Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.1953, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
525
myrkursins. Þeir voru með plöntu,
sem þarf níu stunda myrkur. Henni
var það nóg, ef aðeins hluti af einu
blaði fekk þann myrkurtíma. Þá
þroskaðist hún eðhlega, alveg án
tillits til þéss hve langur birtutími
var á hinum blöðunum. Þetta var
talin sönnun þess að á hæfilegum
myrkurtíma er eitt blað, eða hluti
úr blaði, nægilegt til þess að færa
allri jurtinni þann kraft, sem hún
þarf til þess að geta blómgvazt.
Eins og nærri má geta þykir nátt-
úrufræðingum nú mikið undir því
komið að geta uppgötvað hvaða
kraftur er hér að verki, og hvaða
efni það er, sem jurtirnar draga í
sig meðan myrkt er. Væri hægt að
framleiða slíkt efni, þá væri hægt
að fá jurtir til að blómgvast á
hvaða tíma árs sem er. Og þá væri
hægt að rækta slíkar jurtir langt
frá þeim stöðum þar sem þær eru
upprunnar. Þá væri einnig hægt
að fá tvenns konar jurtir til að
blómgvast samtímis og kynblanda
þær, þótt slíkt sé nú ekki unnt
vegna þess að þær blómgvast á
misjöfnum tíma.
Enda þótt vitneskjan um það að
jurtir dragi í sig frjókraft í myrkri
sé tiltölulega ný, þá er það löngu
kunnugt, að með ýmsum efnum er
hægt að hraða vexti róta, blaða og
jafnvel blóma. Þessi efni hafa ver-
ið nefnd jurtahormónar, en réttara
væri að nefna þau gróðurhjálp. —
Með slíkum efnum úða menn sum-
ar jurtir til þess að þær blómgist
ekki, en aðrar jurtir eru úðaðar til
þess að flýta fyrir að þær beri blóm
og að blómin verði stærri en venju-
legt er.
Á Hawai-eyum eru miklar anan-
as-ekrur. — Venjulega blómgvast
trén misjafnlega snemma og ávext-
irnir þroskast því ekki samtímis.
En ef í garðana er borið efni, sem
nefnist „naphthalene-acetic acid“,
þá blómgvast trén öll í einu svo
sem 6—8 vikum seinna. Með þessu
móti þroskast ávextirnir jafn
snemma og þess vegna getur upp-
skeran farið fram í einu lagi.
Þarna fara nú einnig fram til-
raunir með að fá litchi-tréð til þess
að blómgvast betur en áður. Þetta
er ávaxtatré, sem ber framúrskar-
andi gómsæta og ilmandi ávexti,
en þeir hafa aldrei orðið verslunar-
vara að neinu ráði, vegna þess hve
erfitt hefur reynzt að fá trén til að
blómgvast. Það voru ekki nema svo
sem 4 tré af hundraði, er báru
ávöxt. En síðan farið var að bera
„napthhalene-acetic acid“ í aldin-
garðana, þá hefur brugðið svo við,
að nær 9 af hverjum tíu trjám
blómgvast nú og bera ávöxt. Þessi
uppgötvun verður til mikilla hags-
bóta fyrir Hawai-eyar og máske
mörg önnur lönd.
En mestar framfarir verða þó
þegar efnafræðingum tekst að
finna hvaða efni það er, sem allar
jurtir þurfa á að halda til þess að
blómgvast og bera fræ. Nú sem
stendur afla þær sér þessa efnis
sjálfar meðan myrkt er. En þegar
efnið er fundið, þá er gróðurinn
ekki lengur háður myrkrinu, því
að þá má koma því til jurtanna á
annan hátt. Og þetta getur haft
hina allra stórkostlegustu þýðingu
fyrir þau lönd, þar sem bjartar
sumarnætur eru. Þau mundu þá
geta ræktað ógrynni nytjajurta,
sem nú þrífast þar ekki vegna birt-
unnar.
í seinasta heftinu af „The Geo-
graphic Magazine" er einnig
minnzt á þetta málefni og sagt frá
tilraunum, sem nú er verið að gera
í Beltsville tilraunastöðinni í Mary-
land. Þar hefur það komið í ljós,
að ef brugðið er upp Ijósi um miðja
nótt, þótt ekki sé nema andartak,
þá ruglast sumar jurtir í ríminu
og er sem þær haldi að þær hafi þá
lifað tvær nætur stuttar í staðinn
fyrir eina langa. Gróðurhúsaeig-
endur eru nú farnir að hagnýta
sér þessa uppgötvun til þess að
hamla jurtum að blómgvast fyr en
á þeim tíma, þegar mest er eftir-
spurn að blómunum, t. d. rétt fyrir
jólin.
Svo eru þeir að gera þarna ýms-
ar tilraunir um hver áhrif mismun-
andi ljós hafi á þroskun jurta. Eru
þar höfð ýmis blóm í pottum og
brotnu ljósi beint á þau til skiftis.
Hafa menn komizt að því að mis-
munandi sveifluhraði ljósgeislanna
hefur mismunandi áhrif á blómin.
Með því að beina á þau sérstökum
lit ljósrófsins í nokkrar mínútur,
taka nokkur þegar að blómgvast,
en sé beint á þau öðrum lit Ijóss-
ins, þá geta þau alls ekki blómgv-
azt. Segja vísindamennirnir þarna
að það sé eins og eitthvert litar-
efni í jurtunum sjálfum sé að verki
og taki ekki við áhrifum geisla
nema þeir hafi ákveðinn sveiflu-
hraða. En hvernig þetta verði og
hvernig það orsaki að jurtirnar
blómgist, hafi menn enn enga hug-
mynd um.
Hitt vita menn að þessi „photo-
periodism" gildir einnig gagnvart
ýmsum dýrum og fuglum og er
þess valdandi að þau skifta um
háralit og fjaðralit eftir árstíðum.
Hún kom æðandi inn til beztu vin-
konu sinnar og hrópaði:
— Alveg er hann Jón að gera út af
við mig! í nótt dreymdi mig að ung
gála var að gera gælur við hann og
hann malaði eins og kettlingur.
— Settu það ekki fyrir þig, þetta er
aðeins draumur.
— Þú segir það-------en þegar hann
dirfist að láta svona' í mínum draum-
um, hvernig heldurðu að hann láti þá
í sínum draumum?
— u —
— Hvaðan skyldi hún hafa fegurð-
ina?
— Frá föður sínum.
— Er hann svo fallegur?
— Nei, en hann er efnafræðingur.