Lesbók Morgunblaðsins - 09.03.1952, Page 16

124
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Góðar kýr og ljelegar.
Það mundi nú þykja ljeleg kýr, sem
talin var leigufær á 18. öld. Ólafur
Stephensen telur það leigufæra ku,
sem mjólkar 572 potta á ári og fáist
úr mjólkinni 32 pund af smjöri. Eggert
Ólafsson telur það góða kú sem mjólk-
ar 12—20 merkur í mál, en segir að í
Kjósarsýslu sje sjaldgæft að kýr kom-
ist í 8 merkur, þó að þær sje fóðrað-
ar á besta heyi, venjulegt sje að þær
mjólki 4 merkur í mál. Finnur biskup
kallaði styrtlu þá kú, er ekki mjólk-
aði meira en 608 potta á ári, en góða
kú sem mjólkaði 1177 potta. Sjera
Björn í Sauðlauksdal segir að meðal-
kýr eigi að mjólka 2008 potta á ári.
Skúli landfógeti taldi meðalkú, sem
mjólkaði 1672 potta á ári. Ólafi’.r stift-
amtmaður taldi sínar kýr mjólka að
meðaltali um 1300 potta. Lögum sam-
kvæmt var sú kýr leigufær, sem mjólk-
aði 6 merkur í mál, 2 fyrir fóður, 2
fyrir hirðingu og 2 fyrir ábyrgð. —
Einn góður búmaður núlifandi segist
ekki vilja setja á kú, er ekki komist
í 20 merkur í mál eftir burðinn. Beri
maður það saman við hinar tölurnar,
þá er munurinn ærið mikill.
Kristín í Bolholti.
Móðir mín var vön að segja okkur
unglingunum, hvað föt og fæði þætti
dýrmætt er það skorti, ef við fórum
kæruleysislega með fötin okkar eða
matinn. Móðir hennar var Ingibjörg í
Skarði á Landi, dóttir þeirra Bolholts-
hjóna Eiríks og Kristínar. Var Ingi-
björg hjá foreldrum sínum í Bolholti
á Rangárvöllum í Móðuharðindunum
og hafði margt að segja frá þeim ár-
um um neyð fólksins, því að í Bolholti
var mikil umferð af fátæku fólki, þar
sem Bolholtshjón voru nafntoguð á
sinni tíð fyrir dugnað og hjálpsemi.
Sumt af hinu fátæka fólki, sem kom
til Kristínar, hafði verið svo aðþrengt
og horað, að hún ljet það vera hjá
sjer 1—2—4 vikur, uns það hjarnaði.
Jeg man sjerstaklega eftir einu atviki
eða sögu um það, er sýnir hve neyðin
hefir verið mikil. Kvöld eitt í köldu
veðri var Kristín frammi í bænum í
Bolholti, og var komið að háttatíma.
Heyrir hún þá að komið er við bæar-
hurðina og helt að það væri hundar
SKÍÐAKAPPAR. — Siðan um nýár hefur verið nógur snjór hér syðra til þess
að æfa skiðagöngur, enda hefur æskan notað skíðafærið óspart. Meðan skíða-
keppni Olympíuleikanna fór fram hjá Osló, voru þessir drengir að æfa sig hér
á Öskjuhlíðinni. Máske á það fyrir þeim að liggja seinna að keppa á alheimsmóti
og gera þar garðinn frægan. (Ljósm. Mbl.: Ól. K. M.)
og ætlaði að lofa þeim inn. Lýkur
hún upp bænum, en skuggsýnt var,
og sjer hún þá hrúgu eina öðrum meg-
in dyra undir bæarkampi. Spyr þá
Kristín hvort þar sje nokkur. Gefur
þá þetta hljóð frá sjer og rís þar upp
kvenmaður. Þegar inn kemur sjcr
Kristín að kona þessi, sem komin var
austan úr Skaftafellssýslu, var klædd
í forna kvenhempu. Það voru nær-
skornar skósíðar kápur, einfaldar og
oftast úr fínni einskeftu. Var kona
þessi í sama og engri spjör innan und-
ir hempunni, nema mig minnir skyrtu-
garmi. Þess þarf ekki að geta að kona
þessi fekk alklæðnað í Bolholti (Finn-
ur á Kjörseyri).
Sýra æsir eld.
Að Álfhólum í Útlandeyum var tví-
býli eða þríbýli árið 1869. Það var nú
um haustið að á einu býlinu var pott-
ur með grút settur yfir eld til þess að
skíra grútinn. Potturinn hekk í hó-
bandi. Var svo gengið frá honum, en
litlu síðar kom vinnukona inn í eld-
húsið, og var þá svo komið að hó-
bandið hafði slitnað og potturinn dott-
ið ofan í eldinn í hlóðunum. Lá hann
þar hallfleyttur þannig að eldur hafði
komizt í grútinn og logaði þar glatt.
Vinnukonan tók þá það til bragðs að
ná sér í sýru og fer með hana upp á
eldhússtrompinn og hellir henni þar
niður í eldinn. Ætlaði hún að slökkva
í grútnum með þessu. En þegar sýran
kom í bálið æstist það um allan helm-
ing, gaus upp í rjáfur og út um allt.
í sama bili komu hjónin á bænum inn
í eldhúsgöngin, fengu blossan framan
í sig og skaðbrendust bæði og urðu
blind um hríð. En eldstrokan fór eins
og hvirfilbylur fram öll göngin og fram
úr bæardyrum. í bæardyrum var 5—6
ára gamalt barn og sviðnaði hvert hár
á höfði þess, en að öðru leyti sakaði
það ekki. — Eldhúsið brann til kaJdra
kola og allt sem þar var inni.
Póstávísanir
var fyrst leyft að senda milli fs-
lands og Danmerkur í aprílmánuði
1870. Þó mátti upphæðin ekki vera
hærri en 50 rdl., og eigi máttu aðrir
afgreiða slíkar ávísanir hér en póst-
afgreiðslumennirnir í Reykjavík og
Seyðisfirði. Eyðublað fyrir póstávísan-
ir kostaði 2 sk., en póstgjald fyrir þær
var 12—24 sk.