Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1955, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Hljóðveggur
AÐ þótti mikið afrek þegar flug-
vélum tókst að fliúga hraðara
en hlióðið fer. Lengi höfðu vísinda-
menn gert alls konar tilraunir og
reynt að komast að því fyrirfram
hver áhrif það hefði á flugvélarnar
er þær færi fram úr hljóðhraðan-
um, og hvernig þær þyrfti að vera
úr garði gerðar til þess að þola þá
árevnslu. Fyrstu flugmennirnir, er
fóru fram úr hljóðhraðanum, sögðu
að það hefði verið eins og reka sig
6 vegg, og upp úr bví kom nafnið
hlióðveggur á máli flugmanna.
Hlióðið fer með 760 enskra mílna
hraða á klukkustund við vfirborð
siávar, en það samsvarar 1216 km.
Þessi hraði er á máli flugmanna
nefndur Mach 1.
Nú hafa margar tegundir flug-
véla farið fram úr þessum hraða.
Og nú kemur annar veggur, sem
verður erfiðari viðureignar, en það
er hinn svonefndi hitaveggur. Loft-
ið er líkami og það veitir flugvélum
mótstöðu. Mótstaðan brevtist í
hita og því meiri sem hraðinn er
meiri, og þessi hiti getur orðið svo
ofsalegur, að engin efni fái staðizt
hann. í háloftunum fer bensín að
sjóða við hraðann Mach 1.5. Örvgg-
isgler verða sem deig við Mach 1.6,
nælon og ræon bila við Mach 2 og
við sama hraða fer steinolía að
sjóða. Smurolíur gera ekkert gagn
við Mach 2.2 og í eldfimum efnum
kviknar af sjálfu sér við Mach 3,5.
Aluminíum bráðnar við Mach 5,
stál við Mach 6. titanium og aðrir
þekktir örvggismálmar bráðna und
-ir Mach 8 og demantar verða að
gufu við Maeh 10.
Þetta er hinn svonefndi hitavegg-
ur. Og nú leggja hundruð vísinda-
manna á ýmsum sviðum höfuð sitt
í blevti til þess að finna einhver
ráð til þess að geta farið með hrað-
og hitaveggur
anum Mach 3,5, eða sem svarar
2,600 enskum mílum á klukku-
stund. En þetta er of lítill hraði
fyrir þá, sem hugsa sér að senda
skeyti eða flugvélar út í geiminn.
Vísindamenn segja að farartæki
þurfi 10 sinnum meiri hraða ef það
eigi að komast út fyrir gufuhvolf
jarðar.
Málmar breytast og missa þanþol
sitt löngu áður en hitinn er orðinn
svo mikill að þeir blátt áfram
bráðni. En málma verður að nota,
því að menn þekkja enn eigi neitt
sterkara efni. Beztu málmamir,
sem menn þekkja eru titaníum,
aluminiumblendi og inconel, sem
einnig er blendimálmur. Titanium
brevtir sér lítt við hita, aluminium
þolir betur þrvsting, en inconel
bolir allt að 1800 stiga hita á Fa-
hrenheit. án bess að brevta sér eða
bráðna. Er sagt að einhver hrað-
fleygasta flugvélin sé öll gerð úr
inconel. En þótt fundið sé slíkt
efni, sem þolir vel hita þá kemur
annað til sögunnar. Tnni í flugvél-
inni má ekki vera miög heitt vegna
mannanna, og verður því að kæla
loftið bar. En við betta revnir ákaf-
lega mikið á grindina í flugvélinni,
þar sem hún er köld en tengd við
funheitan belginn. Á þessu hafa
menn þó sigrazt með bví að hafa
grindina úr nýum blendimálmi,
gerðum úr stáli og nikkel. Til þess
að draga úr hitanum á belgnum
hafa menn sett á hann einangrun-
arlag úr glerull og hefur það gefizt
vel. Annars segia sumir að það
væri bezt að þekia flugvélarnar
með einhverju, máske brenndum
leir. Þetta lag geti svo bráðnað ut-
an af þeim, án þess að þær sjálfar
saki, líkt og er um þá loftsteina.
sem falla á jörð, því að utan af
þeim hefur verið að smábráðna, en
kjarninn þó komizt heill til jarðar.
En það geti orðið nauðsynlegt að
flugvélar geti haldið áfram flugi,
enda þótt þær sé orðnar glóandi
að utan.
Þessar hraðfleygu flugvélar
verða dýrar, og endingin engin.
Hinar ágætu Douglas-flugvélar
eiga að endast í 20 ár. En þaer flug-
vélar sem etja kappi við hitavegg-
inn, endast ekki svo lengi. Menn
mega þakka fyrir ef þær endast 20
vikur, eða jafnvel ekki nema 20
klukkustundir.

Brdgð i taflí
RANNSÓKNASTOFUR þurfa að
vera vel á verði, svo að bragða-
refir noti þær ekki til þess að koma
fram svikum. Nýasta sagan um það er
á þessa leið:
Efnarannsóknastofu MisSissippiríkis
barst nýlega bréf og fylgdi með hnött-
óttur steinn. Sendandinn sagði í bréf-
inu að stór flæmi af landareign sinni
væri þakin af svona hnullungum, en
það væri skrítið að í hvert einasta sinn
sem hann bryti einhvern hnullung í
sundur, þá væri glóandi blettur inni í
honum miðjum. Gat skeð að þetta væri
gull? Það langaði hann nú til að vita,
og eins hvers virði mundi vera hver
ekra, sem þakin væri af svona steinum,
ef þetta reyndist gull.
Efnafræðinginn, sem fekk steininn i
hendur, grunaði þegar að hér ætti að
fá yfirlýsingu frá efnarannsóknastof-
unni, er síðar mætti nota til blekk-
inga. Samt sem áður klauf hann stein-
inn. Hann klofnaði mjög auðveldlega
um miðju og inni í honum miðjum var
gulleitur blettur. Það reyndist vera
hreint gull.
Síðan bar efnafraeðingurinn hinn
hluta steinsins að eldi, en þá kom upp
þefur, sem hann kannaðist vel við. Það
var sviðalykt af brenndu lími.
Þi settist hann niður og skrifaði
sendanda svolátandi bréf: „í sýnishom-
inu var gull, en það getur varla borgað
sig að kljúfa steinana, festa f sárið
snifsi af gullpappír og líma svo steln-
inn saman aftur.“