Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1955, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
643
yfirgefið hana. Þar með er lífið
orðið henni einskis virði. Um allt
ólánið kennir hún sér einni sam-
an og fyrirlítur sjálfa sig. Þegar
svona var komið, var það augljóst
mál, að henni bar að fórna sjálfri
sér, hversu mikil viðurstygð sem
henni er að gera það á þenna hátt.
Síðar sjáum við líka að Alee hefir
staðið við orð sín og séð um að
móðurina og börnin skyldi ekkert
skorta.
Þó að við leitum með logandi
ljósi um allar bókmenntir verald-
arinnar, finnum við ekki veglynd-
ari konu en Tess — og enga hugar-
hreinni. Á þetta síðara atriði lagði
Hardy svo mikla áherzlu að þegar
á titilsíðu bókarinnar nefnir hann
hana „a pure woman“, sem bók-
staflega þýtt er „hrein kona“.
Það þurfti meira en miðlungs-
mann til að skapa Tess, en þó hef-
ir Angel verið stórum erfiðara
hlutverk, svo tvískiptur sem hann
er, og þó algerlega heill þegar
nógu djúpt er grafið til þess að
komizt sé niður fyrir klofninginn.
Hann hefir að hálfu leyti brotizt
undan oki almenningsálitsins og
siðvenjunnar, en hyggur sig hafa
gert það til fulls. Hversu mikið á
það vantar, sjáum við fyrst gaml-
árskvöldið raunalega 1887. Það
væri grunnfærni að ætla að boð-
ið sem hann gerir Izz þegarþauaka
saman frá Wellbridge, benti á
staðfestuleysi, veilu í skapgerð-
inni. Hann gerir það boð í augna-
bliksgremju yfir því, hve hart ör-
lögin hafa (að honum finnst, þó
að sjálfur eigi hann alla sökina)
leikið hann, og hann er fljótur að
átta sig á yfirsjón sinni þegar þessi
hreinskilna og heiðarlega stúlka
minnir hann á. hve einlæglega
Tess elski hann. Þeir sem harðasta
dóma hafa fellt yfir Angel, þeir
hafa ekki skilið hann. Það er þó
óþarft, svo mikla rækt sem Hardy
hefir við það lagt, að ganga svo
frá honum að hann yrði ekki mis-
skilinn. Ófullkomleiki þessa manns
er í rauninni einn þáttur áfellis-
dómsins yfir aldarandanum.
★
Meðan við höfum ekki lesið ein-
hverja bók, verðum við að taka
ritdómarana fyrir leiðsögumenn,
treysta á dómgreind þeirra, hjarta-
lag og heiðarleik. Á sama hátt á
að mega treysta auglýsingum heið-
arlegs forleggjara. Því miður rek-
um við okkur iðulega á það, að á
ekkert af þessu má treysta. En
sannfærður er ég um það, að þeir
sem skrifuðu um Tess þegar hún
kom út í vetur, gerðu það allir af
heiðarleik og hver eftir sínum
skilningi. Öllum vildi ég nú mega
tjá þeim þakkir mínar. Fyrsta
greinin birtist í Vísi 6. desbr., rétt
um það leyti sem bókin kom út.
Hún var nafnlaus og enn í dag
veit ég ekki hver hana skrifaði, en
hún var eftirtakanlega gagnorð og
rökföst. Síra Benjamín Kristjáns-
son skrifaði nálega heillar síðu
grein í Morgunblaðið 9. desbr., en
hann er sá maður, sem ég veit bezt
lesinn í Hardy hér á landi síðan
þann víðlesna, skarpgáfaða, og
ágætlega menntaða mann Má
Benediktsson leið. í Morgunblaðið
skrifaði líka síra Sveinn Víkingur.
Síra Jakob Jónsson í Tímann 19.
desbr., en vestan hafs skrifaði
Gísli Jónsson í Tímarit Þjóðrækn-
isfélagsins, af mikilli hófsemi, eins
og hans er vandi, en þar kló sá
er kunni, því að bæði hann og kona
hans voru einlægir dáendur
Hardv’s. Höfðu þau lengi í huga
að þýða einhverja bóka hans, en
aldrei komst það í framkvæmd.
Loks skal hér sérstaklega getið
greinar, er Björn Þorsteinsson
sagnfræðingur ritaði í Þjóðviljann
23. desbr. Ég hefi enn ekki séð
svo neitt frá hendi þess manns,
eða heyrt hann taka svo til máls,
að hann hefði ekki eitthvað at-
hyglisvert að segja, og alltaf mæl-
ir hann af einurð. Svo gerðu líka
ýmsir móðurfrændur hans. Vegna
athugasemdar, er hann gerir við
þýðingu mína, skal ég leyfa mér
að taka hér nokkur orð upp úr for-
mála fyrri útgáfu:
„Önnur ástæða (þ. e. önnur en
mállýzkan) mun líka ávallt valda
nokkrum vanda við þýðingar sagn-
anna, a. m. k. á íslenzku. Með þær
verður að fara sem heimspekisrit,
en þó má ekki þýða þær á mál
slíkra rita, heldur sem sögur. Setn-
ingaskipun höfundarins er gjarn-
ast nokkuð þunglamaleg, setning-
arnar flóknar og fleygaðar líkt og
mjög hefir tíðkast í þýzku. Þetta
fer ekki vel í íslenzku, en þó má
ekki gera sér dælt við slíkan höf-
und. í byrjun fylgdi ég hér setn-
ingaskipun hans eftir því sem mér
þótti frekast fært, en fór síðan að
kljúfa þær meira.“
í grein sinni segir Björn: „Ég
er ókunnugur stíl Hardy’s, því að
ég hefi einungis lesið eina smá-
sögu eftir hann á enska tungu, en
grunur minn er sá, að þýðing Snæ-
bjarnar veiti okkur lítið hugboð
um stílsnilld Hardy’s, þótt Snæ-
björn sé vel að sér bæði í ensku
og íslenzku máli.“
Satt er það, að Hardy skrifar
smásögur að jafnaði nokkuð öðru-
vísi en langar sögur. Það gera yfir-
leitt þeir skáldsagnahöfundar, er
svo kunna vel til verks. En þó að
þær séu orðnar ærið margar bæk-
urnar og ritgerðirnar, sem ég hef
lesið um hann og verk hans, hefi
ég ekki fundið næsta mikið hrós
um stílgáfu hans — nema hvað
mál hans er alltaf ákaflega rökfast.
Það viðurkenna allir. Svo hlaut
það að vera, slíkur djúphyggju-
maður sem hann var. Stíll hans er
eins og ég hefi lýst honum í til-
vitnuðum orðum hér að framan.