Lesbók Morgunblaðsins - 21.09.1952, Qupperneq 15

LESBÓK morgunhlaðsinS
Fiörgamait Ióik
Menr. eru skapaðir til að verða 150 ára gamlir
FYRIR citthvað 40 árum var sænski
vísindamaðurinn dr. Aron Valentins að
blaða í „Svensk biografisk handlexi-
kon" og rakst þar á þetta naffti Ander-
son John, elztur rnaður í Svíþ.ióð. Dr.
Valentin fór þá að leita frekari upp-
lýsinga um þennan mann og komst að
raun um að hann hafði fæðst 1582 og
dáið 1729 og hefði því orðið 147 ára
og tveggja mánaða gamall. Hann hafði
lifað á uppgangstímum Svía og hann
hafði einnig séð veldi þeirra hrynja.
Hann líafði lifað ríkisstjórnarár Jó-
hanns III, Karls IX, Gustavs Adolf,
Kristínar dóttur hans, Karls X, Karls
XI, Karls XII, og dó á rikisstjórnarár-
um Ulriku Elenóru.
Út af þessu var það, að dr. Valcntin
fekk áhuga fyrir að kynna sér aldur
manna, og cftir 40 ár hcfur hann saín-
að meiri fróðlcik um það cn nokkur
annar maður í Svíþjóð. Á hann nú ná-
kvæma skrá um 5000 gamalmenni, að-
allega fólk, sem hefur lifað rúmlega
hundrað ár. Eru eigi aöcins Svíar á
þcirri skrá hcldur einnig fólk í öðrum
löndum. Býst hann við að gcta gefið
út þclta safn sitt eftir sex ár.
152 ára karl
Elzti maðurinn á þcssari skrá cr
Englendingurinn Thornas Parr, sem var
uppi á 14., 15. og 16. öld og náði 152
ára aldri. Saga hans cr mcrkileg. Hann
gift'ist ckki fyr cn hann var 82 ára
gnmall, cn kona hans var 28 ára. Þegar
hann var 105 áha (1538) vildi honum til
það óhapp að hann tók frum hjá kon-
unni — eignaðist drcng mcð annarri
konu. Fyrir þetta varð hann að standa
opinbcrar skriftir í kirkjunni í Alder-
berry. Konu hans fell þetta svo þung-
lega að hún dó nokkrum árum síðar.
Parr ætlaði þá að hætta að hugsa um
kvenfólk, cn gat clcki slillt sig, og í
annað sinn giftist hann þegar hann var
122 ára gamall, og lifði eftir það í
friðsælu hjónabandi í 30 ár.
Seinast fann Arundel greifi upp á
því að flytja Parr til konungshirðarinn-
ar i London. Var lraim sjálfur fús a þá
nýbreytni og varð nú frægur um allt
land og víðar, sem clzíi maður heims-
ins, og komu margir t> 1 að sjá ha»n.
Parr haíði alltaf Iifað fábreyttu lííi og
verið hófsmaður á mat og drvkk og
haíði lifað nicstmcgnis á mjólk og
brauði. Þegar hann kcm til hirðarinnar
og átti að fara aö lifa á þcim krsesing-
urn, sem þar voru á borðum, fell hon»
um 'ínaturinn illa íyrst i stað, cn vand-
íst honum og þótti hann seinast svo
góður að hann blátt áfram át sig í hcl.
Hann dó 5. nóvcmbcr 1635 og var þá
152 ára og 8 mánaða gamall. Lík hans
var krufið og kom í 1 jós að öll lífííeri
voru í bezta lagi, svo að hann hefði
gctað lifað rniklu lcngur, cf ofátið hcfði
ckki orðið honum að aldurtila. Það
þótti mcrkilegt að líkanii lians var allur
kafloðinn cins og á apa. — Parr hlotn-
aðist sá hciður að vcra grafinn í West-
minster Abbey þar scm mestu menn
Englands hvíla. Rubens hafði málað
mynd af hor.um þcgar hann var 137
ára gamall og cr sú mynd nú í Banda-
ríkjunum.
