Lesbók Morgunblaðsins - 26.02.1950, Page 4

112
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
strætis. Hús þetta var þrílyft timb-
urhús, nýbyggt og eign Th. Thor-
steinssonar kaupmanns. Brann það
niður á skömmum tíma og bjarg-
aðist lítið sem ekkert þaðan út.
HanctaiiPósthússtrætis var þá versl
unarhús /,Godthaab“. Náði eldur-
inn því og brann það til grunna.
Ógerningur var að komast að eld-
inum 'Austurstrætismegin, því eld-
hafið lagði yfir götuna og hitinn
óbaérrlegúr. Barst eldurinn því
bráðlegá í Húsin norðan Austur-
strætis, Landsbankann á horninu
og næsta hús þar vestur af, en þar
voru tíl húsa Nathan & Olsen og
EgiB Jacobsen og þar vestar kjöt-
búð Gþnnars Gunnarssonar. Þá
brann svökallað Herdísarhús er var
næst I^ótel Reykjavík að vestan,
eða þár sem yerslunarhús Ragnars
Blöhdal er.nú. Var eldurinn stöðv-
aður í Austurstræti að sunnan við
nr. 8 (ísafoldj, en þar var sund á
mllli, húsa og svokallaður „brand-
gafl“ Var segl breitt þar á og dælt
stöðúgt vatni. Norðan Austurstræt-
is var eldurinn stöðvaður við hús
Ólafs Sveinssonar nr. 7, þar sem
nú er Búnaðarbankinn.
Enn breiddist eldurinn út til
Hafnarstrætis, og í Edinborgarhús-
in tvö og hús Gunnars Gunnarsson-
ar. Á horni Pósthússtrætis var ný-
legt hús, Ingólfshvoll, er enn stend
ur. Þar kviknaði í þaki og brann
mikið af efstu hæð, en var þá slökt.
Voru þá 10 hús brunnin niður í
grunn og það ellefta, Ingólfshvoll,
stórskemt. Útveggir Landsbankans
stóðu að vísu enn, enda voru þeir
úr steini. Um tíma kviknaði og oft
í hinu nýja Pósthúsi, en þar tókst
að síökkva áður en verulegar
skemdir yrðu.
Eldhafið var ægilegt á að líta og
geta menn gert sjer í hugarlund af
myndum þeim, sem til eru af bruna
þessum, hversu geysilegur eldurinn
hefur veriðj. enda sást hann greini-
lega til Keflavíkur og Hafnarfjarð-
ar, enda boðin hjálp þaðan, en kom
of seint. Þá komu og skip af hafi
til hjálpar. Var það enskt kaup-
skip, vopnað, og dró það fána í
hálfa stöng til samúðarmerkis. —
Hitt skipið var eftirlitsskipið Geir
og lánaði það vjeldælu, htla, til
notkunar við slökkvistarfið.
Öll áhersla var nú lögð á að
stöðva útbreiðslu eldsins frá því,
sem orðið var, því auðsjeð var að
ekki þýddi að reyna að slökkva í
húsum þeim, er þegar brunnu. —
Kom jafnvel til mála að sprengja
upp og rífa hús þau, er þóttu í
mestri hættu. Var þó horfið frá því
ráði, enda tókst nú að halda eld-
inum í skefjum.
Eitt af húsum þeim, er reynt var
að ráði til að slökkva í, var Ing-
ólfshvoll. Var það nýlegt steinhús,
bygt 1903 og átti það Guðjón Sig-
urðsson úrsmiður, faðir Gunnars
skipamiðlara í Reykjavík. Kvikn-
að var í efstu hæð og þótti reyn-
andi að koma slöngum upp á þak-
ið og freista að slökkva í því. Var
þá reistur stigi upp við húsið, en
hann reyndist of stuttur. Var Guð-
jón staddur við húsið og áhugasam-
ur um að tækist að bjarga húsinu,
sem vonlegt var. Matthías Þórðar-
son, þjóðminjavörður var og stadd-
ur þarna. Segist honum svo frá að
Guðjón hafi talið að nauðsynlegt
væri að koma slöngu upp á þakið
og eina leiðin til þess væri að fara
upp á þak í gegnum húsið. Ætlaði
hann þá strax að láta til skarar
skríða og leggja af stað. Matthías
þóttist vita að lífshætta væri hverj
um manni að reyna slíkt og helt
því í Guðjón, og hugðist varna hon-
um að fara. Hafði Guðjón þá rifið
sig af honum og sagt sem svo að
hann rjeði líklegast sjálfur hvað
hann tæki sjer fyrir hendur í sínu
eigin húsi. Hljóp hann síðan inn í
brennandi húsið. Segir í einu af
dagblöðum bæjarins frá þeim tíma
að Geir Sigurðsson, skipstjóri, hafi
hlaupið á eftir honum, en orðið að
hverfa frá við efstu hæð vegna
elds og reyks.
Guðjón fórst þarna í eldinum og
þótti það mannskaði mikill. Mun
hann hafa kafnað og fannst lík hans
við kvistglugga á þakhæð, lítið eða
ekkert brunnið, er tekist hafði að
slökkva í húsinu. Guðjón var vel
efnaður maður og mælti hann svo
fyrir í erfðaskrá sinni að mestur
hluti eigna sinna skyldi renna í
sjóð til eflingar tónlistarlífi í bæn-
um. Hefur honum að vonum þótt
það nokkuð fábreytt í höfuðstað
landsins.
Eldurinn dvínaði nú hvað af
hverju, enda tókst að hefta út-
breiðslu hans við það er orðið var
og segir G. Olsen síðar að það hafi
verið sannkallað kraftaverk. Log-
aði þó í rústunum í marga daga á
eftir. Rask mikið komst á bæar-
lífið við bruna þennan, enda var
þetta aðal verslunarhverfi bæarins.
íbúðir voru ekki margar í þessum
húsum, aðeins í Hótel Reykjavík
og Ingólfshvoli, að jeg held, og var
það bót í böli, því húsnæðisleysið
var, einnig þá, mikið í bænum.
Skaðinn, sem vátryggingarfjelög
in urðu fyrir var síðar áætlaður
%—1 miljón króna, sem þá var
mikið fje, en flest af því er brann
virðist hafa verið vátryggt að und-
anskildu Hótel Reykjavík og inn-
búi þar. Einnig eitthvað af vörum
hjá Gunnari Gunnarssyni. Fyrir-
tæki þau, sem í húsum þessum
voru. urðu skiljanlega fyrir miklu
tjóni þótt vátrygt væri, en þó var
töluverðu bjargað úr húsunum,
sem síðast brunnu og einhverju af
skjölum úr skápum, sem áttu að
vera eldtraustir, en reyndust mis-
jafnlega.
Samúðarskeyti barst frá konungi
til ráðherra á þessa leið: „Jeg bið
yður að votta djúpa samúð mína
út af hinu alvarlega slysi, er hent
hefur Reykjavíkurbæ. — Chr. R.“
i • ’ " :