Lesbók Morgunblaðsins - 21.09.1952, Side 9
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
445
Þar sera Hítará skellur á Klifsanda
bafa stór sandsteinsbjörg fallið niður
í árfarveginn.
stunda lestargangur er að næsta
bæ (Selárdal í Dölum) en 4ra
klukkustunda lestargangur að Hít-
ardal. Þaðan var og vikuferð í
kaupstað, hvort heldur var sótt að
Búðum eða í Stykkishólm. Sagt
er að Sigurður hafi haft þarna garð-
rækt og fengið 4 tunnur af rófum
og kartöflum á ári. Hlunnindi voru
og, silungsveiði í vatninu, eggja-
tekja og grasatekja. Eftir að Sig-
urður hætti búskap að Tjald-
brekku voru þar 5 ábúendur hver
fram af öðrum (og einu sinni
tvíbýli). En þeim lánaðist ekki bú-
skapurinn eins vel og Sigurði og
hvernig sem á því stóð var túmð
altaf að ganga úr sér, og seinast
fengust ekki af því nema 30 hest-
ar. Tjaldbrekka lagðist í eyði 1891
og síðan hefir enginn búið þar.
Austan megin vatnsins gengur
úfið og gróðurlaust fell úr Graf-
heiði fram að vatninu. Það heitir
Foxufell og er einkennilegt nafn.
Líklega þýðir það Tófufell. Hefir
einhver hér um slóðir einhvern-
tíma notað enska nafnið „fox“ um
ref, og svo hefir nafnið á grenlægj-
unni orðið foxa. (Fox kemur fyrir
í vísu eftir Skallagrím). Refir hafa
fram á þennan dag haldið sig á
þessum slóðum og á hverju vori
er leitað grenja í Hrauntöngunum
sunnan við fellið.
Hraunið milli Hólms og Foxu-
fells er jafnvel enn ógreiðfærara
heldur en hraunið niðri í dalnum,
er við fórum yfir daginn áður.
Úti í vatninu fram undan Foxu-
felli er fallegur hólmi grasigróinn
og er þar nokkurt hvannstóð og
burnirót. Eggert Ólafsson segir í
Ferðabók sinni, að séra Jón Hall-
dórsson hafi látið gera þennan
hólma og gróðursett hvannirnar í
honum. „Þangað kemur svartbak-
ur á hverju ári ásamt æðarfuglin-
um til að verpa og skýla hvann-
stóðin hreiðrum hans og eggjum
fyrir regni og hvers kyns illviðri.
Svartbakurinn verndar bæði egg
sín og æðareggin fyrir árásum
hrafna og kjóa“. Hér er eitthvað
málum blandað. í sóknarlýsingu
séra Þorsteins Hjálmarsens segir
að hólminn sé 60 faðmar á lengd
og 40 faðmar á breidd og um
þriggja faðma hár yfir vatnsborð.
Þarf ekki frekari vitna við um
það, að hólminn er ekki gerður af
mannahöndum. Hitt getur vel ver-
ið, að séra Jón Halldórsson hafi
flutt hvönn og burnirót út í hólm-
ann og reynt að koma þar upp
æðarvarpi með því að flytja æð-
arfugl þangað. Hann brauzt í
mörgu, er til framfara horfði. Með-
al annars vann hann járn úr rauða
hraungrýtinu í Rauðukúlu.
Nokkrir smærri hólmar eru
þarna í vatninu og hafa álftir oft-
ast orpið þar á hverju vori. Og
svo mikið svartbakavarp hefir ver-
ið þarna, að það hefir um langt
skeið verið talið til hlunninda. Það
er þó altaf að minka og má vera
að það sé vegna þess hve mikið
hefir verið tekið af eggjum. En
í minni núlifandi manna hafa feng-
ist þar 600—700 egg á ári, og var
þó sagt að enn meira hefði feng-
ist fyr.
Talsvert var nú um svartbak
þarna, einkum í stærsta hólmanum
og mun hann sennilega látinn í
friði. Ein álftarhjón voru þar
t'tsýn frá Foxufelli yfir Hítarvatn. Hóimurinn fyrir raiðju, Klifsandur og Ilvit-
ingshjallar til htegri.