Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1953, Blaðsíða 8

478
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
um það hvernig á þessari útgeislan
stendur.
— ★ —
Með því að sprengja frumeinda-
kjarna losnar óstjórnleg -orka úr
læðingi. Nokkrar líkur eru til þess,
að slíkar sprengingar eigi sér stað
í sólum úti í himingeimnum.
Stjörnurnar geisla frá sér ógur-
legum krafti, og menn hafa verið
að reyna að komast eftir hvaðan
þessi kraftur kemur. Hann er svo
geipilegur, að mestar líkur eru tii
þess að einhvers staðar fari fram
gjöreyðing efnis. Sól vor eyðir til
dæmis 360.000 milljónum tonna af
efni á hverjum degi, en hún er svo
stór, að hún getur haldið þessu
áfram í 15 miljónir miljóna ára.
Þessi kenning kemur vel heim
við það, að heimurinn sé nokkurra
miljón miljóna ára gamall. En hixi
nýa kenning um útþennslu heims-
ins, gerir þetta tortryggilegt. Þá er
líklegra að reikna megi aldur
heimsins í þúsundum miljóna ára
í stað miljóna miljóna ára. Og þá
getur það vel verið að krafturinn
utan úr geimnum komi af því að
nýsköpun fari þar fram. Ef vetnis-
eindir breytast í helíumeindir, þá
gæti stafað af því samsvarandi
kraftur og af gjöreyðingu. En fer
þá fram nýsköpun eða gjöreyðing
í geimnum, eða hvort tveggja sam-
tímis? Það er ekki hægt að gefa
neitt ákveðið svar við þessari
spurningu, og skoðanir vísinda-
manna eru mjög skiítar í þessu
efni.
Nokkru eftir aldamótin urðu
menn varir við mjög sterka geislan
utan úr himingeimnum. Hún kom
ekki frá sólinni, því að hún var
jafn sterk á nótt sem degi. Og úr
því að hún kom ekki þaðan, var
engin ástæða til að ætla að hún
kæmi frá neinni annarri sól í vorri
vetrarbraut. Hún kom einhvers
staðar utan úr geimnum. Af hverju
stafaði hún?
Slíka „geimgeisla“, eins og þeir
eru kallaðir, er ekki hægt að fram-
leiða með neinum þeim náttúru-
krafti sem oss er kunnur. Hinir
sterkustu geislar, sem vér þekkj-
um, eru X-geislar og gamma-geisl-
ar af radíum. X-geislar geta farið
í gegn um fáeina millimetra af
blýi. Gamma-geislar geta farið í
gegn um nokkra þumlunga af blýi.
En þessir geimgeislar geta flogið
í gegn um 16 feta þykkt blýlag.
Ef þessir geislar eru líks eðhs og
X-geislar eða gamma-geislar, þá
gæti þeir stafað af tortíming efnis
úti í geimnum. Millikan heldur þó
að þeir stafi fremur af því að ný
sköpun fari þar fram. En ef þessir
geislar eru ekki bylgjur, eins og
X-geislarnir, heldur rafeinda-
straumur líkt og Beta-geislar, þá
hljóta þeir að hafa svipaðan hraða
og ljósið, vegna þess hvað þeim er
auðvelt að brjótast í gegn um
hindranir.
— ★ —
Fram að árinu 1925 heldu menn
að rafeindin væri nokkurs konar
öreind. En síðan hefir komið í ljós,
að hún heíir einnig annan eigin-
leika. Hún hefir sama eiginleika og
bylgjur, og er því bæði eindir og
bylgjur. Þegar svo var komið var
algjörlega loku fyrir það skotið að
menn gæti gert sér í hug neina
mynd af raíeindinni. Stærðfræð-
ingurinn gugnaði þó ekki á þessu.
Hann finnur upp aðíerð til að
reikna út það sem hann þarf að vita
um raieindina. En ekki eru allir
stærðfræðingar, ekki einu sinni
vísindamennirnir, og þeir eru á
þrotum með skilning. Og þegar
menn skilja ekki eitthvað, þá biðja
þeir oftast um mynd af því. En
það er hægar sagt en gert þegar
um það er að ræða, sem er hvort
tveggja í senn, eindir og bylgjur.
Hér rekur þess vegna að því, að
annaðhvort einangrast vísinda-
mennirnir með sína þekkingu, þeg-
ar þeir geta ekki lengur skýrt hana
fyrir almenningi með skiljanlegum
dæmum, eða þá að almenningur
verður að tileinka sér „abstrakt"
hugsun.
Stærðfræðingarnir segja, að
rúmið sé endalaust, en sé þó að
þenjast út, vegna þess að þetta
kemur bezt heim við útreikninga
þeirra. En það væri algjörlega þýð-
ingarlaust að reyna að gera mynd
af þessu rúmi. Það mundi ekki
leiða til annars en að spurt væri:
„Út í hvað þenst rúmið, ef það er
að þenjast út?“
*
'——»
BIUDGE í KREML
MALENKOV og þrír helztu ráðherr-
arnir komu sér saman um að taka sér
nokkurra mínútna hvíld frá stjórnar-
störfum og spila bridge. Sá, sem gaf,
athugaði spil sín vandlega og sagði
svo: „Þrjá tigla“.
„Fjóra spaða,“ sagði sá næsti.
„Fimm tigla,“ sagði sá þriðji.
Malenkov virti spil sín fyrir sér einu
sinni enn og sagði svo með áherzlu:
„Ég held að ég segi ekki nema eitt
lauf.“
„Pass.“
„Pass.“
„Pass.“
KOSNINGARRÉTTUR
ÞESSI saga er frá þcim árum þegar
kvenfólkið barðist sem ákafast fyrir
þvi að íá kosningarrétt. Þá ferðaðist
kvenréttindakona nokkur sveit úr
sveit og prédikaði fyrir kvenfólkinu
að standa nú saman og krefjast rétt-
indanna einhuga. Allar tóku henni vel,
nema ein bóndakona. Hún lét sér fátt
um finnast. Og þegar kvenréttinda-
konan spurði hana hvernig á því stæði,
svaraði hún blátt áfram:
„Ég lit svo á, að ef það er eitthvað,
sem karlmennirnir geta gert hjálpar-
laust, eins og til dæmis að kjósa, þá
sé bezt að láta þá eina um það.“