Lesbók Morgunblaðsins - 17.02.1952, Síða 8
68
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Gunnar Snjólísson:
í STAFAFELISFJÖILUM
AF ÞVÍ að svo mikið hefur verið um það rætt bæði í blöðum og út-
varpi hvað illa gekk um smalamennsku í svokölluðum Stafafellsfjöll-
um í Austur-Skaftafellssýslu síðastliðið haust, kom mér í hug, að ef til
vill væru það einhverjir, sem hefðu gaman að kynnast þessum fjöllum
nánar og vita einhver deili á því hvernig þau eru. Vitan'ega verður sú
lýsing, sem hér verður dregin upp, ekki nema í stórurn dráttum, því
hitt yrði alltof langt mál að fara að telja upp öll örnefni ,en þó verður
ekki hjá því komizt að gera það að nokkru.
AÐ STAFAFELLSFJÖLLUM liggja
4 jarðir, þ. e. allar þessar jarðir
voru á sínum tíma kirkjujarðir, og
síðar eign bóndans á Stafafelli er
hann keypti jörðina, og þó nokkrar
af þeim séu nú komnar í sjálfs-
eign, munu afréttir þeirra allra
verða sameiginlegar eftir sem áður.
Eins og að líkum lætur var Stafa-
fell að sjálfsögðu höfuðbólið, en
auk þess eru svo Brekka, Byggðar-
holt og Hraíinkot. Frá þessum bæj-
um var svo af hreppsnefnd raðað
niður í göngur, að sjálfsögðu eftir
fjáreign, þannig að Stafafell lagði
til 4 menn, Byggðarholt 2, Hraun-
kot og Brekka sinn manninn hvor,
eða samtals 8 menn, sem gengu
þessi fjöll, sem hér verður lýst með
nokkrum orðum. Smalarnir byrj-
uðu venjulega göngur sínar innan
að, en ég er að hugsa um að breyta
til og byrja heima við bæina.
FRAMFJÖLLIN
Það skal þó tekið fram til þess að
vekja ekki rangar hugmyndir, að
hér eystra er það venja að kalla
framfjöll sem utast eru og næst sjó,
öfugt við það sem tíðkast í Norður-
landi. Þar segjum við fram til
fjalla, fram í Eyjafjörð og fram á
heiðar. Kann ég því ekki illa, enda
sameiginlegt á báðum stöðum að
oftast verður suður áttin í þeirri
stefnu sem kallað er fram.
Þá er það fyrst Framfjallið, sem
kallað er svo. Var það venjulega
smalað seinasta daginn af öllum
gangnamönnum og heimastrákum,
sem þótti heldur betur um það að
mega smala fjallið.
Til norðausturs úr þessu fjalli
ganga tveir dalir, Hafradalur nær,
mjög gróðurlítill, og Hvannadalur
fjær, all grösugur hið neðra; liggur
hann meðfram háu gróðurlausu
fjalli sem Grákinn heitir. Niður frá
Hvannadal gengur djúpt gil eða
gljúfur, sem Hvannagil nefnist, og
eru við það inntakmörk Framfjalls-
ins. Margir mjög fallegir staðir eru
í f jallinu svo sem hjá Vötnum, sem
er nú raunar ekki nema eitt vatn,
sem liggur í hvylft, sem er öll skógi
vaxin hið neðra og nokkuð upp
eftir hlíðunum. Mikið er af silungi
í vatni þessu, en ekki er hann góður
og því lítt veiddur. Skjól heitir
vestan í fjallinu og er þar veður-
sæld mikil. Raftagil liggur aftur
nokkuð utar. Er það einkennilegt
og mjög skógi vaxið. Rétt utan við
gilið er Arasel, en þar voru beitar-
hús frá Stafafelli um áratugi, en
eru nú lögð niður.
Næst fyrir innan Hvannagil
byrja svokallaðir Skógar, þó
fremsti hluti þeirra sé að vísu ekki
nema gráir melar og gróðurlausir.
Neðst við ána er tangi, sem nefnist
Smiðjunes. Þar var áður byggð, og
má segja að túnstæði sé gott, en
ekki virðist þar heppilegt beitiland
fyrir kýr. Á Smiðjunesi sjást enn-
þá vel hlaðnar og miklar húsatætt-
ur og til skamms tíma var þar
geysidjúpur og vel hlaðinn brunn-
ur, og mætti ætla að brunnur sá
Stafafell.