Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.1951, Blaðsíða 15
LESBÓK MORGUNBLAÐSTN*
Morris haía talið sjer skylt að
gæta þess, að eldurinn sloknaði
ekki. Þeir hafa talið hann ættar-
arf og gætt hans vel. Einna falleg-
ast kom þetta fram hjá William
Morris, sem gætti eldsins íram að
ævilokum 1944.
Það var eina óveðursnótt, að
hvað eftir annað sló niður í reyk-
háf hússins og það lá við að eldur-
inn sloknaði. William Morris lá
fárveikur í rúminu. Hann var svo
veikur að hann gat ekki stað'ð á
fótunum. En hann drógst fram úr
rúminu, skreið á fjórum fótum að
eldinum og bætti brenni á hann.
Snemma næsta morgun kom jeg
að honum þar sem hann lá með-
vitundarlaus fyrir framan eldmn
Þegar hann opnaði augun varð
honum fyrst litið á eldinn, og það
hýrnaði yfir honum þegar hann sá
að eldurinn logaði enn.
Nú sem stendur er húsráðandi
þarna frú Hampton Owens og húri
hefir strengt þess heit að eldurinn
skuli ekki kulna út á meðan hún
er uppi standandi. Og þegar. hún
fellur frá ætlar hún að arfleiða son
sinn, Wendell Owens, að eldinum
Og hún kveðst vóna að þessi e'dur
sem nú hefir brunnið stöðugt í
rúmlega 160 ár, kulni aldrei.
Fjöldi fólks streymir árlega til
bjálkahússins hjá Saluda til þess
að fú að sjá þennan merkilega
eld.
(Eftir Hoyt McAfee).
Síðan þetta var ritað hefur kom-
ið fregn um það að þessi frægi
eldur sje slokknaður.
Frú Hamilton Owen, sem hafði
hugsað um hann siðan William
Morris dó, veiktist hastarlega í
janúar og var ílutt í spitala. Hún
bjó þá ein í bjálkakofanum, og nú
var enginn til þess að hugsa um
eldinn, svo að hann dó. Þegar ná-
grannamir heyrðu það að eldur-
inn væri dáinn, vildu þeir íyrst i
HVAÐ ev tími og hvað er rúm? Það
eru hugtök (abstract ideas) sem mað-
urinn hefur fundið upp til þess að
reyna að gera sjer grein fyrir tilver-
unni. En þessi hugtök hafa breyst mjög,
einkum á seinni árum.
Upphaflegi mælikvarði mannsins á
vegariengd hefur senniiega verið fet-
ið, lengdin á einu spori. Síðar fer hann
að mæla vegalengdir með hliðsjón af
tíma. Hefur þá komið upp dagleið, eða
sá spölur, sem hann gat gengiö myrkr-
anna milli. Nú er talið, að gangandi
maður fari 5 km. á klukkustund. Það
er þessi hraði, sem tími og rúm miðast
við upphaflega.
Frá upphafi var manninum ljóst, að
hijóðið gat farið svo miklu hraðara en
maðurinn. En takmörk voru því sett
hvað mannsröddin gat borist langt. Það
var nefnt kallfæri, og var mjög mis-
munandi eftir því hve hátt mönnum
lá rómur og hvernig veðri var farið,
eða hve hljóðbært var. Kallfærið varð
því aldrei nein ákveðin vegarlengd.
Nú er svo komið, að menn geta ferð-
ast hraðar en hljóðið berst, og þeir
geta talast við heimsendanna á milli,
án þess að tala hátt. Og þeir hafa kom-
ist upp á að henda á lofti hljóðbylgjur,
sem rrann’egt eyra nemur ekki. Þess-
ar hljóðbylgjur berast umhverfis hnött
inn á andartaki. Þegar þú hlustar á
útvarpstæki þitt flytja tal eða tóna frá
Tokyc, þá veistu alls ekki hvort þær
hljóðbylgjur eru komnar úr austri eða
vestri. Þú veist það eitt, að þær hafa
farið umhverfis hnöttinn með þeim
Iiraða, að þulurinn í Japan er aú tala á
meðan þú hlustar á hann.
Annars er mcrkileg sagan í Snorra-
stað ekki trúa því. En svo v'”**
EÖgu ríkari. Og nú, þegar bjálka-
kofipn stóð í eyði og eidurinn var
dáinn, þá kom upp sú saga, að þar
væri orðið meira en lítið reimt. —
Andar allra þeirra, sem hlúð höfða
að eldinum um 160 ára skeið, eru
þar kveinandi út af því að eldurinn
gkulj slokknsður.
•203
Eddu um kapphlaup þeirra Þjalfa og
Huga hjá Útgerðaloka. „Hugi, það var
hugur minn, og var Þjalía eigi vænt
sð þreyta skjótíæri við hann,“ sagði
Útgerða'oki. Hugann varQar ekkert um
vegaíengdir. Hann getur í einu vetfangi
farið vetrarbrautanr.a milli, hann legg-
ur mi'jónir ljósára í skref. Þess vegna
er fíutningur sálnanna, sólkerfa og
veírarbrauta milli, ekki ótrúlegri í dag
en það heföi þótt fyrir einni öld að
menn gæti lalast við yfir heimshöfin.
Sagan um Þjalía og Huga getur verið
ágæt dæmisaga enn í dag. Þjalfi cr
ímyr.d efnishyggjunnar og hinr.ar vjel-
rænu menningar, en Hugi imynd hinn-
ar andlegu menrúngar. Og það er hún,
sem flytur fjöll og gerir fjarlægðirr.ar
að engu.
Læknar sjá ekki neinn mun á eíninu
í heila vitringsins og efninu í heila
heimskingjars. k'unurinn á þessum
tveimur mönr.um er á hinu andlega
sviði. Og þegar menn líta yfir sögu
hinnar andlegu menníngar, þá sjest að
þar ber nokkra menn hæst.. Ekki eru
það herstjórarnir nje þeir, sem hala
hriísað til sín mest völd, þótt mann-
kvnssagan tali mest um þá. Þeir, sem
hafa þokað menningunni áfram, eru
yfirleitt einstæðingar og gjörsamlega
valdalausir menn, sem oft hlutu cki i
aðra viðurkenningu en þá, að vera of-
sóttir fyrir það að vera að bjarga
manr.kyninu og auka þekkingu þess.
Einu sinni heldu menn að jörðin vævi
miðdepill heimsins, sól og tungl væri
þjónar hennar og stjörnurnar settar á
hiininhvelfinguna til skrauts og augna-
yndis mannanna börnum. Þá var mið-
að við þá þekkingu, sem sjónip, veitti.
En nú hefur sjónin fært út takmörk
sín ó miklu stórkostlegri hátt heldur en
hljóðið og hraðinn. Nú gata menn sjeð
út i geiminn þá vegarlengd, sem ljós-
geislir.n er 1000 miljór.ir ára að fara,
og fer hann þó með um 300-.000 km.
hraða á sekúndu hverri. Nú hafa menn
uppgötvað ,að jörðin er á útslragn
nokkrum i vetrarbrautinni, þar sem
eru 100.0Q0 miljónir sólna. Og úti í
geimnum eru miljónir -slikra vctrar-
brauta, og í hverri vetrarbraut geta
venð margar miljónif jarða, þar sem
lífið þróast.
Viðfangsefni vísindanna nú er r.ð
finna sambandið milli lífsins í alheimi.
Þegar það cr fundið fallast trú og vís-
indi í faðma, og þá tekur mannkynið
stærra skref á leið íramþróunarinnar
cn noiílu'u túuú úður,