Lesbók Morgunblaðsins - 16.03.1952, Blaðsíða 5

F LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
129
Á einum stað í ferðasögu sinni
segir hún: „Bernhöft sýndi mér lít-
inn landskika, sem hann hafði leigt
til 30 ára fyrir 30 Kreutzers leigu
á ári. En til þess að rækta þetta
land, svo að það gæfi af sér eitt
kýrfóður, hafði hann orðið að eyða
í það rúmlega 150 florinum og auk
þess lagt í það mikla vinnu og erf-
iði sjálfur“. Þetta sýnir að hann
hefur þegar byrjað á jarðrækt hér
og gengið að því sjálfur af kappi.
Hefur hann verið einhver dugleg-
asti jarðabótamaður hér í bæ á sín-
um tíma. Árið 1852 fékk hann út-
mælt „ræktað og óræktað land“ til
50 ára gegn 4 rdl. leigu á ári. Varð
út af því nokkur rekistefna, því að
stiftamtmanni þótti leigutíminn of
langur, en þó hélt Bernhöft sínum
leigumála vegna þess að hann var
byrjaður að vinna á landinu áður
en stiftamtmaður skarst í leikinn.
Tíu árum seinna fékk Bernhöft
Melkotstún á erfðafestu og mun
það fyrsta erfðafestulandið, sem
bærinn lét af hendi. Voru erfða-
festuskilmálarnir þeir að landið var
látið til eignar og frjálsra umráða
gegn árlegu gjaldi, bærinn skyldi
hafa forkaupsrétt að því ef það
ætti að seljast, en ef leigan væri
ekki greidd fyrir marz ár hvert,
skyldi landið falla aftur til bæjar-
ins endurgjaldslaust. — Við þetta
voru svo erfðafestuskilmálar mið-
aðir framvegis. Leigan, sem Bern-
höft bauðst til að greiða, var 110
alnir á ári, og skyldi það reiknað
til peninga eftir meðaltali allra
meðalverða í verðlagsskrá. Hann
græddi síðan út Melkotstúnið til
austurs og niður að tjörn.
Blettinn fyrir framan hús sitt
niður að læk, ræktaði hann for-
kunnar vel, gerði þar fagran blóm-
garð með skrautlegum reitum og
sólskífu í miðjum garði.
Þegar Bernhöft byrjaði að baka
þekktust ekki kol hér á landi. Þau
Tönnics Bernhöft.
fluttust hingað fyrst um 1870 og
var það Smithsverzlun sem fyrst
flutti þau. Eina eldsneytið hér var
mór, og þar sem um 7 hesta af mó
þurfti til þess að hita upp- bökunar-
ofninn í hvert skipti, veitti Bern-
höft ekki af 3000 hestum af mó á
ári. Hann fékk því hvað eftir annað
útmælt móland í Vatnsmýrinni, og
var mórinn fluttur þaðan í hripum
fyrst. En Bernhöft þótti það dýr
flutningur og léleg vinnubrögð. —
Hann fékk því leyfi hjá bæjar-
stjórn um 1860 til þess að gera ak-
færan veg heim til sín úr Vatns-
mýrinni. Þessi vegur var alltaf
kallaður „móvegur“. Lá hann upp
úr Vatnsmýrinni rétt fyrir sunnan
þar sem Kennaraskólinn er nú og
þaðan skáhallt upp og norður holtið
þangað til hann kom á Skólavörðu-
stíginn hjá Holti. Veg' þennan gerði
Bernhöft sjálfur ásamt vinnumanni
sínum Jóni syni Gissurar vaktara.
Þessi Jón var fáviti, en duglegur
og framúrskarandi húsbóndahollur.
Hann var kallaður „kis-kis“. Síðan
fékk Bernhöft sér vagn og var það
fyrsti vagninn, sem sást hér í
Reykjavík. Nú var öllum mónum
ekið á þessum vagni og byrjað á
því að fylla móhúsið heima, en það
tók ekki nema nokkuxn hluta af
þessum mikla mó. Var hinu þá
komið fyrir í hlöðum hjá Holti og
síðan ekið heim eftir þörfum.
Bernhöft var eini bakarinn hér í
bæ fram til 1876 að J. E. Jensen
stofnaði bökunarhús við Fischer-
sund. Var það nefnt „norska bak-
aríið“, af því að húsið var norskt.
Eftir það var íarið að kalla bökun-
arhús Bernhöfts „gamla bakaríið“
jafnhliða því sem það var kennt
við hann.
Húsin, sem Knudtzon reisti þarna
í Bankastræti standa enn að mestu
leyti óbreytt og eru nú eign ríkis-
ins.
Fyrst í stað var það aðeins heldra
fólkið í kaupstaðnum, sem keypti
brauð hjá Bernhöft. Alþýðan bak-
aði sín brauð heima. Fyrstu við-
skipti hennar við bökunarhúsið
voru þannig, að menn borguðu 6
punda rúgbrauð ýmist með 7 pund-
um af heimamöluðu rúgmjöli, eða
6 pundum af mjöli og 10 aurum
fyrir bökunina. Seinna komst það
lag á, þegar verzlanir fóru að flytja
mjöl, að menn lögðu inn hjá bök-
unarhúsunum 100—200 punda poka
af mjöli og greiddu bakaranum
2—4 krónur íyrir að baka úr því.
Fengu menn þá afhenta brauðmiða
eða brauðpeninga, sem þeir afhentu
svo aftur í hvert skipti sem þeir
sóttu brauð. Úr hverjum 100 punda
poka fengu menn 22 brauð, en 44
úr tunnunni. Þessi viðskipti héldust
íram yfir seinustu aldamót.
Upphaílega urðu bakarar að
framleiða ger sitt sjálfir (ölger) og
ráku því ölgerð jaínhliða bökun-
inni. Svo var það í Bankastræti, að
Bernhöft hafði sína eigin ölbrugg-
un. Segir Ida Pfeiffer að þar hafi
alltaf verið á borðum ágætt heima-
bruggað öl. Það var ekki fyp en
undir aldamót að hingað íór að
ílytjast „pressuger“.
BAKARASTÍGURINN varð æ f jól-