Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.1955, Blaðsíða 11

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS

samt. Ula ætlaði okkur að ganga
að kveikja á olíuvélinni, því að
bæði voru fingur okkar stirðir af
kulda, og svo var olían orðin þykk
af kulda. Þetta tókst samt og við
drukkum heitt súkkulaði á eftir
frosna matnum. Svo lögðum við
okkur til hvfldar og sofnuðum
brátt. En við vorum hvað eftir
annað að vakna við háa hvellí, eins
og hleypt hefði verið af fallbyssu.
Það voru brestirnir í ísnum, vegna
kuldans. Þessir brestir eru allt af
mestir í grimmu frosti, en heyrast
varla þegar þýðviðri er.
----O-----
Þetta er sagan af „Iandnáminu"
á þessum mikla jaka, sem sxðan
hefir verið kallaður „ísey Fletch-
ers“. Hún var mikið hsérri heldur
en rekísinn umhverfis og allt öðru
vísi útlits, yfirleitt slétt, en með
einstaka hæðum. En rekísinn allt
um kring lá í hrönnum, hver
hronnin við aðra eins langt og
auga eygði, og sums staðar opnar
vakir milli þeirra. Mælingar á jak-
anum sýndu, að hann var 150 feta
þykkur. Vatnsból fundu þeir þar
næg, þar sem leysingavatn hafði
safnazt saman í dældum. Varð að
bora eftir því og það þðtti þeim
einkennilegt að fyrst spýttist vatn-
ið upp um holuna með miklum
krafti, eins og þeir hefði opnað
goshver. En þetta stafaði af því að
ísinn þrengdi að vatninu á báða
bóga, svo að það var orðið saman
þjappað.
Bráðlega fluttu fiugvélar alls-
konar farangur til þeirra. Þar á
meðal voru flekahús, sem þeir
settu saman og myndaðist þarna
bráðum ofurlítið þorp af húsum og
tjöldum. Tveir snjópiógar voru
fluttir þangað og með þeim gerðu
þeir tvær flugbrautír, svo að nú
gátu allár flugvélar lenf þarna. Svo
bættust við fleiri ménn og komu
með alls konar vísiridaáhöld méð
sér til veðurathugana, sjávarmæl-
inga, rannsókna á ísnum, mæling
strauma, þrýsting rekíssins við
rendur jakans og ótal margs ann-
ars.
Jakinn var á hringferð og
miðaði honum eitthvað 2% km. á
sóiarhring. Snúningur jarðar hafði
nokkur áhrif á stefnu hans, en svo
gat hann borizt út af sinni réttu
leið vegna vinda og töldu þeir að
vindar mundu hafa meiri áhrif á
hreyfingar hans heldur en straum-
arnir. Sjávarmælingar sýndu víð-
ast hvar um 12.000 feta dýpi og
sléttan botn. En þó kom fyrir að
þeir rákust á neðansjávarfjðll, sem
voru allt að 7000 feta há. Þeir
fundu einnig heljar mikla gjá á
sjávarbotni og rak jakann ajö sinn-
um yfir hana. Þar voru þverhnýpt-
ir hamraveggir allt að 4000 feta
háir.
Þeir urðu yfirleitt lítt varir við
strauma í hafinu, en annað merki-
legra uppgötvuðu þeir. Það var
hlýtt lag af sjó, sem byrjaði í 400
feta dýpi og var um 150 feta djúpt.
Þama var sjórinn 2 stigum hlýrri
heldur en fyrir ofan og neðan, og
vita menn enga skýringu á þessu,
að svo komnu.
Til þess* að rannsaka jakarrn,
grófu þeir 52 fet niður í hann og
á þeirri leið rákust þeir á 54 lög
af jarðefnum. Sum iögin voru sýni-
lega ieir, sem leysingavatn hafði
borið fram, önnur áfok og í þeim
vottaði fyrir iaufum og stilkum.
Sýnilegt var og að skriður höfðu
hlaupið fram á jakann áður en
hann losnaði frá Ellesmere-ey, því
að sums staðar vox*u hrúgur af
sandi og smásteinum. Auk þéss var
þarna stórgrýti á stöku stað. Voru
björgin í óreglulegum röðum, líkt
og jötn'ar héfði verið að hlaða þar
túngarða. Mðrg af þessum bjðrg-
um vega margar smálestir.
Þegar kom fram í júní gerði
frostlaust véður og sólbráð & dag-
f
íslenzk tanga töfrum stráð,
tigm í orðsins söngvahljómi,
hueans innri srevmir elóð.
i bér rætast öil vor ráð.
Þú ert landsins sæmd og sómi,
sigurvald um isaslóð.
íslenzk tunera, arfur dýr,
anðans mikli töfrasjóður,
saman tengir þejrna í þjóð,
Andi í listum orðsins býr,
Iandsins barna líf og hróður,
lýðsins forna hetjug-lóð.
tslenzk tunga, áhrif þin
enginn velt hve lengi streyma,
hugans lind frá sál um sál.
Þú ert eignin mesta min,
leiðir mig um huliðsheima,
heimsins bezta tungumál.
Armar.
inn. Urðu þeir þá varir við mikið
af rækjum í vökunum meðfram
eynni. Annars urðu þeir iítið varir
við dýralíf og sáu aldrei hvíta-
birni, refi, seli né hvali. Þó kom
það fyrir að þeir sáu slóðir eftir
bjarndýr og refi á jakanum. En
þegar snjóinn tók að leysa, fannst
þar ræfili af læmingja og fisk-
ræksni. Og á einum stað komu þá
upp úr ísnum hreindýrshorn. Hefir
hreindýr það sjálfsagt hlaupið út
á jakann meðan hann var landfast-
ur, og orðið þar til.
Jakann rak skammt frá norður-
pólnum og hafði hann stefnu á
Ellesmere-ey, svo að menn bjugg-
ust jafnvel við að hann mundi
stranda þar. En svo varð þó ekki.
Hann fór fram hjá eynni og hefir
riú hafið nýa hringferð um fs-
hafíð, og í þeirri ferð verður hann
sex eða sjð ár.