Lesbók Morgunblaðsins - 06.11.1955, Blaðsíða 1
Jörgen Bukdahl skrifar um
i ; . . t
IMóbelsverðlaun Laxness
A X N E S S var ekki nema 17
ára er út kom fyrsta skáldsaga
hans, Barn náttúrunnar. Svo fór
hann utan og inn viðkvæmi og
eirðarlausi andi hans fann um stund
frið í klausturlífi. Árið 1923 gerðist
hann kaþólskur, og fyrir meðmæli
frá Johannes Jörgensen komst
hann í klaustur í Belgíu. Þar skrif-
aði hann skáldsöguna Undir Helga-
hnjúk. Svo ferðaðist hann til Par-
ísar, Lourdes og heimsótti ensk
klaustur. Þegar hann kom heim
til íslands aftur var hann því al-
vopnaður til þess að ganga á hólm
við inn byltingarsinnaða „ex-
pressionisma“ og skjaldsvein hans,
Þorberg Þórðarson. Þorbergur
hafði með bókinni Bréf til Láru
hafið óvægilega árás gegn kirkju,
venjum og þjóðernishugsjón. í
bæklingnum Kaþólsk viðhorf,
ræðst Laxness svo gegn þessari
byltingarsinnuðu raunsæisstefnu.
En jafnframt heillast hann af inum
nýa stíl ádeilunnar og hvernig
hann leysir úr læðingi. Og með
stílnum koma ný efni og umhugs-
unarefni. Upp af þessu sprettur svo
Halldór Kiljan Laxness
skáldsagan Vefarinn mikli frá
Kashmir 1927, þar sem Laxness
lætur fyrst að sér kveða. Hér
stendur hatröm barátta milli allra
þeirra skyndiáhrifa er hann hefir
orðið fyrir af bókmenntum og á
ferðalögum um meginlandið, og ís-
lenzkrar menningar á hinn bóginn.
Hér er sannarlega barátta milli
himins og jarðar, milli lífsnautnar
og sjálfsafneitunar. Bókinni lýkur
með því að hann gengur í klaustur.
En í raun og veru fer hann þveröf-
uga leið. Yfir ina eilífu Róm, hvítu
páfaborgina, gnæfir in rauða
Moskva.
Hann fer nú til Ameríku. Upton
Sinclair beinir huga hans að félags-
hvggiu. Upp af því kemur svo Al-
þýðubókin 1929. Þar hefir hann
snúist til Marx-trúar, en hvllir
Jónas Hallgrímsson fyrir að hafa
í ljóðum sínum sameinað li«t og
félagshyggju.
Nú koma þær skáldsögur, sem
eru undirstaðan að frægð hans.
Salka Valka kom út á dönsku 1934.
Hún sýndi, svo ekki varð um villst
hve háfleyg, víðfeðm og sérstæð
list hans var, enda þótt hann hefði
eigi enn skafið af sér áhrif frá
Hamsun og Hemingway. f grein-
um, sem ég ritaði þá í „Politiken"
sýndi ég fram á að ið einstaka við
skáldsagnagerð hans væri nú sam-
bland af bitrum lýsingum illrar
meðferðar á fólki og heiðbláma
skáldskapar, er nálgaðist að hafa á
f