Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.1951, Blaðsíða 4

192
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
baki sjer, Julius Schmahl að nafni.
Hann var ekki á því í fyrstu að láta
af embætti, þótt hann væri kominn
yfir áttrætt, því hann þekti vel fylgi
sitt. Ljet hann skrá sig til íramboðs.
En þegar Valdimar bauð sig einnig
fram í próíkosningunum, dró gamli
rnaðurinn sig í hlje.
Og þeir, sem studdu að kosningu
Valdimars Björnssonar urðu ekki
fyrir vonbrigðum, því hann hlaut
542.019 atkvæði í kosningunum. Voru
það um 100 þúsund atkvæðum fleira
en andstæðingur hans hlaut.
Einn galli er á kosningu Valdimars,
frá sjónarmiði Islendinga. Hann varð
að láta af embætti sem vararæðis-
maður Islands í Minnesota. En vonir
standa til að embættið verði áfram í
sömu fjölskyldu og er þá hagsmun-
um íslands áfram vel borgið á þess-
um slóðum.
Útverðir íslenska arfsins.
Hjer hefur stuttlega verið rakinn
glæsilegur ferill Valdimars Björns-
sonar fjármálaráðherra. Hann er að-
eins 45 ára. An efa á hann eftir að
vaxa að mannvirðingum og gera þar
með íslenska þjóðarbrotinu vestan
hafs enn meira gagn og sóma en þeg-
ar er orðið. En hvað sem samlandar
Valdimars fela honum, hversu skær,
sem stjarna hans verður á stjórn-
máíahimninum, mun hann aldrei
gleyma nje sleppa hendinni af ís-
lenska arfinum. Valdimar verður
meðal þeirra forustumanna í hópi
Vestur-Islendihga, sem þyngstu lóð-
in leggur á vogarskálarnar, til varð-
veislu þess arfs. Það kom glögglega
fram í ræðu þéirri, er hann flutti á
miðsvetrarþingi Fróns í Winnipeg
fyrir nokkrum vikum. í ræðunn'
kemst hann m. a. að orði á þessa leið:
„Einu sinni var kirkjan aðalstoð og
stytta í baráttunni fyrir viðhaldi ís-
lenskrar tungu í Vesturheimi. Börnin
fengu kristilega fræðslu, sú fræðsla
var á íslensku. Þjóðræknin og guð-
ræknin hjeldu höndum saman....
En nú er kirkjan hjá okkur hætt að
tala íslensku að mestu leyti.... Kirkj
-urnar okkar eru hættar að vera
meginstoð íslenskrar þjóðrækni. Satt
að segja er Þjóðræknisfjelagið nú sá
eini fjelagsskapur, sem hefur það
eindregna markmið að hlúa að við-
l.aldi tuiigunnar hjer í landi. Sú stað-
reynd ætti að efla hjá okkur fórn-
fýsi og starfsvilja.... Hjer ættu á-
greiningsefnin, sem eiga rætur sínar
að rekja til annara verkahringá að
gleymast í einingu og samheldni um
aðalmálefni — varðveislu menning-
ararfsins dýrmæta og margum-
rædda.‘
Hlutverk íslensku blaðanna.
„Islensku blöðin,“ heldur Valdimar
áfram í ræðu sinni, „eru aðaldriff jöð-
urin í allri þjóðræknisviðleitni okk-
ar. Að styrkja þau og stuðla að efl-
ingu þeirra er þess vegna lífsspurs-
mál í allri þjóðræknisbaráttunni.
Kirkjan er, af eðlilegum ástæðum,
gengin úr liði í þjóðræknisstríðinu
og þess vegna eru Þjóðræknisfjelag
og blöðin einu öflin, sem halda skildi
fyrir þjóðerni og tungu. Væru ís-
lensku blöðin okkar horfin, þá væri
öllu þjóðlegu sambandi bygða og
og dreifðra einstaklinga slitið, bæði
inn á við og út á við.“
Valdimar ræðir síðan um hve kær-
komnar Vestur-íslendingum sjeu
heimsóknir frá Islandi og minnist
komu þeirra manna, sem síðustu
missirin hafa komið að heiman,
þeirra Pálma Hannessonar rektors,
Alexanders Jóhannessonar prófess-
ors, Sigurgeirs Sigurðssonar biskups
og Páls Kolka læknis. „Við metum
hjálp og velvilja þeirra og þökkum
innilega fyrir,“ sagði ræðumaður.
Friður og frelsi er frumskilyrðið.
En Valdimar Björnssyni er það
ljóst, sem öðrum framsýnum mönn-
um, að það er innantómt hjal, að tala
um þjóðrækni og viðhald menningar-
arfs í heiminum, ef hin illu öfl, sem
nú brjótast um að ná yfirhöndinni,
sigra. Og þess vegna dvelur hann við
það atriði alllengi í ræðu sinni og
rökstyður mál sitt. Hann segir að
lokum:
„Það eru andstæð öfl, sem keppa í
heiminum núna, einmitt með hugi
manna að orustuvelli. Frelsi andans
er öðrum megin, kúgun hinum megin.
Hnefarjetturinn sker ekki úr í þeirri
deilu. En jafnvel friðarsinnar verða
stundum að láta hart mæta hörðu.
Hinn gullni meðalvegur er vandrat-
aður og þeir, sem glatað hafa andlegu
frelsi í blindri þjónustu við komm-
únismann hleypa stundum öfgum af
stað hjá þeim, sem standa raunveru-
lega á öndverðum meiði við þá. Við,
sem fylkjum liði, einmitt um and-
legan menningararf, á ársfundi þess-
um, ættum að skilja hvað í húfi er í
þessari skoðanabaráttu. Við vitum að
varðveisla alls þess, sem okkur er
kærast, bæði í heimalöndum okkar
og í íslenska arfinum, sem við geym-
um með þakklæti og virðingu, hvílir
algerlega á sigri frelsis, friðar og
rjettlætis.
I breiðri merkingu eigum við eng-
an ve'.'ðmætan arf að hirða, ef ein-
ræði og skoðanakúgun sigrar í heim-
inum. Andlegur arfur Islands niðja
flytur þeim, þótt dreifðir sjeu, hið
dýrmæta og göfuga, sem allir frelsis-
og lýðræðisvinir vilja verja og halda
við.“
—oOo—•*
Þannig hugsa og tala þeir frændur
okkar vestan hafs, sem gleggst skilja
hvernig nú horfir í heiminum. Margir
þeirra, eins og Valdimar Björnsson,
hafa áunnið sjer traust og virðingu
samlanda sinna og hafa gerst for-
ysturoenn meðal hinna ólíku þjóðar-
broti!, sem Norður-Ameríku byggja.
Þeir eru góðir og traustir þegnar þess
lands og þeirrar þjóðar, sem hefur
fóstrað þá, en þeir gleyma ekki arf-
inum frá ömmu og afa, heldur telja
hann meðal sinna dýrmætustu eigna.