Lesbók Morgunblaðsins - 16.01.1949, Page 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
11
son um ástandið þá.
Kaupmenn græddu á tá og fingri,
bárust mikið á og lifðu í svalli og
óhófi, svo að ekki var furða þótt
kotungunum, sem varla áttu mál-
ungi matar nje spjarirnar utan á
sig, fyndist mikið tii um lifnaðar-
háttu þeirra og teldu þá sjer miklu
æðri menn. Var og svo fyrst, að
embættismenn treystu sjer ekki til
þess að keppa við kaupmenn um
tildur, prjál og óhóf, og kusu því
heldur að vera búsettir utan Reykja
víkur. „Máttu ekki virðingamenn
vera smálátir í Reykjavík ef þeir
ætluðu að halda nokkuð til jafns
við höndlunarmenn“, segir Espho-
lin. Varð alþýðan því fyrst um sinn
að fara á mis við handleiðslu inn-
lendra höfðingja, og var ofurseld
hinni erlendu ómenningu.
ÞEGAli Skúli Magnússon var svift-
ur landfógetaembætti, var dansk-
ur maður, P. Michael Finne, skip-
aður landfógeti hjer. Hann vildi
setjast að í Reykjavík, cn stjórnin
átti ekkert hús handa honum. Þá
bauð Páll Brekkmann stjórninni
hús sitt fyrir 1400 rdl. og taldi það
„sjerstaklega hentugt fyrir land-
fógetabústaö“. Hús þetta stóð um
það bil þar sem nú er hornið á
Veltusundi og Hafnarstræti, og var
svo að segja nýtt, bygt 1790. Það
varð úr að stjórnin kcypti þetta
hús, en Páll varð að láta sjer nægja
að fá 800 rdl. fyrir það. Svo veitti
stjórnia 200 rdl. til þess að gera
við húsið og nú fluttist Finne land-
fógeti þangað. En liann var ekki
ánægður með ibúðina. Ritaði hann
Rentukammeri hvert brjefið eftir
annað og' ber sig hörmulega. Segir
hann að fyrst og fremst sje skrif-
stofan alveg ósæmandi svo virðu-
legu embætti (hún var 2x4Mt alin
að stærð) cg auk þess sje eklu lift
i húsinu fyrir kulda cg raka og i
stórstraumum gar.gi sjcr up.p a hús-
ið og inn í það. Verst sje þó svefn-
herbergið; þar sje sagginn svo mik-
ill að svampur fyllist, sje honum
strokið um veggina.
Það varð fangaráð Finne að flýja
úr húsinu um miðjan vetur. Flutt-
ist hann þá upp í tukthús. Skrifar
hann nú Rentukammeri enn og bið-
ur að húsið sje f lutt og gert við það,
ella keypt annað hús handa sjer, og
bendir þá sjerstaklega á hús „salig
Angels Enke ved Hovedgaden", þ.
e. Lóskurðarstofuna.
Eftir miklar brjefaskriftir varð
þaö úr að stjórnin keypti Lóskurð-
arstofuna 1798 (eða tók hana af
frú Angel, því að hún haföi ekki
borguð neitt af kaupverðinu). En
hús Páls Brekkmanns seldi stjórri-
in þá Randerskaupmönnuin l'yrir
600 rdl. og ráku þeir lengi verslun
á þessum stað.
NÚ var Lóskurðarstofan orðin land
fógetasetur og breyttist þá nafnið
á henni og var hún nú köliuð Land
fógetahúsið. Þarna bjuggu svo land
fógetar hver fram af öðrurn, Finne
1798—1804, Rasmus Frydensberg
1806—1818 og Sigurður Thorgrím-
sen 1813—1828.
Það var vonð 1825 að íatækur og
urnkomulítlil piitur, Jcn i J\felshús-
urr. gekk £r$m hja Laudfcgetahm-
inu. Sigurður landfógeti var þá
kominn út og norður á strætið, var
á leið norður í gömlu biskupsstof-
una; en af því að luktar voru dyr
þær, er vissu út að strætinu, svo
að Sigurður komst eigi tafarlaust
inn, gekk Jón fram á hann og heils-
ar honum. Sigurður tekur kveðju
hans og spyr hvernig honum líði.
Jón scgir sjer líði nógu vel, nema
hvað hann kvaðst hafa heldur lítið
að gera. „En kannske þjer hafið
eitthvað handa mjer, sem jeg gæti
gert?“ „Þú getur komið til mín á
morgun,“ segir Sigurður.
Varð það svo úr að pilturinn
rjeðist hjá honum sem skrifari. —
Reyndist Sigurður honum íneð á-
gætum vcl til dauðadags og korn
honum í skóla. Þessi piltur var Jón
Guðmundsson síðar ritstjóri „Þjóð
ólfs“. Og þarna á glöðum vor-
morgni 1828 gerðisl hann l'yrst
heimamaður í liúsi því, sem liann
gcrði síðar írægt í sögu bæarins,
Þegar Ulstrup tók við landfógeta
embættinu eftir Sigurð Thorgrím-
scn, settist hann að í Berginanns-
stofu (áður ibúðarhúsi forstjóra
verksmidjanua) því að Siguröur
\'ar áfram í Laudíógetahusinu. —
Gekk svo um hnð, að Rentukamm-
erið var í vandræðum með Land-
JLH XclVÖ Úl t x'l-
tilmæl. Kriegers stlptamtmanns, aö