Lesbók Morgunblaðsins - 27.04.1952, Qupperneq 6

210
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
sesM fiaSlífi mætii útgeislunas'fsæði
lögð. Þessar litlu skipakvíar, sem
þeix vildu gera, hefði ekki nægt
nevna nokkur ár. Og hvernig hefði
þá átt að stækka höfnina í líkingu
við það sem nú er? Það heíði
reynzt bæði dýrt og örðugt að
koma á burt hinum voldugu út-
görðum Paulli, scm fylltu megin-
hluta hafnarinnar. Og ekki hefði
veFÍo ’nægt að fara með þá eins og
Steinbryggjuna, að urða þá og
fylla upp milli þeirra, því að þá
hefði höfnin orðið allt of lítil.
STFAUMBREYTING
Hafnarmálið lá nú í salti í 8 ár,
en árið 1904 er það aftur tekið upp
í bæjarstjórn. Var þá mikið um
það rætt að nauðsyn væri á að
koma hér upp hafskipabryggju úr
járni, eða hafskipakví. Var nú enn
leitað til Vaughan í Newcastle og
bauðst firma hans (Vaughan &
Dymond) til þess -að koma upp haf-
skipabryggjunni, og átti hún að
kosta 180 000 kr. Taldi þá hafnar-
nefnd ekki ráðlegt að ráðast í jafn-
kostnaðarsamt fyrirtæki að svo
stöddu, og þar með drógst málið
enn á langinn.
En svo var það 1906 að bæar-
stjórn bað Gabriel Smith, hafnar-
stjóra Kristjaníuborgar (Oslo) að
koma hingað til þess að athuga
hafnarskilyrði og gera áætlanir um
hve mikið mundi kosta að gera
skipakví.
Smith kom og athugaði alla stað-
hætti nákvæmlega. En tillögur sín-
ar og teikaingar sendi hann' ekki
fyr en í nóvember 1909- Hann lagði
til að hlaðinn yrði grjótgarður ofan
á Örfiriseyargrandann alla leið
milli lands og eyar og síðan gerður
hafnargarður til suðausturs frá
Örfirisey. Annar hafnargarður
skyldi gerður til móts við hann út
frá Batteríinu. Gizkaði hann á, að
garðar þessir, dýpkun hafnarinnar
og önnur mannvirki þar mundu
kosta um 1.600.000 kr.
ÞAÐ eru nú rúm 30 ár síðan að
viðvaningar, sem voru að íast við
síuttbylgjusendingar skýrðu frá
því nvað eftir annað að þeir hefði
orðið varir við skeyti utan úr
geimnum og það væri eins og þess-
ar sendingar væri miklu stöðugri
en aðrar. Svo liðu nokkur ár, að
menn urðu ekkert fróðari um það
hvers konar skevti hér væri um
Hafnarnefnd samþykkti þegar að
þessi áætlun skyldi lögð til grund-
vallar fyrir haínargerð í Reykja-
vík. Hér var bent á leið, sem eng-
um af hinum fyrri hafnarverkfræð-
ingum hafði komið í hug, að gera
alla víkina að höfn.
Eæarstjórn samdi nú frumvarp
til hafnarlaga og báru þingmenn
Reykjavíkur það fram á Alþingi
1911. Þingið samþykkti lögin, en
vildi ekki veita jafn mikinn styrk
og bærinn hafði farið fram á og
ekki meira en !4 hluta kostnaðar.
Það veitti þó ráðherra heimild til
þess að ábyrgjast fyrir landsjóðs
hönd 1.200.000 kr. lán handa hafn-
arsjóði. Lán þetta fékkst hjá 6
bönkum, 2 íslenzkum og 4 dönsk-
um. Var svo byrjað á undirbúningi
hafnargerðarinnar í marz 1913.
Það mun allra mál, að giftusam-
lega hafi tekizt um þetta mál. Að
vísu kom höfnin heldur seint, en
hún var jafn fullkomin og kostur
var á vegna staðhátta. Og rétt væri
af Reykvíkingum að halda í heiðri
minningu Gabriel Smiths fyrir það
að hann kom vitinu fyrir okkur
um það hvernig við ættum að gera
fullkomna hafskipahöfn í Reykja-
vík.
að ræða né hvaðan þau kæmi. En
svo var það árið 1932, að maður
nokkur, Jansky að naíni, sem vann
að rannsóknum hjá Bell símafélag-
inu í Ameríku, gerði merkilega
uppgötvun viðvíkjandi þessum
skeytum. Hann komst að því að
þrumuveður höfðu engin áhrif á
þau og að þau voru sterkust á viss-
um tíma sólarhringsins.
Með þessu þótti sýnt að skeytin
ætti ekki upptök sín hér á jörð og
nokkru seirina þóttist Sir Edward
Appleton hafa fundið, að sum þessi
skeyti mundu koma frá sólinni.
Árið 1940 komust menn svo að því
að skeyti þessi komu úr öllum átt-
um og allt benti til þess að þau
kæmi frá ótal stöðum úti í geimn-
um.
Það var dr. A. C. Lovell við há-
skólann í Manchester, sem réði
þessa gátu að lokum- Hann sýndi
fram á að þessar útvarpsbylgjur
hegðuðu sér mjög líkt og ljósbylgj-
ur frá stjörnunum, en þær kæmi
frá þeim stöðum í geimnum þar
sem engar stjörnur væri sýnilegar.
Síðan hefur hann smám saman
fært út þekkinguna á þessu og
hann hefur nú sannað að slík
skeyti og mjög öflug, koma að stað-
aldri frá því heimshverfi, er nefnt
er Andromeda-þokan, en þangað
eru um 750.000 ijósára héðan frá
jörðinni.
Tilraunir Lovells hafa sannað
það, að skeyti þessi koma frá jarð-
stjörnum, sem eru dimmar og sjást
því eigi, og af skeytunum virðist
mega ráða, að hinar dökku stjörnur
sé ekki færri en hinar björtu, eða
sólirnar.
Manchester háskólinn hefur rann-