Lesbók Morgunblaðsins - 29.10.1950, Side 12

I 496 Tf
LESJBÖK M0RL»UM3LXUSlNa
Kjarnageisianir
í þágu læknavísinda
NU þcgar cr sr\ro kotnid, að allar likur benda til l»css, að incð kjarna-
gcisluin vcrði hicgt að lækna allskonar manitamcin.
KANNSÓKNASTOFNUNIN í Oak
Ridge, þar sem fyrsta kjarna-
sprengjan var gerð, er nú orðin
miðstöð læknisfræðilegra og líf-
eðlisfræðilegra rannsókna um það,
hvernig nota megi kjarnorkuna til
blessunar fyrir mannkynið. Og þótt
ekki sje liðin nema fimm ár síðan
styrjöldinni miklu lauk, þá geía
þessar rannsóknir von urn jafn stór
-kostlega framför vísindanna, eins
og varð þegar smásjáin var fundin
upp.
Vísindin eru nú komin vel á veg
með að komast að því, sem áður
var talið óhugsandi, hvernig lik-
amslífið þróast stig af stigi, með
öllum þeim skjótu efnabreyting-
um, sem í því verða og „sókn og
vörn“ frumanna. Og þegar mönn-
um er þetta fyllilega ljóst, þá þarf
ekki á löngum rannsóknum að
halda til þess að greina einhvern
sjúkdóm, og þá er það útilokað að
mörmum geti skjöplast í því að
sjá hver sjúkdómurinn er.
Lykillimi að lausn þessa vanda
er „isotop“. En „isotop“ er frum-
eind einhvers frumefnanna, en
breytt frá því, sem hún uppruna-
lega er — annað hvort þyngri eða
ljettari, Stundum íiimast shk , iso-
top“ í náttúrunnar ríki, en hitt er
venjan að þau sje framleidd með
íleiðslurafmagni. Nú eru þekt 80
slík „isotop“, eitt fyrir hvert af
fruinefnunum, að undanteknum 16.
því að alls eru frumefnin talin 96,
Þessi geislapdi „isotop“ má nú
leiða í gegnum mannslíkamann án
þess að honum stafi hætta af því.
Og á leið sinni í gegnum líkamann
stafa af þeim alfa-, beta- og gamma
-geislar. En til þess að fylgjast með
þeim hafa menn Geiger-mæli, sem
er svo nákvæmur að með honum
er hægt að mæla styrkleika geisl-
anna á litlu broti lir sekúndu og'
þannig fylgjast með þeiin.
Sem einfalt og óbrotið dæmi um
þessa aðferð má nefna innspýtingu
af geislavirku sodium í æð sjúk-
lings, til þess að rannsaka hvað
blóðið streymir hratt í liandlegg
eða fæti. Geiger mælirinn sýnir
undir eins hvort nokkuð er að. —
Þessi rannsókn er gerð þegar á-
kveða skal hvort taka þarf af lim,
og hún sýnir nákvæmlega hvar
hann skal þá tekimi af.
----o----
Með þessum geislarannsóluium
hafa menn gert stórkostlega þýð-
ingarmiklar uppgötvanir um frumu
-bygging mannsins, og verða þær
sennilega til þess að örugg ráð
finmst gegn svo hættulegum, en
algengum sjúkdómum sem hvít-
blæði, blóðrýrnun, angina pectoris,
og svo krabbameini. Með tilraun-
um, sem farið haía fram í Massa-
chusetts Institute of Technology
hafa vísindamenn komist á snoðir
um það að zink hefur ákaflega
mikla þýðingu fyrir hvítu blóð-
kornin. Jafnframt kom það í ljós
við rannsóknir á hvítblæði, að zink-
skortur hafði átt þatt í fjölgun
hvítu blóðkornanna. Baðar þessar
uppgotvanir geta leitt til þess.að
lijer eftir verði hægt að Iækna hvít-
blæði, sem áður heíur verið tahð
bráðdrepandi.
Á sama hátt má búast við því
að takast megi að finna örugga
lækningu á bióðrýrnun. Læknar
hafa oft íurðað sig á því, að stund-
um læknast liún með járni, en
stundum ekki. Við rannsóknir í há-
skólanum í Boston með „isotopes“
haía menn komist að raun um að
stundum stafar blóðrýrnun af ó-
reglu í heiladingiinum, en ekki á
skorti á litarefni fyrir rauðu blóð-
kornin. Telja læknar nú að takast
megi að vimia bug á þessari veiki
með því aö láta sjúkiinga fá prótein
-ríka íæðu og hormónalyf.
Við þessar tilraunir íneð „isotop-
es“ í líkama mannsins hafa kjarn-
orku-vísindamennirnir rekist á þýð
-ingarmikla staðreynd, sem getur
flýtt mjög íyrir að ákveða sjúk-
dóm. Sýktur eða skemdur frumu-
vefur hefur þann eiginleika að
draga örar til sín geislanir heldur
en heilbrigður frumuvefur. Til
dæmis dregur lungnabólga til síu
fosfórgeislanir, einnig krabbamein.
Lungnabólga og nýrnabólga dreg-
ur til sín joðgeislanir o. s. frv. Á
þennan liátt er hægt að ákveða um
innvortis sjúkdóma með fullkom-
inni vissu á miklu auðveldari og
ódýrari liátt en áður. Og þetta verð-
ur æ þýðingarmeira er menn kom-
ast til fulls upp á að nota „isotop“-
geislana.
Þetta er þó þeim mun þýðingar-
ineira þegar þess er gætt, að þar
sem geislarmr leita á, þá eru þeir
lækning um leið. Því er nu-hægt
að lækna ýmsar innvortis mein-
semdir, sem ekki var hægt að
lækna áður öðru vísi en með hol-
skurði.
----o----
Með geíslavirku joði er hægt að
lækna angina peetoris. — Læknar
hafa ler.gi vitað, að með því að
draga úr starfi skjaldkirtlaana, hef-