Lesbók Morgunblaðsins - 04.10.1953, Blaðsíða 5

r LESBÓK MORGUNBL'AÐSINS
555
Gamlir menn
MEÐALALDUR manna fer stöðugt
hækkandi hér á landi og stafar það
af minni barnadauða en áður var og
heilsuvernd, svo sem útrýming sulla-
veikinnar og hefting berklaveikinnar.
En að menn eldast betur nú en áður,
mun að þakka betra mataræði og
aðbúnaði og minni þrælkun. Nokkra
bendingu um þetta má fá með því
að virða fyrir sér æskulýðinn nú og
æskulýðinn eins og hann var fyrir
aldamót. Þar á er mikill munur og
kemur einkum fram í því hvað unga
fólkið er nú stærra en jafnaldrar þess
áður. Afleiðingin af betri lífskjörum
í uppeldi koma svo fram í því, að
menn lifa lengur en áður og eldast
betur. Mun því meðalaldur enn hækka
mikið á næstu árum, því aðalbreyt-
ingin í þessu efni hefir orðið nú á
seinasta aldarfjórðungi.
Þeir, sem nú eru rosknir menn, eru
Árnasafni. En þar er það í fangelsi
í framandi landi.
Móðurmálið er í fangelsi! Og nú
er stundin komin til að bjarga því.
Og það verður fágnaðardagur þeg-
ar það fréttist til íslands, að nú sé
skip á leiðinni með fangana, sem
leystir hafi verið úr haldi. Nú er
skipið komið til Vestmannaeya og
á morgun siglir það inn í Reykja-
víkurhöfn. Þá verður fögnuður í
hinum afskekktu bæum undir
Helgafelli, því að nú eru handritin
á móðurmáhnu komin heim aftur!
Og þá lesa menn máske með sjálf-
um sér, áður en þeir ganga til
hvílu, þetta erindi eítir Hallgrím
Pétursson:
Gefðu að móðurmálið mitt,
minn Jesú, þess ég beiði,
frá allri villu klárt og kvitt
krossins orð þitt útbreiði
um landið hér
til heiðurs þér,
helzt mun það blessun valda,
meðan þín náð
lætur vort láð
lýði og byggðum halda.
fæddir i þann mund er fyrst fór að
birta til hér á landi, en það var upp
úr harðindunum um 1870. Þeir munu
líka minnast þess, að feður þeirra
voru útslitnir um fimmtugt og orðmr
gamlir menn. Nú eru þeir á bezta
aldursskeiði, sem fæddir eru um alda-
mótin. Svo mikill er sá munur.
Hér skal ekki gerður neinn saman-
burður á meðalaldri manna seinustu
100 árin, heldur leitast við að benda
á hvað menn eldast betur nú en fyrr.
Verður því að taka dæmi.
Margir þjóðkunnir menn fæddust á
20 ára tímabilinu 1850—1869 og fjöld-
inn allur af þeim er enn í minni gam-
alla Reykvíkinga. Vér skulum nú at-
huga hve háum aldri nokkrir þeirra
náðu:
51 ár: Jón J. Aðils sagnfræðingur
52 ár: Pétur Jónsson blikksmiður
53 ár: Hallgrímur Melsted bókavörður
56 ár: Þorsteinn Erlingsson skáld
Halldór Jónsson bankagjaldkeri
57 ár: Lárus Halldórsson fríkirkju-
prestur
Þórarinn B. Þorláksson málari
Skúli Thoroddsen ritstjóri
58 ár: Kristján Ó. Þorgrímsson kaup-
maður
59 ár: Jón Jensson yfirdómari
61 ár: Jens Pálsson prófastur
Guðmundur Magnússon lækmr
Hannes Hafstein ráðherra
Þórhallur Bjarnarson biskup
62 ár: Stefán Eiríksson myndskeri
Pálmi Pálsson yfirkennari
63 ár: Bjarni Jónsson frá Vogi
64 ár: Björn Guðmundsson kolakaup-
maður
Jón Jakobsson landsbókavörður
65 ár: Dr. Jón Þorkelsson þjóðskjala-
vörður
Hermann Jónasson skólastjóri
66 ár: Þorvaldur Thoroddsen jarð-
fræðingur
Jón Ólafsson ritstjóri
68 ár: Björn M. Olsen rektor.
Þegar þeir, sem muna þessa menn,
líta yfir hópinn, þá fer varla hjá því
að þeim finnist að sumir af þessum
mönnum haíi verið orðnir „gamlir"
jafnvel nokkru áður en þeir létust.
En ef vér lítum svo aftur á núlifanii
menn, sem fæddir eru á 20 ára tíma-
bilinu 1880—1899, þá verður varla sagt
hið sama um þá. Vér sjáum þess dag-
lega getið í blöðunum, að þessir menn
hafi átt eitthvert merkisafmæli, og
fæstum finnst að þeir geti talizt gaml-
ir, enda þótt þeir hafi fyllt 70 ár.
Það er sönnun þess, að kynslóðin sem
fædd er á árunum 1880—1899 hefir
elzt betur en kynslóðin, sem fæddist
á árunum 1850—1869.
Það er eigi aðeins að meðalaldur
manna haíi hækkað, héldur hálda
menn starísþreki sínu yfirleitt lengur
nú en áður var. Út af þessu er það
sjálfsagt tímabært að fara að endur-
skoða lögin um aldurshámark embættis
manna. Þjóðin hefir ekki efni á pví
að láta starfskraíta þegnanna vera
ónotaða, og það er hart íyrir menn
sem eru í fullu fjöri og haíá óskerta
krafta sálar og líkamaj. að t.viö þá
skuli sagt: „Nú ertu orðinn gamall og
þér er ekki treyst til neins lengur.
Þess vegna verður starf þítt af þér
tekið“. Mörgum þessum mönnum er
svo farið, að þeir geta þá ekki tekið
upp nýtt starf, en iðjuleysið gerir út
af við þá. Menn, sem eru vanir að
vinna, verða að halda áfram að vinna
til þess að halda heilsu og óskertum
kröftum. Það er því hin mesta fásinna,
bæði gagnvart þjóðfélaginu og þess-
um mönnum, að svifta þá starfi.
Aldurshámarkið var þegar of lágt
þegar lögin voru sett, en það ætti
að færast fram þegar meðalaldur
manna hækkar og einkum þegar menn
„eldast“ seinna en áður. En svo er
spurningin: Er hægt að miða starfs-
hæfni manna við einhvern ákveðinn
árafjölda? Churchill forsætisráðherra
Breta er nú að nálgast áttrætt. Aden-
auer kanslari Þýzkalands er tveimur
árum yngri, Malan forsætisráðherra
Suður Afríku 79 ára og Paasikivi Finn-
landsforseti 85 ára, svo nefndir sé
nokkrir menn, er sj^nda í mestum
stórræðum nú.
tLé éL tL & tL
Hann kom heim seint um kvöld og
konan var þá hágrátandi.
— Hvað gengur að þér, elskan mín?
spurði hann blíðlega.
Með þungum ekka skýrði hún hon-
um frá því að kötturinn hefði etið
kökurnar, sem hún bakaði um morg-
uninn. -
— Settu það ekki fyrir þig, sagði
hann, ég skal gefa þér nýan kött á
morgun.