Gamall biskup
Einn af eiztu mönnum Svía var
Olaus Stephani Bellinus biskup. Hann
fæddist 1515 og dó 1618. Hann hafði
vcrið þrígiftur og margt hafði á daga
hans drifið. Einu sinni var hann kærð-
ur fyrir landráð og sviftur biskups-
tign. Kærandinn var prestur, sem öf-
undaði hann af velgcngni hans. Þessi
prcstur var nú gerður bÍ3kup í lians
stað, cn l>á sannaðist á hann að hann
var glæpamaður og var hann tckinn
af lífi, en Bcllinus fekk aftur biskups-
embættið, aðtins sex vikum c.tir að
liann liafði verið sviftur þvi.
Þegar hana var 102 ára garohll fór
hann langa og erfiða „visitatiu“-ferð
um Dalina, og hefur enginn annar bisk-
up leikið það eftir. „Það var kjarkur í
honum,“ segir Valentin.
Gullnemi, sem varð 108 ára
Menn mega nú ekki halda að það
haíi aðeins verið fyr á öldum að menn
urðu mjög garnlir. Til er það- enn að
45i
menn ná háum aldri. Eitt dænú um
það er Per Anders Hermanson frá Smá-
löndum. Hann var fæddur 1833 og fliftt-
ist til Amcríku þegar hann var 19 ára
að aldri. Skipið, scm harjn íór með,
var þrjá mánuði á leiðinni til Ncw
York og hafði hreppt versta veður svo
að við lá að það færist, cnda var það
mjög lélegt. Margir farþeganna létust
á leiðinni úr kulda og vosbúð og illu
atlæti. Þegar til New York kom slóst
Hermanson í hóp gunieitarmanna og
hél-du þeir til Kaliforniu. Þar rákust
þeir á gullnámu í Southwest Valley og
þegar Ilermanson- var þritugur ýar
hann orðinn auðugur maður. Tók hann
þá að fást við fasteignasölu og jakaði
cnn saman peningum. En á kreppuár-
unum um 1880 varð hann gjáldþrota.
Ilann byrjaði þó á nýan leik og innan
skamms átti iiann miklar fasteignir í
San Francisco. Svo kom jarðskjálftinn
mikli 1906, hús hans hrundu og brunnu
og hann fekk ekki ncma lítinn hluta af
vátryggingunni. Þá var hann sjötugur.
Hætti hann þá öllu braski, kcypti ^ér
iítið hús í Maine og lifði þar kyrrlátu
lífi upp frá því. Harm andaðist úrið
1941.
Hvað cr mannsaldur?
Þeir vísindemenn, scm fást víð að
rannsaka aldur manna, hafa sífeillt ver-
ið að brjóta heiiann um það hvað íuenn
geti orðið gamlir, hvað líkaminn gcti
enzt lengi áður cn hann cr útslitinn.
Þeir hafa komizt að þcirri niðurstöðu
að allur þorri manna cldist oi fljótt og
deyi fyrir aldur fram. Það cr hreinasta
undantekning að menn verða svo gaml-
ir að þcir lognast út aí vegna þcss
að líkaminn er „útgenginn cins og
klukka". En það er hinn eðlilcgi dffuð-
dagi. Thomas Parr, sem varð 152 ára,
dó ekki eðiilegum dauðdaga. Vísinda-
mennirnir liafa því komizt að þéirri
niðurstöðu, að manninum sé ætlað að
lifa 150 ár, enda þólt það sé ekki npa
örsjaidan að slíkt kemur fyrir. Þó
þykja líkur benda til þess, að ekki gcti
allir orðið jafn gamlir, sumir virðast
skapaðir til þess að lifa lengur en aðrir.
Þetta sést á því, að það er eins og lang-
lífi gangi í ættir.
Meðalaldur manna er óðum að lengj-
ast. Taiið er að meðalaldur í Rómaborg
hinni fornu haíi verið 25 ár. Erv nú
er meðalaldur manna í menningar-
löndum orðinn um 65 ár og búizt er
við þvi að áxið 2000 verðj helmingur-