Lesbók Morgunblaðsins - 11.01.1953, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
w*. 11
Eldgosasvæði í Kyrrahafi
FYRIR nokkru sýndu jarðskjálfta-
niælar á Hawai jarðhræringar, og
mcð nýum hljóðmæii, sem pró-
fessor Maurice Ewing við Colum-
bia háskólann hefir fundið upp,
tókst að mæla íjarlægðina. Upp-
tökin voru úti í Kyrrahafi um
3000 mílur frá Hawai.
Nú voru sendar ílugvélar frá
San Diego í Kaliforníu til þess að
gcra athuganir á þessum stað.
Þurftu þær ekki lengi að leita, því
er þær höfðu flogið nokkur hundr-
uð mílna suður með landi, sáu þær
gosstrók. Og er nær kom varð það
Ijóst að um eldgos var að ræða á
lítilli ey, sem San Benedicto heitir.
Þctla kom mönnum mjög á óvart,
þvi að engin merki höfðu áður sézt
til eldsumbrota á þessari cy, né
gangi, eina gríska borgin á þess-
um slóðum. Ilún var rcist árið (300
f. Kr.
Ilér cr aðeins drepið á fátt af
mörgu um fornlcifarannsóknir.
En til hvers eru menn að fást
við þctta? Er nokkuð gagn að því?
Hvað kcmur oss það við hvað gcrzt
licfur fyrir þúsundum ára?
Jú, oss kcmur það mikið við
cf vér cigum að þckkja sögu mann-
kynsins og reynum að átla oss á
framvindunni og því hvcrt lilut-
verk manninum cr ætlað hér á
jörð.
Fornfræðingarnir vinna því þarft
verk. Þcir hafa átt við marga og
mikla erfiðlcika að ctja. En þessi
nýa uppgötvun, að láta flugvélar
og ljósmyndir leita uppi forn mann
-virki, mun sennilega létta störf
þeirra mjög í framtíðinni, og það
er gott_________________________
heldur neinni ey í Kyrrahafi á
milli Ameríku og Hawai.
Eldgos þetta virtist standa í ein-
hverju sambandi við hið nýa eld-
fjall Paracutin í Mexiko. Þar byrj-
aði að gjósa í akri nokkrum árið
1043 og hefur nú hlaðizt þar upp
stór eldkeila, en askan úr gosunum
hcíur lagt í auðn stórt landsvæði
þar umhverfis. Þetta er í fyrsta
skifti sem menn hafa séð eldfjall
myndast frá rótum, því að þarna
hatði aldrei verið jarðeldur fyr. —
Eyan San Benedicto er hér um bil
í hávestur frá þessu nýa eldfjalli
og um 300 mílur út af vesturströnd
Ameríku. Þótti merkilegt að nýtt
eldgos skyldi koma upp þarna á
sömu breiddargráðu, og mundi það
bera vott um breytingar, er væri
að gerast í iðrum jarðar. Þess má
geta, að Paracutin eldljallið cr nú
orðið um 1500 fet á hæð.
Kyrrahafið cr um 3000 fcta á
dýpt á þessum slóðum, og San
Bcncdicto og tvær aðrar smáeyar
eru fjallatoppar, sem teygjast upp
úr sjónum. Ein eyan heitir Socorro
og er um 1200 l'ct á hæð yfir sjáv'-
armál.
A þcssum slóðum gcngur hrygg-
ur neðansjávar frá Mexiko allt út
undir hinar nýu cldstöðvar. — Er
hryggur jæssi 2000 fetum hærri
hcldur cn sjávarbotninn til bcggja
handa. Um 3000 milum vcstar er
annar ncðansjávar hryggur minni
nokkuð, cn dýpi á honum er ckki
nema um (300 J'ct. Menn lialda að
hér sé um ncðansjávar íjallgarða að
ræða, en órannsakaðir eru þeir með
öllu. En nú þykjast menn vita, að
hér sé um að ræða eldfjallahrygg
neðansjávar er nái alla leið frá
ströndum Mexiko til Hawai, og að
Hawai-eyaj-, gem eru um 1000 mil-
ur á lengd, sé aðeins framhald á
þeim fjallgarði. Ef sirkli væri
stungið niður syðst í Alaska, hinn
endinn látinn nema við fjallið
Paracutin og síðan dreginn hálf-
hringur vestur á bóginn, mundi
þessi hálfhringur þræða legu neð-
ansjávar fjallgarðsins allt til
Hawai. Munu verða í þeirri línu
nýa eldfjallið Paracutin, San Benc-
dicto og eldfjöllin á Hawai.
Menn vita af mörgum eldsum-
brotasvæðum úti í Kyrrahafi, eink-
um vestarlega í því, en þetta verð-
ur langstærsta eldsvæði, því að það
nær yfir hálft hafið.
í vestanverðu Atlantshafi cr
einnig eldsumbrotasvæði. Það r.ær
frá Mexiko til Kúba og þaðan til
Antillceya. Frá jarðfræðilegu sjón-
armiði eru eyar þessar ungar. —
Sjávarbotninn á þessu svæði hefur
einhvern tíma hækkað mikið vegna
eldsumbrota og eyunum þá skotið
xir sjó. Á milli þessa eldsvæðis og
cldsvæðisins í Kyrrahafi, eru cld-
fjöllin í Mcxiko, og tengja Juui
þessi tvö neðansjávar cldsvæði
saman.
Þegar Klettafjöllin mynduðust,
liófst meginlandið úr sjó, því að
áður var haf, þar sem Mississippi-
dalurinn cr nú. Framvindu þeir>'i,
scm nú verður vart í Kyrrahafinu,
má líkja við það er Klettafjöllin
mynduðust. Er sennilegt að ci i-
hvern tíma í framtíðinni skjóti
ncðansjávar hryggnum í Kyrraha’i
úr sjó, svo að Jandbrú myndist
milli Mexiko og Hawai-eya, svo uð
nokkurs konar innhaf verði þar
fyrir norðan. En það verða þús-
undir ára þangað til þetta nýa lund
er komið á landabréf.
(Úr „New York Herakl Tribunc")
★ ★ ★ ★ ★