Lesbók Morgunblaðsins - 26.02.1956, Blaðsíða 3

pr LBSBðK MORGUNBLAÐSINS
^ ra
hennar, sem upp frá því beina leið
að ósi.
Sumarið 1867 gerðist Lárus Þ.
Blöndal sýslumaður Dalamanna og
settist að á Staðarfelli. Kona hans
var Kristín Ásgeirsdóttir frá
Lambastöðum á Seltjarnarnesi. Til
þessara hjóna fluttist Gróa á
vinnuhjúaskildaga 1870 og er með
þeim tvö ár hin næstu. Madama
Kristín var dverghög á allan saum
svo að orð fór af um Dali og þá
ekki síður í Húnaþingi, éftir að
húft var flutt að Kornsá. Veittist
Gróu nú hinn bezti kostur á að
auka við vegnesti sitt frá Kross-
nesi, enda lék henni allt í höndum,
sem skærum og nál mátti við koma,
þá er hún fór frá Staðarfelli,
en þaðan fluttist hún ekki ein síns
liðs.
Meðal . vinnumanna Lárusar
sýsiUmanns á Staðarfelli, þegar
Gpóa kom þar, var Valentínus
Oddsson, þá 28 ára. Móðurafi hans
var Pétur, sonur Péturs Oddssonar
i Höskuldsey, en í þeirrí ætt voru
margir kunnir afla- og sæfara-
menn. Móðuramfna Valentínusar
var Valgerður Eínarsdóttir á
Kóngsbakka í Helgafellssveit, ein
kynsælasta formóðir á Snæfells-
nesi á 19. öld, en börn hennar voru
22. Gróa og Valentínus felldu hugi
saman og fluttust heítbundin til
Hrappseyjar vorið 1872. Degi fyrir
gamlársdag þetta ár, voru þau
vígð saman í Dagverðarnes-
kirk]u. Hin næshj ár eru þau ým-
ist í Hrappsey eða Fagurey, en
þaðah flytja þau til Stykkiahólms
vorið 1877 með Ödd son sinft eiftan
bama þá ársgamlan. Var þá 24
iveruhúsum fleira í Hólminum en
verið hafði rösklega aldarfjórðungi
áður, þá er Bjarni afi Gróu féll frá
í Hnausakofatómthúsi. Gróa og
Valentinus voru nú komin í þaftn
afangastað, sem þau yfirgáfu ekki
upp frá þvi Fyrsta árið sitt í Hólm-
umn* voni þau í sambýli ineð
madömu Guðrúnu Sveinbjarnar-
dóttur, en hún var eitt af hinum
mörgu börnum Sveinbjarnar Egils-
sonar rektors. Madama Guðrún
var í þann tíð ekki einungis
fremsta hannyrðakona á Vestur-
landi, heldur sennilega á öllu ís-
landi. Eru enn varðveitt handverk
eftir hana, sem votta um fádæma
leikni og listsmekk.
Gróa tók nú til óspilltra mála í
Hólminum og gerðist ekki einungis
saumakona þorpsins heldur jafn-
framt flestra nærliggjandi sveita.
Hjá henni voru í læri næstu þrjá
áratugi fleiri og færri stúlkur úr
þrem sýslum og báru meistara sín-
um vitni um víða vegu, þá er ár
liðu.
IV.
Á Þorláksmessu á sumri 1879
fæddist Gróu og Valentínusi dótt-
ir, er nefnd var Málmfríður. Sum-
arið fyrir höfðu tóttarbrot þau,
sem eítir stóðu af Hnausakofa-
tómthúsi, verið jöfnuð við jörðu,
en upp reis á sama stað kirkja sú
i Stykkishólmi, sem enn stendur
þar. Sveinn, bróðir Björns Jóns-
sonar ráðherra, stjórnaði smíðinni,
en aðrar framkvæmdir annaðist
Daníel Thorlacius. Fimmtán árum
síðar fluttist séra Sigurður Gunn-
arsson til Stykkishólms, og á veg-
um hans Magnús Þórarinsson,
Austfirðingur að ætt, móðurbróð-
ir Gunnars Gunnarssonar skálds.
Hann fór ekki erindisleysu til
Stykkishólms, því að hann festi sér
þar unga og glæsilega stúlku, Jór-
unni, dóttur Daníels Thorlaciusar
Magnús ílentist elíki f Hólminum
að þessu sinni, og engan grunaði,
að koma hans þangað ætti eftir að
valda örlagaskilum í lífi Málmfrið-
ar Valentínusdóttur.
Snemma lærði Málmfríður
sauma hiá móður sinni og þótti
kippa i kynið. Þær mæðgur munu
*kki hafá litið alla hluti í saftia
Ijósi og stundura tekið í hnúka hja
þeim, þá er þeim sinnaðist, því að
báðar voru geðríkar og fastar fyrir,
ef þær neyttu kappa.
Þegar Málmfríður var lögveðja,
hugðist hún hleypa heimdraganum,
en móðir hennar sparn gegn og
vildi hana ekki heiman fara. Hafði
Málmfríður fá orð um og umsvif
engin, en gekk á fund Lárusar H.
Bjaraason sýslumanns pg innti eft-
ir, hvort hún hefði ekki aldur til
að vista sig, þar sem henni litist
Fékk hún greið svör híjá Lárusi og
hafði von bráðar rájiiS.- sig. .vestur
í Rauðseyjar. Reyndist .hún haan-
hleypa við öll störf . og viídu hana
í vist til sín miklu fleiri en fengu.
Þá er hún kom aftur úr eyj.ura,
dvaldist hún um hríð. með foreldr-
um sínum, en árið 1902 gerist hún
vinnukona hjá Oddi bróður sínum,
sem þá var kvæntur pg setztur .að
í Teitsbæ. Þetta sama ,ár fluttiíd, til
Stykkishólms norðan af Langanesi
Magnúfl Þórarinsson og Jónpui
Thoriacius. Hafði haruij keypt
skipaeign Bjarna Jóhannssonar og
hugði til mikillar útgerðgr og at-
hafna. Með Magnúsi komu vinnu-
hju að norðan, og meöal þeirra var
ungur maður, Hálfdán Eiríksscm
að nafni, ættaður a| Langánes-
ströndum. Hálfu öðru ári síðar, eða
29. desember 1903, giftust Málm-
fríður og Hálfdán, og bjuggu í
Stykkishólmi rösklega fjörutíu ár.
V. T . . .. . :
Tveir axatugir tuttugustu. aídaf
eru liðnir og yfir í |íöf ðahverfi.. í
Stykkishólmi eru að Íeik'. hama^
bai'nabarnabörn Guðiinftu og
Bjarna í Hnausakoíatómthú&i.
Málmfríður og Hálfdán . eiga sjö
syni, sumir eru svo vaxnir úr grasi,
að þeir eru horfnir áð heiman.
Barnagáski Höfðhverfinga er und-
irförulslaus. Anna í Höfða*) er
‘)Ðó(Ur Gudmundax hroður Stg-
urðar Þóiólfssouar skoiSstjórá, Þör*
gerðar Sigurðardóttur. Hán--varð-síðár
koöa Sigurðar WagnúEsoíiax" kenmra,
en lézt árið 1939,