Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1955, Blaðsíða 2

C LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
r 534
r heldum að margar af þeim yfir-
troðslum, sem vér áttum við að
búa, væri framdar án vitundar og
vilja stjórnarinnar í Moskvu“.
Hann fór svo til Moskvu. Stjórn-
arherrarnir þar heldu að hann
væri sér hlynntur og kostuðu því
kapps um að vinna hann algerlega
á sitt band. Þeir leystu frá skjóð-
unni og fóru ekkert dult með fyrir-
ætlanir sínar. Próf. Kreve- Micke-
vicius skrifaði hjá sér allar sam-
ræður þeirra, og skal nú láta hann
sjálfan segja frá:
f ★
r \TRÐULEGAP MÓTTÖKUR
ÉG KOM til Moskvu 30. júnf 1940.
Á járnbrautarstöðinni tóku full-
trúar rússnesku stjórnarinnar á
móti mér með venjulegri viðhöfn.
Yfir stöðinni blöktu fánar lands
míns.
Molotov veitti mér áheyrn klukk-
an 11 um kvöldið og við töluðum
saman fram til kl. 2,30. í löngu
máli skýrði Molotov frá því, að
Rússar hefði af „einlægni“ reynt
að ná samvinnu við Breta, Frakka
og Pólverja um að stöðva útþenslu
Þýzkalands, en ekki hefði verið
hægt að komast að neinum samn-
ingum. Rússar hefði því orðið að
snúa sér annað, og nú hefði þeir
gert vináttusamning við Þjóðverja.
Þennan samning mætti ekki skilja
svo, að Rússar treystu Þjóðverj-
um, og þess vegna yrði þeir að
gera ýmsar ráðstafanir til að
tryggja sig.
Honn sagði að Rússar hefði kom-
ízt að þvi, að stjórnimar í Eystra-
saltslöndunum hefði verið í makki
víð Þjóðverja, og jafnvel reynt að
gera samning við þá, fjandsamleg-
an Rússlandi. Þjóðverjar hefði þá
1 stungið upp á því, að Lithaugaland
1 gripi til vopna gegn Póllandi og
' læki Vilna. Þetta kom eins og
1 þruma úr heiðskíru lofti yfir okk-
^ ur, sagði Molotov, en okkur þótti
vænt um að Lithaugaland skorað-
ist undan þessu. Þrátt fyrir það
yrði Rússar nú að breyta fyrirhug-
aðri afstöðu sinni til Þýzkalands og
Eystrasaltsríkjanna. Þeir gæti ekki
treyst Þýzkalandi, þrátt fyrir vin-
áttusamninginn og fögur loforð um
að innlima ekki Eystrasaltsríkin,
og þess vegna hefði Rússar ákveð-
ið að hafa herstöðvar í Eystrasalts-
ríkjunum.
„Ég skil það vel,“ sagði Molotov,
„að ykkur líki þetta illa, en þér
megið trúa því, að þetta er betra
fyrir ykkur heldur en okkur. Við
efum ykkur tLI verndar gégn yfir-
gangi Þjóðverja og tilraunum
þeirra að draga ykkur inn i heims-
styrjöldina."
Ég vissi ekki hvers vegna hann
sagði mér allt þetta. Var hann að
undirbúa ákæru á Eystrasaltslönd-
in, eða sagði hann þetta til þess að
slá ryki i augu mér, svo að ég kæmi
ekki með óþægilegar spurningar?
En ég var kominn til Moskvu í
ákveðnum erindum, og þess vegna
skýrði ég Molotov frá því hve mik-
il ólga væri í Lithaugalandi út af
því sem þar hefði gérzt.
ÞARF AÐ SEFA ÞJÖÐINA
„Við vitum að þér hafið mikið
fylgi,“ sagði Molotov, „og þér verð-
ið að nota það til þess að sefa
þjóðina.“
„Já, mér er kunnugt að ég hafði
þar mikið fylgi,“ svaraði ég, „en
það mun nú senn á þrotum. Nú er
svo komið að velgengni Lithauga-
lands hefur verið kollvarpað, fjár-
rnálum þess og þjóðskipulagi, sem
mönnum er heilagt Stjómin getur
ekki stöðvað þetta hrun, vér höf-
um ekki völd né efni til þess, en
þjóðin kennir okkur um hvernig
komið er. Þjóðin veit ekki að nú-
verandj stjórn er valdalaus.“
„Hvað hamlar yöur fra að rifca
gegn þeim er eyðíleggmgunm
valda?“ sagði Molotov. „Refsið
þeim.“
„Þá yrðum vér að byrja á út-
sendurum ykkar og sendiráði,“
sagði ég. „Þeir taka ekki tillit til
neins, þeir reyna að brjóta niður
og halda uppi hættulegum áróðri,
einkum meðal bænda. Vér ættum
því að refsa stjórnarfulltrúum
ykkar og þeim opinberum embætt-
ismönnum, sem framkvæma fyrir-
skipanir þeirra.“
„Við höfum ekki gefið neinar
slíkar fyrirskipanir,“ hreytti Molo-
tov úr sér, „og ég trúi því ekki að
erindrekar okkar og embættis-
menn geri sig seka um slíkt.“
„Ég bað yður um samtal tál þess
að geta skýrt fyrir yður hvernig
komið er. Ég efast ekki um góðan
vilja rússnesku stjórnarinnar. En
ég-lft svo á, að það sé eigí aðeins
í okkar þágu, heldur ykkar einnig,
að skerða ekki framleiðslumátt
Lithaugalands, heldur að reyna að
efla hann á allan hátt,“ Svo skýrði
ég honum ýtarlega frá hvers land-
ið væri megnugt, sagði frá inn-
flutningi og útflutningi, útskýrði
fjárhagskcrfi þess og þjóðskipulag.
Molotov hlustaði á með athygli.
' „Mér hefur verið sagt að allt
viðskiptalif ykkar sé í bezta lagi,“
sagði Tymn. „Herstjórn okkar er
undrandi út af þvi að allt fjármála-
kerfi ykkar gengur eins og sigur-
verk.“
Hann kvaðst sjálfur undrast
framleiðslugetu Lithaugalands. —
Þetta litla land framleiddi og flytti
meira út, heldur en in stóra. og
frjóvsama Ukranía, Hann sagði að
það væri fjarri Rússum að vilia
spilla svo ágætu fjárhagskerfi, og
erindrekar þeirra hefði ekki fengið
nein fyrirmæli um það. Hann sagði
að hér væri um misskilning að
ræða, sem ekki stafaði af illvilja,
lieldur af inu ólíka skipulagi i
löndimum. Menn misskildu hver
annan, ekki af því að þeir vlldu