Lesbók Morgunblaðsins - 04.10.1953, Blaðsíða 14

Lesbók Morgunblaðsins - 04.10.1953, Blaðsíða 14
' 564 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS upp á nýan leik, og þannig er haldið áfram að drifta, þar til tunnan — eða byttan, sem hún vanalega er nefnd — er tóm. Þessi fyrsta hálftunna, sem troðin er, er nefnd fyrsta skarnbytta. Þær eru 4 alls, ef gengið er út frá því, að einn sofn sé tvær tunnur af óverk- uðu korni. Þegar búið er að troða og drifta skarnbytturnar, er farið að verka tinann eða hið hálfhreinsaða korn, sem hefur verið látið í poka jafn- óðum og það hefur verið driftað. Því er skipt í tvær byttur, sem nefnast tinabyttur, og er að öllu leyti sama aðferðin við hreinsun þeirra sem við skarnbytturnar. — Þessi seinni vinna er aðeins til þess að fullkomna verkunina. Tekur það mjög mislangan tíma að troða tina- byttuna, sökum þess að það gengur verr af t. d. grænu korni en því, sem ornazt hefur í lönunum. Einn- ig kemur það fyrir, að kornið er lin-kynt, sem kallað er, og er þá nær ómögulegt að ná af því sáð- inni, einkum ef kornið er grænt eða óornað. Þegar aðeins tveir menn verka kornið, skiftast þeir oftast á um að troða og drifta, en annars er hægara, enda fullt svo algengt, að tveir troði til skiftist og einn drifti, þannig að þrír vinni að verkun sofnsins. — Töluverður vandi er að drifta, og kunna það eigi allir, þó þeir að öðru leyti séu vanir sofnhúsverkum. Sáðin, sem kemur af korninu, er lík, þegar á henni er tekið, sagi, og má hafa hana til eldsneytis með öðru, þegar kynt er. Auk þess rýkur úr korninu, þegar það er driftað, nokkuð, sem nefnist dumba, sem er mjög létt, Ijósleitt duft. Sezt það á sofnhús- veggina í þykkum lögum í hvert skifti, sem verkað er. Sömuleiðis loðir hún mjög í fötum sofnhús- \ manna. Tirinn er grár að lit, þegar verk- un hans hefur tekizt vel, en hafi kornið verið blautt, þegar það var sett í lanirnar, svo að hitnað hafi í því, verður hann dökkleitur — næstum brúnn — á lit og tapar þá mjög í næringargildi. Nýverkaður er tininn svo harður, að hann hrekkur hæglega í sundur, en svo linast hann smám saman upp við geymsluna. Hvert tinakorn er nokk -uru minna en rúgur og flatara, með rauf í miðjunni eftir endi- löngu. NYTJAR KORNSINS OG NOTKUN AF framansögðu er það auðséð, að allmikill tími og fyrirhöfn fer í að skera upp og verka íslenzka kornið til manneldis. Er mjög mikið álita- mál, hvort slíkt myndi borga sig á slægjujörðum, þar sem menn verða að hætta við sláttinn nokkuru fyrr en vanalegar heyannir eru úti til þess að skera melinn, áður en hann sáir sér. En hvað sem því líður, hefur íslenzka kornið um langan aldur verið mjög mikilsvert atriði í afkomu og lifnaðarháttum íbúa sveita þeirra í Vestur-Skaftafells- sýslu, þar sem aðal-heimkynni þess er, en þær sveitir eru einkum Meðallandið og Áftaverið. Það er álit margra gamalla og reyndra manna á þessum slóðum, að eigi yrði lífvænlegt í sveitum þessum, ef melskurður yrði lagður niður eða bannaður, eins og komið hef- ur til tals í þeim tilgangi að hindra sandfokið. Ég skal engan dóm á leggja um það, hvort slíkt hafi við rök að styðjast, en vil einungis sýna fram á með tölum, hve mikið einn meðal-bóndi fær af verkuðu korni árlega. — Eftirtekjan eftir hvern sofn er frá 40—50 pund eða til jafnaðar 45 pd. Þegar vel lætur í ári, kyndir meðal-bondi 8 sofna, og verður eftirtekjan öll sam- kvæmt því um 860 pund aí verkuou korni. Margir fátæklingar kaupa sára- lítið korn til vetrarins, heldur láta sér nægja hið íslenzka, og þótt það auðvitað sé ekki jafngott í allan mat og sé fremur hveitilítið, þá virðist það vera mjög hollt. Til þess virðist sú staðreynd benda, að ein- stöku menn hafa lifað á því um veturna, nær eingöngu, ásamt garð- ávexti; mjólk og kjöt hefur hjá slíkum mönnum verið af mjög skornum skammti. Matur sá, sem búinn er til úr melkorninu ísíenzka, er einkum brauð og hið svonefnda deig, en það er þykkur jafningur úr mjólk og tinamjöli. Bezt þykir að blanda því saman við annan kornmat út- lendan, t. d. þegar það er notað í slátur eða brauð. Bændur þeir, sem hafa íslenzka kornið til búsílags og búdrýginda, þurfa auðvitað minna að kaupa af útlendum kornvörum en hinir, s^m ekki eru þessara hlunninda aðnjót- andi, og virðist sparnaðurinn í fljótu bragði allmikill, en það er þó aðgætandi, að heyskapurinn getur oft og tíðum liðið töluverðan baga við melskurðinn, svo að við það tapar landbúnaðurinn nokk- uru. Á hinn bóginn er þess að gæta, að flestir þeir, sem melskurð stunda í áðurnefndum sveitum, hafa svo litlar slægjur, að oft er sláttur hér um bil úti, þegar mel- skurðartíminn byrjar, og bætir það nokkuð úr skák, en þó eigi alger- lega. Það, sem þá er úti af heyi, hvort sem það er mikið eða lítið, verður að mestu leyti að eiga sig, meðan á melskurðinum stendur, þar eð eigi veitir af, að sem flestir starfi að honum, og er þá undir hælinn lagt, að það náist allt óhrakið. Væri um góðar heyskaparjarðir að ræða, þá mundi melskurðurinn því tæp- lega svara kostnaði. — Hitt er ann- að mál, að fyrr á tímum hefur mel- kornið vafalaust oft forðað mönn-

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.