Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1953, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
475
guðspjali er skrifað, er dómur
genginn yfir frumsöfnuðinn í Jerú-
salem, og það hefur áhrif á hina
endanlegu gerð ritsins. Virðist höf-
undurinn líta svo á, að Gyðingar
hafi alltaf verið Jesú fjandsamleg-
ir. Þeir eru vondu vínyrkjarnir,
sem fá makleg málagjöld (Mk. 12,
1—9)? Guðspjallið litast af þessu
heiðinkristna sjónarmiði þó að frá-
sögurnar séu að kjarnanum komn-
ar frá trúboði gyðingkristinna
manna.
Þetta er ástæðan til þess að ým-
islegt virðist rekast á í guðspjöll-
unum, að í þeim mætast andstæðir
straumar. Að meginmálinu til er
frásagan komin frá trúboði hinna
gyðingkristnu, þó að heiðingkristn-
ir menn gangi frá ritunum að lok-
um. Höfundurinn hyggur að Lúk-
asarritin eigi uppruna sinn í Anti-
okkíu en Matteusarguðspjall í
Alexandríu. — Eru gyðingkristnu
áhrifin sterkust í hinu síðastnefnda
guðspjalli, enda má gera ráð fyr-
ir að straumur gyðingkristinna
manna hafi einkum leitað til Alex- '
andríu og sennilegast sé, að þang-
að hafi Pétur farið. Og hafi ein-
hverjar leifar safnaðarins í Jerú-
salem komizt undan, þá séu miklu
meiri líkindi tii að þær hafi leitað
suður á bóginn en norður á við
til Pella, beint á móti herskörum
Cestíusar Gallusar og Vespasían-
usar.
Var kristindómur Páls
„annað fagnaðarerindi“?
Eftirtektarverðust er greinar-
gerð höfundarins fyrir því, að
kristindómur Páls hafi í raun og
veru verið annað fagnaðarerindi
en það, sem frumsöfnuðurinn í
Jerúsalem boðaði.
Hefur það löngum valdið guð-
fræðingum miklum heilabrotum,
hversu bréf Páls, sem rituð eru
tuttugu til þrjátíu árum á undan
guðspjöllunum eru sagnafá um
æviatriði Jesú. Ef ekkert væri nú
til um uppruna kristindómsins
nema þessi bréf, mundum vér nú
vita sáralítið um ævi höfundar
hans. Vegna þess hve hér er allt á
huldu um jarðneska ævi Jesú, hafa
sumir tekið að ímynda sér, að Páll
hefði raunverulega í huga ein-
hverja austurlenzka goðsögn, en
ekki sanna sögu af lifandi persónu,
sem nokkru sinni hefði stigið fót-
um á jörðu.
Sumir hafa að vísu reynt að út-
skýra þetta þannig, að bréfin séu
tækifærisbréf, sem ekki gefi til-
efni til slíkra upplýsinga, og muni
Páll hafa vitað meira en hann læt-
ur í ljós. En mjög er það óvíst. —
Undir öllum kringumstæðum verð-
ur það að teljast harla undarlegt,
hve bréfin eru snauð af beinum
tilvitnunum í dæmisögur Jesú,
kenningar hans og kraftaverk. —
Aitur á móti er í bréfunum mikið
af tyrfnum háspekilegum kenn-
ingum frá eigin brjósti Páls.
Nú er það auðsætt, að gyðing-
kristnir menn hafa einmitt borið
Páli það á brýn, að hann hefði
aldrei þekkt Jesú, og hefði því litla
þekkingu á, hvað hann væri að
tala um, heldur prédikaði hann
sjálfan sig (2. Kor. 4,5). En Páll
ver sig með því, að það hafi litla
þýðingu, hvort menn hafi þekkt
Krist eftir holdinu eða ekki, og
ekkert hirði hann um að þekkja
Jesú þannig. Hrósar hann sér bein-
línis af því að hafa ekki sótt kenn-
ingar sinar til annarra postula,
heldur hafi hann hana beint frá
andanum. Hafi guði þóknazt að út-
velja sig frá móðurlífi og kalla sig
af náð til að opinbera son sinn.
Af mörgu verður það ljóst, að
Páll styður ekki trúboð sitt við
neinar heimildir frá frumsöfnuð-
inum, enda vill hann sem minnst
af honum vita. Segist hann ekki
vera sendur af mönnum né að til-
hlutun Jesú Krists og guðs^föður.
Er það því auðsjáanlegt, að hér er
um guðfræðilegt hugmyndaflug
Páls að ræða, sem orðið hefur til í
höfði hans utan við rúm og tíð, en
hann síðan að hætti allra heittrú-
armanna og vitranamanna fyrr og
síðar ímyndar sér að komið sé
beint frá hinum æðstu máttarvöld-
um. Svo gallharður er hann í þess-
ari ímyndun sinni, að hann lýsir
bölvun sinni yfir öllum, sem ann-
ars konar fagnaðarerindi flytja
jafnvel þó að það væri „engill frá
himni“.
Öll líkindi eru til, að þeir menn,
sem postulinn bölvar mest, séu
engir aðrir eh nánustu lærisvein-
ar Jesú sjálfs, þeir sem setið höfðu
við fætur meistarans og hlustað
höfðu margsinnis á orð hans með-
an hann gekk um kring og kenndi
í Galíleu. Er það ekki nema eðli-
legt, að slíkir menn hafi talið sig
vita talsvert meira um kenningar
Jesú heldur en Pál, sem aldrei
hafði séð hann eða heyrt, og lýsti
því jafnvel yfir, að hann hirti ekki
um að vita neitt um Jesú eftir
holdinu. Hlaut Páll því að vera í
augum frumsafnaðarins í Jerúsal-
em hinn mesti vingltrúarmaður og
ævintýrapersóna og það því frem-
ur sem guðfræði hans, að því leyti
sem nokkur botnaði í henni, bar
meiri svip af heiðnum launtrúar-
brögðum þeirra tíma en hin-
um ströngu eingyðistrúarbrögðum
Júðanna.
Það er í raun og veru Páll, sem
gerir Krist að öðrum guði, eða
einkasyni himnaföðurins, sem
skreppur niður á jörðina til að
frelsa hina útvöldu undan ánauð
heimsvættanna. En svo mjög er öll
trúarboðun hans uppi í skýjunum,
að ekkert hirðir hann um að kynna
sér orð og kenningar þessa drott-
ins meðan hann gekk um á jörðu,
heldur einblínir hann á dauða hans
og upprisu. Og jafnvel þetta á í
huga hans lítið skylt við hina raun-