Lesbók Morgunblaðsins - 09.03.1952, Page 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
117
Eitt af hinum nýju þorpum, sem stjórnin hefur látið reisa. Stúlkurnar eru iðju-
samar og skilja ekki snældurnar við sig' þótt þær fari út.
mesta frægð fyrir að bæla niður
byltingu kommúnista 1949.
Annað viðkvæmasta umræðuefni
flestra Grikkja er tungan. Hér eru
nú notuð tvö allólík tungumál eða
réttara væri e. t. v. að segja þrjú.
Talmálið er blandað mörgum út-
lendum orðum og er mun einfald-
ara en hin svo nefnda hrein-gríska
(kaparevúsa). Flest skáldin nota
talmálið í ritum sínum, en vísinda-
rit og háskólafyrirlestrar eru á
hrein-grísku. Dagblöðin sigia á
milli skers og báru, en eru þó nær
hreingrískunni. Við þetta bætist
svo mál Nýja Testamentisins, sem
kirkjan notar, og forn-gríska, sem
kennd er í skólum.
Eins og fyrr er sagt, eru Grikkir
menn trúhneigðir. Ber saga Forn-
Grikkja því órækt vitni. Kristin
kirkja tók upp þá stefnu í upphaíi
að gefa heiðnum siðvenjum þjóðar-
innar kristilegan blæ, í stað þess
að útrýma þeim. Má því rekja rót
margra kirkjulegra siða og hátta
aftur í heiðni. í stað goðanna kornu
dýrlingarnir, þótt gerður væri
munur á stöðu þeirra að sjálfsögðu.
í stað hinna fornu heiðnu sorga -
leika, sem upphaflega voru helgað-
ir dýrkun guðsins Dionysus, kom
orþódoxa messan, sem mjög hefur
á sér dramatiskan blæ og hefur
að sögn orðið fyrir áhrifum frá
grísku sorgarleikunum. — Það sem
nýtilegt var talið eða skaðlaust var
sem sé látið fljóta með og' fékk,
er stundir liðu, íullkomlega kristi-
legan svip.
Allt frá því, er kristin trú var
gerð að ríkistrú í rómverska ríkinu
undir stjórn Þeodósíusar mikla, má
segja, að kirkjan og ríkið í austri
væri eitt og hið sama. Keisarinn
hafði úrskurðarvald í öllum mál-
efnum kirkjunnar, og kirkjan fylkti
sér um hann sem fulltrúa Guðs á
jörð.
Undir kúgun Tyrkjans var það
kirkjan ein, sem hélt lífinu í þjóð-
armetnaði Grikkja og hóf frelsis-
stríðið 1821.
Undir ógnarstjórn Þjóðverja kom
það fyrir, að prestar og jafnvel
biskupar stjórnuðu skæruliðum.
Það er því augljóst, að kirkjan hef-
ur alla tíð verið snar þáttur í lífi
grísku þjóðarinnar, þótt margt mis-
jafnt mætti um samskipti hennar
og ríkisins segja á stundum.
,í seinni tíð virðist samlyndið far-
ið að kólna nokkuð, þótt kirkjan
sé ennþá lang áhrifamesta stofnun
Grikklands. Á nafndegi Páls kon-
ungs í júní s.l. varð ég vottur að
undarlegum árekstri. — Það var
sunnudagur og að vanda haldin
hámessa kl. 7 að morgni. Var kirkj-
an troðfull. Kl. 10 átti að fara fram
„Te deum“ fyrir kónginn, og hálf-
tíma aður birtist sveit lögreglu-
manna, sem tók að ryðja kirkjuna,
svo að rúm yrði fyrir ríkisstjórn,
þingmenn, herforingja og sendi-
menn erlendra ríkja. Erkibiskup-
inn, sem kominn er á níræðisaldur,
stöðvaði þá messuna, skipaði lög-
reglunni á dyr og kvað engan yfir-
gefa kirkjuna nauðugan, meðan
hann væri nærri. Lögreglan dró sig
sneypt í hlé og messan hélt áfrant.
Sýnilega var þó lögreglumönnun-
um órótt, því von var á hefðarfólk-
inu á hverri stundu. Þeir gripu því
tækifærið, þegar biskupinn fór inn
í kórinn, sem afgirtur er háur.i
vegg, og ráku alla út. Erkibiskup
varð að láta sér lynda að fá inn
borðaklædda broddana í stað ó-
breytts almúgans. — Þetta litla at-
vik sýndi, að eitthvað er fátt urn
kærleika með ríki og' kirkju sem
stendur.
Þá er og á döfinni þessa dagana
viðkvæmt mál, sem ekki er að vita,
hver endalok fær. Hyggst ríkiö
svipta kirkjuna öllum jarðeignum
hennar, og hefur hún risið öndver'ð
gegn því, sem vonlegt er.
Nokkur orð
um helgisiði Grikkja
Fram á síðasta ár voru í Grikk-
landi ekki færri en 80 helgir dagar
Þótti Ameríkumönnum það svo
óhóflegt, að þeir fækkuðu þeim
niður í 38.
Helzta hátíð Grikkja eru pásk-
arnir. Fasta þeir í 40 daga, áður
en hátíðin hefst. Sama máh gegnir