Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.1956, Qupperneq 4

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
200
inu. Hún lagði fyrir stjórnina 8.
apríl 1943: Frumvarp til stiórn-
skipunarlaga um stjórnarskrá lýð-
veldi«ins íslands, og Tillögu til
jjiHgsályktunar um niðurfelling
Sambandsla ganna.
Á fullveldisdaginn (1. des.) s. á.
lýstu þingflokkar þriggja flokka
yfir því, að beir væri sammála um
að stofna lýðveldi á fslandi eigi
síðar en 17. júní 1944. og mundu
á næsta þingi bera fram stjórnar-
skrárfrumvarp milliþinganefndar.
Málið kom svo fvrir Alþingi í
öndverðum janúar 1944. Barst þá
skeyti frá konungi um að hann
gæti ekki „meðan núverandi ástand
varir“ viðurkennt lýðveldisstofn-
un á íslandi. Út af þessu gáfu rík-
isstjóm og flokkarnir út sameigin-
lega vfirlvsingu og segir bar: ..Það
er réttur íslenzku þióðarinnar
siálfrar. og hennar einnar, að taka
ákvörðun um stiórnarform sitt. Al-
þingi og ríkissfiórn hafa lagt t’l yfð
þióðina. að hún ákveði að ísland
verði gert að lvðve^d'. svo sem
hugur fslendinga hefir um langan
aldur staðið til. Ríkisstjórn og
stjórnmálaflokkarnir eru sammála
um, að fregnin um boðskan kon-
ungs geti engu brevtt um afstöðu
þeirra til stofnunar lvðve'd's á fs-
landi“. Síðan samþvkkti Albingi
niðurfelling Sambandslaganna og
stjórnarskrá fvrir lýðveldíð. og
var ákveðið að bera sambandsslit-
in undir bióðaratkvæði.
Sú atkvæðagreiðsla fór fram í
maí um vorið, og aldrei hafa ís-
lendingar verið iafn sammála um
neitt eins og sambandsslitin, bví
að 71,122 nreiddu atkvæði með
þeim, en aðeins 377 á móti.
Og svo rann upp sú mikla stund,
er þjóðveldið skyldi endurreist að
Lögbergi á Þingvöllum. Það var
jafnframt hátíð alþjóðar. Hið eina,
sem skyggði á í hugum sumra
manna var það, að Kristjáni 10.
konungi væri bökuð stórsorg með
þessu, því að hann var ástsæll hér
á landi. Hér var ekki um neina
unnreist gegn honum að ræða,
heldur heilagan rétt siálfstæðrar
b'óðar til að ráða má.lum sínum.
Og hver einasti íslendingur hefði
kosið að það mætti verða án nokk-
urrar óvildar annarra.
Skáldið Matthías Jochumsson
kvað einu sinni, löngu áður en far-
ið var að hugsa um skilnað:
Bróðurlegt orð
Snorraland Saxagrund sendir,
samskipta vorra sé er.dir:
Bróðurlegt orð.
Það var þetta sem íslendingar
vildu, fulla vináttu við Danakon-
ung og dönsku þióðina, brátt fvrir
sambandsslitin. On begar hátíðin
stóð sem hæst á Lögbo’-ai. kom ið
bróðurle^a orð frá siálfum kon-
unoj. Forcætisráðherra las unn
skevtí frá honnm bar s«m hann
á—i''ði foipnzku hióðinni p'lra he'ilq
á beosiim t'mamótum og lét í liós
há von. að tengsl hennar við in
önnur Norðurlönd mætti stvrkiast.
Skevti betta varð t'l bess að full-
komna föunuð fslendin.ga. Konung-
vtr v°r sá drengskanarmaður, er
bejr bötðu revnt hann að áður. Og
beraveggir Almannagiár skulfu
undan fagnaðarónum mannfiöld-
ans. Fér hafði ræ«t von og hug-
svn skáldsins: BróðurleCTt orð inn-
siglaði sambandsslit íslands og
Danmerkur.
n
Þetta er sagan um bað hvernig á
því stendur. að Friðrik 9. konung-
ur. sem nú heimsækir oss, varð
ekki konungur íslands. Vér erum
vinir hans engu að síður. Og það
mun allra manna mál, að vinátta
og gagnkvæmur skilningur íslend-
inga og Dana hafi mjög batnað á
seinni árum.
v
Friðrik konungur 9. er fyrsti er-
lendi þjóðhöfðinginn, sem kemur í
opinbera heimsókn til íslands. Það
er gleðilegt tímanna tákn og tal-
andi vottur um þann bróðurhug,
sem nú ríkir meðal íslenzku og
dönsku þjóðanna. Norðurlönd eru
mestu lýðræðislönd Evrópu og
skilja allra þjóða bezt hvað felst í
orðinu frelsi. Norðmenn skildu við
Svía 1905 og íslendingar skildu við
Dani 1944. Hvergi í heiminum hefði
slíkir atburðir getað gerzt fjand-
skaparlaust nema á Norðurlöndum.
Það er þeirra mikli heiður. Og
hvergi eru þjóðhöfðingjar jafn
„frjálsir“ eins og á Norðurlöndum.
Þeir þurfa ekki að hafa lífvörð um
sig hvar sem þeir fara. Þjóðirnar
sjálfar sem heild eru lífvörður
þeirra. Þeir og þjóðin eru eitt. Og
til til vill kemur þetta hvergi fag-
urlegar í ljós en í Danmörk. Þegar
vér fögnum nú dönsku konungs-
hjónunum, erum vér því um leið
að fagna allri dönsku þjóðinni.
En þó ber þess að geta, að kon-
ungshjónin eiga hér marga vini.
Þau komu hingað í heimsókn sum-
arið 1938 og ferðuðust nokkuð um
landið. Var þeim fagnað ágæta vel
hvar sem þau komu, og kynntust
þau þá mörgum íslendingum, og
munu þau kynni nú rifjuð upp og
vinátta endurnýuð.
Það er innileg ósk allrar íslenzku
þjóðarinnar, að heimsókn kon-
ungshjónanna megi verða þeim til
óblandinnar ánægju, að hún megi
verða til enn nánari vináttu og
skilnings milli frændþjóðanna, og
til að styrkja tengslin milli Norð-
urlandanna í heild.
— Læknir, viljið þér segja mér
hvað að mér gengur?
— Frú mín góð, þér eruð of feit,
þér málið yður hroðalega. þér litið
á yður hárið, þér reykið allt of
mikið, og svo eruð þér á skökkum
stað. Ég er blaðamaður, læknir-
inn er í næsta herbergi.