. Georg þagði lengi, en
svo kom eitt „já“ dræmt út úr hon-
um.
Og þá losnaði um alt það, sem Beta
hafði byrgt inni í 30 ár, og það stóð
úr henni bunan í fulla klukkustund.
Hún talaði um húsið þeirra, um garð-
inn, umhverfið, húsgögnin, tilvonandi
börn, meðferð þeirra, hvað þau ætti
að heita, hvernig þau ætti að vera
klædd o. s. frv. Að lokum var efnið
þó tæmt og þá sagði hún:
„Segðu eitthvað Georg. Hvers vegna
segirðu ekki neitt?“
„Vegna þess að jeg hefi þegar sagt
of mikið", svaraði hann.
I