Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.1955, Blaðsíða 2

r 630
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Jón kom aftur frá Bessastöðum
með leyfi til þess að gegna embætti
sínu þangað til svar konungs kæmi.
Og sjálfsagt hafa 50 ríkisdalirnir
orðið eftir á Bessastöðum, því að
þegar Jón kom aftur til Skálholts,
var hann svo snauður að hann varð
að fá 10 ríkisdali til viðbótar að láni
hjá biskupi. Reið Jón austur síðan
og var nú allt kyrrt um hríð.
Ráð biskups dugðu vel. Árið 1670
kom svar frá konungi og veitti
hann séra Jóni fulla uppreist. En
það bréf kostaði 20 ríkisdali og
greiddi biskup þá fyrir hönd séra
Jóns. Hafði hann þá að visu ekki
greitt biskupi skuld sina, þótt hann
héti skilum þá um vorið. Fór bisk-
up nú að ganga eftir sinu og lófaði
séra Jón öllu góðu, en efndir urðu
engar, enda var prestur blafatæk-
ur.
PRESTUR FÆR DESJARMYKI
OG DEILIR VIÐ BISKUP
Séra Ketill Eiríksson, mágur séra
Jóns, helt nú Desjarmýri. Vildi
hann komast þaðan, og samdist svo
lun með þeim mágunum, að þeir
skyldi hafa brauðaskifti vorið 1671.
Voru sóknarmenn séra Ketils þessu
samþykkir og óskuðu þess skrif-
lega að fá séra Jón fyrir prest, því
að margir þeirra hefði heyrt hann
og líkað vel kenningar hans og
ræðuflutningur. Biskup var nú
þyngri fyrir en áður, þar sem Jón
átti í hlut, og kvaðst ekki mundu
láta hann fá veitingarbréf fyrir
Desjarmýri, nema því aðeins að
hann greiddi sér skuld sína. Út af
þessu varð það, að séra Jón lofaði
að láta biskup fá 5 hundruð í jörð-
inni GilsárvelH fyrir 50 rdl. Þenn-
an jarðarhluta hafði átt Sigurður
Einarsson fyrri maður Ragnhildar
konu séra Jóns og taldi hann að
hún hefði erft hann. En þegar til
átti að taka, gat séra Jón ekki gefið
biskupi afsal fyrir jarðarhlutanum,
^ því að Einar digri í Njarðvik, faðir
Sigurðar, þóttist hafa eignarhald
á honum. Mislíkaði nú biskupi
mjög. En þá tók Jón það til bragðs
að kaupa hálfa jörðina Hvalvík af
ekkju nokkurri og láta biskup fá
hana upp í skuld sína. En sá var
gallinn hér á, að Jón hafði ekki
borgað ekkjunni neitt og varð það
úr, að biskup greiddi henni jarðar-
verðið, er henni lá mest á. Út af
þessu fóru nokkur bréf milli þeirra
biskups og Jóns og var Jón inn
borginmannlegasti fyrst í stað, og
átti það ekki við biskup, enda mun
honum hafa samað þetta mest
vegna þess, að hann þóttist ekki
eiga það að séra Jóni að hann sýndi
sér prettvísi og refjar óg bætti því
á, að vera hortugur í þokkabót.
Ritaði biskup honum þá langt bréf
167ö, minnti harni á öll viðskifti
þeirra frá því er Jþn kom í skóla
qg spurði hann hvort honum fynd-
ist það sæmilegt að breyta við sig
eins og hann hefði gert. En ef hon-
um fyndist það kvaðst biskup
mundu láta prestastefnu leggja
dóm á mál þeirra. — Um sama leyti
skrifar hann umboðsmanni sínum,
Pétri Einarssyni í Gagnstöð (hann
var sonur Einars í Njarðvík) og
kveðst ætla að stefna séra Jóni
fyrir strákapör ,,er mér þykir eng-
um ærlegum manni sóma, auk
heldur presti“. Biður hann þó Pét-
ur að reyna enn að ganga eftir
skuldinni.
Við þetta glúpnaði séra Jón. —
Skrifaði hann biskupi nú mjög
hógvært bréf og bað hann afsök-
unar á framferði sínu. Kveðst hann
ekki hafa annað fram að færa sér
til málsbótar en íátækt sína og
mikla ómegð. Höfðu þau Ragnhild-
ur eignazt nokkur börn, en líklega
hafa börn hennar af fyrra hjóna-
bandi einnig verið hja þeim. Hann
ber sig líka upp undan harðindum
og bágindum þar eystra, og var
það von, því að veturinn 1673 hafði
verið inn harðasti á Austurlandi.
Hófust þar stórhríðar viku fyrir
vetur og kynngdi látlaust niður
snjó fram til hátíða. Á aðfanga-
dagskvöld jóla fell snjóflóð á prest-
setrið Klyppstað í Loðmundarfirði
og beið presturinn bana. Það var
séra Þorvarður Árnason, faðir
Árna prófasts á Þingvöllum, merk-
ur maður. Á nýársdag var bhnd-
bylur og veturinn upp þaðan af-
taka harður. Hafís kom á góu fyrir
norðan og austan og lá við land
fram til þings. Vorið var ærið hart
með snjóum og kuldum, gras-
spretta brást um sumarið og afli
var lítill eða enginn. Og svo var
sumarið vætusamt, að hvorki nýtt-
ist hey né eldiviður.
HALLÆRIÐ 1674
Þó átti eftir að versna enn, þvi
að árið 1674 vax hallærisar nyrðra
og eystra. Segir svo frá því í ann-
álurn:
— Þessi vetur. var þungur með
miklum frostum fyrir norðan og
austan, en hey höfðu ónýtzt suni-
arið fyrir af sifelldum votviðrum.
Af því var það,'að peningafelJi
gerði mildnn, og því næst hungur
og manndauða. Strádó niður bæði
fé og menn. Á bak páskum hófst þó
manndauðinn mest. Var talið að
1100 hefði sálazt í Þingeyarþingi,
en 1400 í Múlasýslu. Auk þess varð
úti á heiðum margt fólk, sem var
á flótta undan harðindunum. Lögð-
ust þá margir bæir í eyði og hart-
nær heilar sveitir. Vorið var í harð-
asta lagi og gengu frost og fjúk
fram til fardaga. Klaki fór ekki úr
jörð það sumar, grasvöxtur mjög
lítill og sumarið þurrt. Þá komu
engir nefndarmenn úr Austfjörð-
um til Alþingis fyrir harðindum,
og vegna hestleysis varð ekki kom-
ið þangað sakamanni úr Þingevar-
sýslu. HeimiHsfastur maður í
Vopnafirði skýrði svo frá, að í
tveimur sóknum þar hefði dáið 230
manneskjur úr fátækt og hungri