Lesbók Morgunblaðsins - 16.01.1949, Síða 6

14
LESBÓK MORGUNBL\ÐSINS
fáríiin milli l> yntwíó(c
iwiálanna
FÖÐURLAIMD ÞITT OG MITT
ÞAÐ er ekki ýkja langt síðan að
íólksflutningar hófust frá íslandi
til Ameríku. Það var seint á síð-
ustu öld. Sumir vesturfararnir
fóru ekki lengra en til Winnineg,
eða settust að á vesturströnd Winni
pegvatns og stofnuðu bar r.ýlend-
una Nýja ísland. Aðrir settust að í
Norður-Dakota og Minnesota, á
hinu víðáttumikla graslendi sem
þar var. Enn aðrir heldu lengra
vestur á bóginn yfir ókönnuð land-
flæmi, og komust loks alla leið
vestur að Kyrrahafi.
í hjörtum allra þessara landnema
brann heilög ættjarðarást, og hug-
ir þeirra voru bundnir við ísland.
Lífið hjer vestra var gjðrólíkt því,
sem þeir höfðu vanist, lífskjörin alt
önnur. Þó var hjer sumt, sem minti
á ísland, tveir fjallgarðar hjer í
Norðvesturlandinu og blágrænt
Pugetsundið minti á íslensk evja-
sund.
Landar byrjuðu þegar á fisk-
sænska sveina. Einn þeirra hjet H.
Andersen. Hann keypti hús Jóns
Guðmundssonar árið 1887 og setti
þar á fót eigin klæðskerastofu.
Hann stækkaði húsið og bygði hæð
ofan á það árið 1895, en enn í dag
er það að stofni annað elsta timb-
urhús hjer í bænum, Lóskurðar-
stofan gamla, og heitir nú Aðal-
stræti 16.
—o—
INGÓLFUR ARNARSON hjet því
að setjast að þar sem guðirnir vís-
uðu sjer á bólfestu. Hann reisti
þarna fyrsta húsið í Reykjavík eftir
tilvísun guðanna. Tæpum 900 ár-
Eftir MARGARFT I. WANDREY
veiðum og gengu þær vel, enda
voru þeir þar engir viðvaningar.
Þeir voru upp með sjer þegar þeir
sigldu út á hafið á eigm bátum,
sem þeir höfðu smíðað sjer sjálfir,
eða látið smíða fyrir sig. Og þeir
drógu netin, full af silfurglitrandi
fiski. Útgerðin reyndist þeim arð-
bær.
Allar fjallahlíðarnar voru þakt-
ar frumskógum og þar var gnægð
veiðidýra. í skógarjöðrunum voru
sögunarmyllur og í borgum og bæ-
um voru ýmsar verksmiðjur, svo að
nóg var hjer um atvinnu, enda
flyktist fólk vestur að ströndinni,
þar á meðal allmargir íslendingar.
Sumum ógnuðu skógarnir og risa-
fjöllin og hurfu þeir aftur. Aðrir
fundu akurlendi, sem þeim leist vel
á og settust að á ströndinni, bæði í
Bandaríkjunum og Kanada, og
hafa dvalist hjer síðan.
um seinna velur Skúli Magnússon
þennan stað fyrir verksmiðjurnar,
þótt flestum þætti það með ólík-
indum. En það verður til þess að
hjer rís höfuðborg íslands. Einni
öld síðar rís upp á þessum sama
stað heimili, sem um langt skeið
verður menningarmiðstöð kaupstað
arins, þegar honum og þjóðinni lá
mest á. Guðirnir gleyma aldrei. —
Kvörn þeirra malar hægt, en hún
malar örugglega. Og sannið þið til
— enn á þessi staður eftir að verða
merkur í sögu bæar og þjóðar, með
einhverjum hætti.
Á. Ó.
Brátt mynduðust hjer íslenskar
bygðir og íslenskt fjelagslíf Um
aldamótin var það ekki óalgengt
að rúmlega hundrað manns væri a
íslenskum samkomum. Um sama
leyti var byrjað að kenna kristin
fræði í sunnudagaskólum Lestrar-
fjelag var stofnað og ýmis önnur
fjelög, alt í ramíslenskum anda.
Svo var reist samkomuhús og
allir voru mjög hrifnir af slíkri
framför. Það varð miðstöð íslensks
fjelagslífs. Þar voru haldnir safn-
aðar og fjelagsfundir, skemtanir,
leikar og danssamkomur. Margar af
okkar kærustu endurminningum
eru tengdar við þennan stað. Og
íslenskt fjelagslíf hefur þróast hjer
síðan, stundum að vísu hálf dáð-
laust, en það má líkja því við trje,
sem fellir lauf og fölnar til þess að
verða enn fegurra þegar nýtt gróð-
urtímabil hefst og nýtt lim grær
og laufgast.
Vegna þessa íslenska fjelagslífs
hafa ýmsir íslenskir hátíðardagar
haldist hjer við og haldið merk-
ingu sinni. Þannig má nefna sum-
ardaginn fyrsta og 2. ágúst og svo
þjóðhátíðardaginn 17. júní síðan
1944. Þessir dagar eiga djúp ítök í
hugum og hjörtum íslenska þjóðar-
brotsins vestan hafs.
Miklar breytingar hafa orðið hjer
síðan fyrstu landnemarnir komu.
Landið bygðist svo ört, að margt
af því, sem manni var kært, gleymd
ist eða fór forgörðum. En þó má
benda á mörg dæmi um þá menn-
ingu, sem íslendingarnir fluttu
með sjer að heiman. Og við
vitum nú að þessi menning hefur
sína sögulegu þýðingu og verð-