Lesbók Morgunblaðsins - 11.01.1953, Blaðsíða 5

' LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ELDSPÝTNABÆKUR
semla hvalhausana þangað líka og
lata bræóa þá, því aö honum var
sagt að hann mundi haía getað
íengið mikið lýsi úr þeim. Það vissi
hann ekki íyr, og sú vitneskja barst
honum of seint til þess að hann
gæti hagnýtt sér hausana og grotn-
uðu þeir niður þar í fjörunni.
Allt kjöt af hvölunum var hirt.
Fengu skurðarmenn að taka aí því
okeypis eins mikið og þeir vildu,
og hver maður sem kom lekk kjöt
að vild sinni. Auk þess kom lítiil
vélbatur og iiutti tvo iarma af
kjöti til bæanna á Austurströnd-
um. Varð þetta mikið bjargræði og
nutu margir góðs af. Sundiærin af
hvölunum, bægsli og sporða, íengu
skurðarmenn, og var það aibragðs
matur upp úr súru, eins og allir
vita.
Þar með er þessari veiðisögu lok-
ið. Mun það vcra eins dæmi að
einn maður haía banað i einu 67
hvalfiskum og mætti Sumarliði
verða írægur i'yrir það viðvik. En
það er siður en svo að hann hrósi
sér ai því sjálfur. Hann talar um
það eins og hvern annan daglegan
viðburð, en þó er eins og veióihug-
urinn grípi hann aitur í hvert skiiti
sem hann rifjar upp þá stund, er
hann stóð blóði driíinn og banaði
hvölunum hverjum af öðrum og
varð jafnframt að gæta þess, að
þeir yrði ser ekki að bana.
A. u.

Gestkomandi maður stóð og horfði
á bónda, sem vaar uð piægja. Eitir
nokkra stund sagði hann:
„Þér mundi ganga miklu betur ef
þú hottaðir á klárinn."
Bondi dró klút upp úr vusa sinum
og þerraði af sér svitaim.
„Eg veit það“, sagði liann, „cn ó-
luaesis bykkjan sló mig i fyrra og sið-
an liefi eg aldrei avarpað liana ug ætia
mer eldn aö gera".
MAÐUR er nefndur Joshua Pusey
og var lögfræðingur í Filadelfia í
Bandaríkjunum. Hann komst ein-
hvern veginn að þeirri niðurstöðu,
að hann mundi geta orðið stórauð-
ugur ef hann gæti fundið upp eitt-
hvert handhægt hylki fyrir eld-
spýtur, í staðinn fyrir eldspýtna-
stokkana. Eftir mikil heilabrot
kom honum til hugar að hafa eld-
spýturnar flatar og hefta þær inn
líkt og bók. Og eftir fjölmargar til-
raunir tókst honum að útbúa slíka
eldspýtnabók, handhæga og fyrir-
ferðarlitla. Þetta var 1892.
Hann vann að þessu í skrifstofu
sinni. Hann sauð sjálfur brenni-
steininn á eldspýturnar og kveiki-
flötinn. Kápuna eða spiöldin utan
um eldspýturnar bjó hann til úr
þunnum pappa. Hann hafði 50 cid-
spýtur í bókinni og skírði bókina
„Flexibles“. Einn höfuð ókostur
var þó á þessu. Kveikiflöturinn var
innan á lokinu og því gat hæglega
farið svo að sjálfkrafa kviknaði á
eldspýtunum og af yrði sprenging.
Stór eldspýtnaverksmiðja keypti
einkaleyfið af Pusey, en hafði ekk-
ert gagn af því. Almenningur leit
svo á að eldspýturnar væri hættu-
legar. Gafst verksmiðjan svo upp
á þessu og bað ungan og áhuga-
saman mann, sem Henry C. Traute
hét, að reyna að gera umbætur á
eldspýtnabókinni. Hann fann upp
a því að setja kveikiflötinn utan á
bókina og lét svo prenta framan á
hana: „Lokið áður en þér kveikið".
Síðan fór Trute til Mihvaukee og
fekk Pabst bruggunarhúsið til þess
að panta 10 milljónir eldspýtna-
bóka með auglýsingu utan á um
Blue Ribbon ö!. Næst útvegaði
hann svo pöntun á 18 milljónum
bóka fyrir Duke tóbakssala. Og
seinast kom hami með pöutun a
1000 milljónum bóka frá Wrigley,
til þess að auglýsa á þeim jórtur-
leður hans.
Nú er allrar varúðar gætt um
tilbúning eldspýtnanna. Kveikiefn-
ið á þeim er búið til úr 30 mis-
munandi efnum og getur því varla
kallast brennisteinn, enda er þetta
kveikieini ekki jafn hættulegt og
brennisteinn. — Eldspýturnar eru
alitaf reyndar og til þess hefur
verksmiðjan sérstaka menn, sem
kveikja á þeim og slökkva logann,
með því að blása á hann. Einn
maður í verksmiðjunni hefur ekki
gert annað síðan 1909 en að slökkva
á eldspýtum og hann hefur blásið
á 3000 eldspýtur á dag til jafnaðar.
Þetta er nauðsynlegt vegna þess að
enn hefur ekki verið fundin upp
nein vél, sem getur reynt eldspýt-
urnar og sýnt að þær sé éins og
þær eigi að vera. Slokkni á eld-
spýtu við íyrsta blástur, þá er hún
talin ónothæf, því að þá sé ekki
hægt að nota hana úti. Slokkni
ekki á henni fyr en við þriðja
blástur, þá er hún talin hættuleg,
því að þá sé líklegt að menn kasti
henni logandi frá sér. En slokkni
á henni við annan bláslur, þá er
liún talin góð. Er það sérstök hst
að blasa a eldspýlurnar, því að
blasturinn verður að liafa akveð-
inn styrkleika, eða álika og vindur
sem ier með 15 mihia hraða á
klukkustund.
Eldspýtnabækurnar hafa reynzt
ágætur boðberi og auglýsingatæld.
Þær voru mikið notaðar í stríðinu
til þess að dreifa undirróðri. Flug-
vélar Jétu þeim rigna yiir borgir
og þorp í óvinalöndum, og vegna
þess að þar var mikill hörgull á
eldspýlum, kcpptist iolk um að ná
í þær, enda þott það væri bannað.
Uppgjafa liermaður í Boston keypti
I